اگرچه تکلیف تیم ملی فوتبال ایران در رقابت حساسی که مقابل تیم آمریکا داشت، برای صعود به مرحله بعدی بازیهای جام جهانی مشخص شد، اما بازی هنوز تمام نشده و مخاطبان حرفهایتر فوتبال، همچنان پیگیر شبکهها و برنامههای مختلف تلویزیون برای دنبال کردن رقابتهای جام جهانیاند.
حالا با گذشت بخش اعظم این رقابتها، برنامههای تلویزیونی این روزها و عملکرد برنامههای صداوسیما در جامجهانی قطر ۲۰۲۲ را بررسی میکنیم که پیش از این وعده اتفاقی ویژه را به مخاطب داده بود.
پیمان جبلی رئیس صداوسیما قبل از شروع جام جهانی در مراسمهای مختلفی نوید برنامههای مختلف را داده بود. او ۱۸ آبان ماه در مراسمی بر حمایت رسانه ملی در جام جهانی تاکید کرد و از عنوان رسانه ملی یار دوازدهم یاد کرد. رئیس رسانه ملی در جزئیات بیشتر این حمایت و یاریگری توضیح داد که «پخش برنامههای متفاوت و متنوع به صورت زنده و تولیدی و با محور بررسی زاویههای مختلف برگزاری جامجهانی با دعوت از کارشناسان و پیشکسوتان این حوزه و پخش مستندهای جذاب در تشریح ترکیب، تاریخچه و حاشیه تیمها و کشورهای حاضر در این رویداد بزرگ ورزشی و فوتبالی در دستور کار قرار گرفته و قرار است از ۱۰ روز قبل از افتتاح این مسابقات از آنتن شبکههای مختلف رادیویی و تلویزیونی آغاز شود.»
رئیس صداوسیما از پوشش این بازیها و برپایی استودیوهای اختصاصی هم خبر داده بود و گفته بود گروههای خبری و برنامهساز متشکل از خبرنگار، گزارشگر، مجری و عوامل فنی به قطر اعزام شدهاند، استودیوی اختصاصی در محل برگزاری مسابقات تدارک و تجهیز شده که به صورت زنده، مخاطبان و مردم فوتبالدوست را در جریان متن و حاشیه بازیها و برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ قرار خواهد داد.
محسن برمهانی معاون سیما هم چند روز قبل از جامجهانی تأکید کرده بود: فارغ از نگاه ورزشی و حرفهای به موضوع فوتبال و جامجهانی، برخی از برنامهسازان ما با نگاه اجتماعی، فرهنگی به این رویداد نگاه کردهاند و یکی از ویژگیهای برنامههای سیما در این دوره از جامجهانی فوتبال است.
وی وعده داده بود: در این دوره از رقابتهای جام جهانی به فراخور موضوع و ساختار برنامه، از مجریان غیرورزشی و چهرههای جدید استفاده شده که البته به معنای دور شدن از ورزش حرفهای نیست. برنامههای ورزشی شبکههای یک و دو، با برنامههای خود، نگاه تخصصی و حرفهای به ورزش دارند و در کنار آن شبکههایی نظیر نسیم با سه برنامه، شبکه امید با دو برنامه با نگاهی خارج از ورزش و در حوزههای فرهنگی - اجتماعی و … با رویکرد «فرامتن موضوع» به ابعاد مختلف رویداد جام جهانی ۲۰۲۲ قطر میپردازند.
بعد از این مدت، آیا میتوان به تلویزیون در زمینه پوشش بازیهای جامجهانی قطر، نمره قبولی داد؟
مرور ویژههای تلویزیونی جامجهانی قطر از منظر کارنامه چهرهها
عملکرد سه چهره اصلی که گزارش رقابتها را به عهده داشتند، کارنامه مجریان برنامههای اصلی و نامهایی که در فهرست اعزامیهای قطر بودهاند، اهمیت زیادی دارد.
محمدرضا احمدی
«سختترین بازی عمرم را گزارش کردم. متأسفانه بدترین شکست ما در تاریخ جام جهانی با این نتیجه رقم خورد.» این جملاتی بود که با پایان بازی ایران و انگلیس، بر زبان محمدرضا احمدی گزارشگر این رقابت جاری شد. او اولین رقابت ایران را گزارش کرد و در این مدت، محمدحسین میثاقی را در برنامه شبانه ورزشی شبکه سه همراهی میکرد.
محمدرضا احمدی البته کمتر از جواد خیابانی سخنان عجیب و غریب در گزارشهایش بیان میکند و همین باعث میشود کمتر مورد انتقاد قرار بگیرد. با این حال ترکیب اولیه گزارشگران تلویزیون برای پوشش رقابتها که به صورت غیررسمی منتشر شد، احمدی را هم از تیغ انتقاد مخاطب بینصیب نگذاشت.
گزارش اولین مسابقه جام جهانی با محمدرضا احمدی کلید خورد که با یک نتیجه پر گل و دور از انتظار باعث شد او بگوید سختترین بازی عمرش را گزارش کرده است.
جواد خیابانی
حضور جواد خیابانی در برنامهها و ویژهبرنامههای جام جهانی قطر مدتی قبل از رقابتها شروع شد و از زمان حضورش در ویژه برنامه شبکه ورزش تا گزارش آخرین بازی ایران در جام جهانی هر چند روز یک بار ویدئوی بخشی از سخنانش وایرال میشد و واکنش مخاطب را در پی داشت.
