امروزه محیط زیست کشور با چالش‌های زیادی مواجه است این در حالیست که اگر برای حفظ آن فکری نشود در آینده نه چندان دور دیگری اثری از طبیعت و مولفه‌های زیستی در آن دیده نمی‌شود، در این رهگذر بسیاری از کارشناسان معتقدند که آموزش می‌تواند راه عبور از بحران‌های محیط زیستی باشد، زیرا با آموزش می‌توان در گام اول آسیب‌ها و هزینه‌ها را کاهش داد و در مرحله بعدی به فکر حفاظت و بازسازی بود.

شاید بتوان نتیجه ملموس تاثیر آموزش در راستای حفظ محیط زیست را در پیدا شدن دو توله یوزپلنگ در منطقه توران دید؛ در نگاه اول نقد‌های بسیاری بر این حرکت چوپان وارد شده و تعدادی هم از این کار اظهار ناراحتی کردند و گفتند اگر چوپان آموزش دیده بود هرگز به توله‌ها دست نمی‌زد، اما مدیر کل دفتر مشارکت مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان محیط زیست دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: اینکه چوپان در نگاه اول تشخیص داده که توله ها، یوزپلنگ هستند و صبر کرده تا شاید مادرشان بیاید و وقتی از آمدن مادر نا امید می‌شود، در یک اقدام آگاهانه آن هم در شرایط بحرانی، برای نجات جان توله یوزپلنگ ها، مجبور می‌شود آن‌ها را برداشته و بلافاصله به محیط زیست اطلاع می‌دهد را می‌توان نتیجه آموزش همگانی محیط زیست در منطقه دانست.

سید ابوالقاسم موسوی با اشاره به برنامه‌های سازمان حفاظت محیط زیست در راستای آموزش افزود: آموزش در هر منطقه، حسب ظرفیت‌ها و پتانسیل زیستی به گونه‌ای تعریف می‌شود که ضمن ارتقای فرهنگ و سواد محیط زیستی مردم، بستر مشارکت در برنامه‌های حفاظتی را نیز فراهم آورد، بر این اساس در سال‌های اخیر، در منطقه توران به علت داشتن گونه ارزشمند یوزپلنگ، برنامه‌هایی هم در سطح ملی و هم بین المللی مانند طرح حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اجرا شد که آموزش جوامع محلی را می‌توان رویکرد اصلی این برنامه‌ها دانست.

وی اظهار داشت: این آموزش‌ها در دولت مردمی نیز با جدیت بیشتری استمرار داشته و رویکرد دولت مبنی بر مردمی سازی امور محیط زیستی، باعث شده تا متولیان امر، تشکل‌ها و فعالان حوزه محیط زیست، تدوین و اجرای برنامه‌های آموزشی و مشارکت محور را با جدیت بیشتری ادامه دهند، در برنامه هفتم توسعه نیز، موضوع آموزش و توانمندسازی جوامع محلی حاشیه مناطق تحت مدیریت سازمان و گسترش معیشت پایدار و سازگار با محیط زیست که محصول آموزش‌های جوامع محلی محسوب می‌شود، یکی از مهمترین پروژه‌های تعریف شده است.

وی تاکید کرد: اهمیت یوزپلنگ بر کسی پوشیده نیست و می‌بایست از فرصت پیش آمده در فرهنگ سازی و ارتقای سواد محیط زیستی آحاد جامعه نهایت بهره را برد، یوزپلنگ به عنوان نماد محیط زیست ایران، همواره مورد توجه ورزشکاران به ویژه اهالی فوتبال بوده و حسب توافق معاونت آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست با فدراسیون فوتبال، در حاشیه آیین نکوداشت مربیان برتر، در اسفند ماه ۱۴۰۰، نقش یوزپلنگ بر روی پیراهن تیم ملی همچنان باقی ماند تا با کنشگری حوزه آموزش و مشارکت‌های مردمی، این مهم، همچنان در پویش‌ها و فعالیت‌های آموزش و مشارکت محور نقش آفرینی کرده و جریان ساز باشد.

مدیر کل دفتر مشارکت مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان محیط زیست گفت: با توجه به اینکه توران یکی از مهمترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی است، آموزش‌ها نیز حول محور حفاظت از این گونه طراحی شده و در این بین آموزش چهره به چهره مردم با اولویت انجام شده است، جلسات هم اندیشی برای دهیاران و شورای اسلامی روستا‌های اطراف منطقه در خارتوران، توزیع ۴۵۰ بروشور آموزشی بین مردم، برگزاری جشنواره دو روز سفر به توران، جشنواره یک روزه عیدانه، نمایشگاه عکس حیات وحش در منطقه توران، توزیع علوفه برای طعمه یوزپلنگ، مرمت راه‌های ارتباطی به منابع آب شرب حیات وحش، تهیه دو تانکر برای ذخیره آب، برنامه‌های آموزشی یک ساعت با محیط بان در مدارس، برگزاری جلسات هم اندیشی و توجیهی با کشاورزان و دامدارانی که از حیات وحش خسارت دیدند، سرشماری حیات وحش، نصب دوربین‌های تله‌ای و ایجاد یک واحد محیط بانی با همکاری مردم، بخشی از اقدامات و آموزش‌هایی است که در اداره کل استان سمنان و شهرستان شاهرود به کمک مردم و تشکل‌های محیط زیستی در ۶ ماه اول سال جاری انجام شده است.

موسوی ادامه داد:، چون منطقه از لحاظ تلفات جاده‌ای آسیب پذیر است، پایش‌های شبانه، حدود ۲۰ شب، در کریدور یوزپلنگ در مسیر شاهرود به سبزوار و صحبت با رانندگانی که در این مسیر تردد می‌کنند یکی دیگر از برنامه‌هایی است که با کمک تشکل ها، مردم محلی و همکاران در استان سمنان در این منطقه انجام شده است.

مدیر کل دفتر مشارکت مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان محیط زیست در پاسخ به اینکه نقدی که بر پیدا شدن و جدا کردن توله‌ها از طبیعت وارد است ضعف آموزش است، گفت: در روند پیدا شدن دو توله یوز در توران برخی از آموزش ندیدن اهالی منطقه انتقاد کردند در حالی که رفتار این فرد در مواجهه با توله یوز‌ها از ابعاد مختلف جای تامل دارد، اینکه چوپان در نگاه اول تشخیص داده که توله ها، یوزپلنگ هستند و صبر کرده تا شاید مادرشان بیاید و وقتی از آمدن مادر نا امید می‌شود، در یک اقدام آگاهانه آن هم در شرایط بحرانی، برای نجات جان توله یوزپلنگ ها، مجبور می‌شود آن‌ها را برداشته و بلافاصله به محیط زیست اطلاع می‌دهد را می‌توان نتیجه آموزش همگانی محیط زیست در منطقه و اثربخشی آموزش‌ها تا سطح مشارکت دانست، البته آموزش مساله‌ای زود بازده نیست و حتما در دراز مدت جواب خواهد داد و همانطور که گفتم آموزش مردم حاشیه منطقه حفاظت شده و پارک ملی توران قدمت دیرینه دارد و همچنان معتقد هستم استمرار آموزش، توانمندسازی و مردمی سازی امور محیط زیستی نیز بسیار حایز اهمیت است.

وی گفت: افرادی که در حوزه آموزش با مردم محلی به عنوان تسهیلگر کار کردند، می‌دانند که این رفتار یک رفتار غیر آگاهانه‌ای نیست بلکه رفتار درستی است و چوپان هم کار درستی انجام داده است، در واقع یک فضای خاص محیطی و بحرانی را چوپان به خوبی مدیریت کرده و این دو توله ارزشمند را نجات داده و اتفاقا این نشان می‌دهد که آموزش‌ها آنقدر تاثیرگذار بوده که چوپان مهارت کسب کرده و بهترین کار ممکن را انجام داده است.

موسوی تاکید کرد: در دولت سیزدهم کار‌های خوبی را به صورت زیربنایی در حوزه آموزش و مشارکت آغاز کردیم که البته حتما به فوریت نمود پیدا نمی‌کند، اما در بلند مدت نتایج اثربخش آن مشخص خواهد شد، موضوع مردمی سازی امور محیط زیستی و راه اندازی خانه‌های محیط زیست یکی از این برنامه‌ها است، پرچم داری هر استان در یک موضوع محیط زیستی، گسترش معیشت پایدار با نگاهی بر دستیابی به روستا‌ها و شهر‌های پایدار از جمله این برنامه‌ها است.

نباید تحت هیچ شرایطی به توله یوز‌ها دست می‌زدند

فعال حیات وحش و حقوق حیوانات در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در ماجرای پیدا شدن دو توله یوزپلنگ از طبیعت توران گفته شده که زایمان ناگهانی و خارج از فصل زادآوری بوده است که این درست نیست، چون گربه سانان در تمام فصل سال می‌توانند زادآوری کنند، با علفخوران متفاوت هستند آن‌ها معمولا در بهار زادآوری می‌کنند، چون در این فصل علف‌ها رشد می‌کنند و غذای کافی در اختیارشان قرار دارد، اما گربه سانان، چون شکارچی هستند و تمام فصل غذا در دسترس دارند از این رو زمانی برای زایش ندارند.

عبدالرضا باقری در گفتگو با خبرنگار محیط زیست ایرنا افزود:، اما درباره اینکه آیا می‌بایست به توله‌ها دست می‌زدند یا نه باید بگویم به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی نباید به توله یوز‌ها دست می‌زدند، در طبیعت دیدن حیات وحش به ویژه گربه سانان کار بسیار سختی است یعنی این حیوانات به شدت حس بویایی قوی دارند و با بوی انسان فرار می‌کنند بنابراین با توجه به اینکه توله‌ها سالم بودند قطعا مادر آن‌ها اطرافشان بود، اما به خاطر وجود انسان نزدیک نشد و برای همین دست زدن به توله‌ها اشتباه بود.

وی درباره اینکه گفته شده چوپان صبر کرده، اما مادر نیامد بعد توله‌ها را برداشت، توضیح داد: قطعا مادر به علت وجود انسان به محل توله‌ها نزدیک نشده و از طرفی هم قطعا آن فرد فاصله لازم برای صبر کردن را رعایت نکرده است، توله‌ها سالم هستند و در جایی قرار گرفتند این یعنی اینکه مادرشان آن‌ها را آورده است، چون توله‌ها در این سن که نمی‌توانند راه بروند، از طرفی هم، چون توله‌های گربه سانان در این سن خیلی ضعیف هستند و به راحتی طعمه حیوانات دیگر می‌شوند از این رو مادر مدام آن‌ها را جابجا می‌کند و در این فاصله جابجایی مجبور است تعدادی از توله‌ها را تنها بگذارند تا یکی را که به دندان گرفته را در جای جدید قرار دهد و دوباره سراغ بقیه توله‌ها بیاید که در این فاصله معمولا تعدادی از توله‌ها تنها می‌مانند و اگر در این زمان یوز مادر متوجه حضور انسانی در محل شود دیگر به توله‌ها نزدیک نمی‌شود مگر اینکه مطمئن شود هیچ انسانی در آن نزدیکی نیست.

باقری در پاسخ به اینکه اگر واقعا مادر تلف شده بود چه کار باید می‌کرد؟ گفت: با توجه به اینکه توله‌ها در بیابان بودند سوال این است که چه اتفاقی می‌تواند برای یوز مادر بیفتد؟ نزدیک جاده هم نبودند که بگوییم شاید تصادف کرده باشد از طرفی هم سازمان محیط زیست اعلام کرده که هیچ اثری از تلف شدن یوزی در آن نزدیکی‌ها مشاهده نکرده است، بنابراین مادر زنده است و قطعا از توله‌ها فاصله زیادی هم نداشته است.