یکی از سخنان جنجالی و حاشیهسازش بعد از باخت تیم ملی به انگلیس بود که در شبکههای اجتماعی مناقشهبرانگیز شد. این بخش از جملاتش که «مردم پشت این تیم نباشند، دو زار نمیارزد» حسابی در شبکههای اجتماعی چرخید. او ادامه داده بود «مردم باید تیم را حمایت کنند تا این تیم بتواند موفق باشد. دلیل موفقیت تیم عربستان حمایت ملی از عربستان بود، دلیل ناکامی تیم ملی ایران عدم حمایت ملی از ایران بود.» این جملهها هم خیلی سریع در شبکههای مجازی وایرال شد و هم واکنشهای مختلفی گرفت. به ویژه که این میزان از صراحت خیابانی در بیان این جملات برای همه خیلی عجیب بود. با این حال خود خیابانی یک روز بعد با همان کلیدواژه معمول «سخنان تقطیع شده» به توضیحاتی درباره سخنانش پرداخت.
این حواشی البته از یک برنامه به برنامه دیگر منتقل میشود، اما تمامی ندارد و گویا جواد خیابانی علاقمند است که حالا پس از سالها حضور روی آنتن با حرفها و سخنان شاذ و حاشیه دارش همچنان دیده شود. خیابانی قبل از بازی ایران و آمریکا هم گفته بود اگر ایران ببرد موهای سر و صورت خود را خواهد زد و بسیاری همین سخن او را به شوخی و طنز دست گرفتند.
خیابانی که این شبها در برنامه شبکه ورزش دیده میشود یک برنامه با نام «جام و جزیره» در این شبکه داشت که از قشم و استودیویی که در آنجا تدارک دیده شده بود روی آنتن رفت و بعد از دو سه هفته و شروع جدی جام جهانی به استودیوی شبکه ورزش پیوست.
او آخرین و حیاتیترین بازی جام جهانی برای تیم ملی فوتبال ایران را هم گزارش کرد. البته از ابتدای رقابتهای جام جهانی هم گزارش برخی از این مسابقات بر عهده او بود و حتی بازی ایران و ولز را در شبکه ورزش گزارش کرد و بخشهایی از همین گزارشها بازخوردهایی داشت که قبل از بازی ایران و آمریکا باعث شد برخی به حضور او بهعنوان گزارشگر این دیدار واکنش منفی بدهند.
محمدحسین میثاقی
محمدحسین میثاقی این شبها اجرای ویژهبرنامه فوتبالی شبکه سه را برعهده دارد. عمده اجرای میثاقی در این شبها گفتگوها، آنالیز و همراهی دو نفره با محمدرضا احمدی بوده است و در برنامهای که در میان شبکهها بیشترین مخاطب را دارد و رقابتی که این میزان از فراگیری جهانی را دارد بازخوردی حداقلی داشت. این گفتگوها بیشتر پاسکاریهایی بین او و احمدی بود و در چند مورد گفتگوهایی هم به صورت اسکایپی داشت و با چهرههای بین المللی همچون «هری ردنپ» سرمربی سابق تاتنهام گفتگو کردند.
میثاقی همین که از کلمات و اظهارنظرهای شاد و حاشیه دار پرهیز دارد، امتیاز محسوب میشود.
پیمان یوسفی
بخش پررنگ حضور رسانهای پیمان یوسفی در جام جهانی قطر نه برنامه شبانه در شبکه یک است و نه برنامه چند قسمتی و مفرح برای شبکه نسیم. گزارش ۱۰۰ دقیقهای او در بازی ایران- ولز بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
یوسفی با پایان این رقابت بغض کرد و در گفتگو با میثاقی و احمدی گفت که «مردیم تا بردیم.» جمله اگرچه بدیع نبود و بارها تکرارش کرده، اما در شرایطی که تیم ملی بعد از بازی اول با آن مواجه شد، به سوژهای تبدیل شد که در فضای مجازی بازنشر پیدا کرد.
علی مسعودی
علی مسعودی هم از چهرههای اعزامی به قطر است. او آیتمی در برنامه «ورزش از نگاه دو» مهمترین و قدیمیترین برنامه ورزشی شبکه دو دارد که بعد از مدتها با جام جهانی قطر ۲۰۲۲ هم به شبکه بازگشت.
علی مسعودی یا مشهدی بیشتر در مجموعهها و سریالهای طنز حضور داشته است. نویسندگی و کارگردانی میکند و در بازیگری نیز فعال است و این شبها سریال «آزادی مشروط» به کارگردانی مسعود ده نمکی را در حال پخش دارد.
فعالیتهای مداوم او در شبکههای تلویزیونی باعث شد انتخابش برای این آیتم نوعی واکنش را در شبکههای مجازی هم در پی داشته باشد و برخی او را مهران رجبی دوم خطاب کنند. علی مسعودی به واسطه استندآپ در برنامه «خندوانه» و روحیه طنازی یکی از مهمانان ثابت بسیاری از جشنها و مناسبتهای تقویمی تلویزیون است و همین حضور همیشگی روی آنتن از خلاقیت او کم کرده است.
مسعودی در قطر سعی کرد بیشتر به پشت صحنه ماجراهای اطراف ورزشگاه بپردازد و به شیوهای مفرح فضا را برای مخاطب معرفی کند. مثلاً شوخی با قطریها و اصرار به ورود به ورزشگاه قبل از بازی ایران و آمریکا و استفاده از چند واژه انگلیسی همراه با زبانی ابداعی از جمله این شوخیها بود.
عبدالله روا
یکی از مجریانی که قرار بود در جام جهانی و با حضور در استودیویی از قطر به اجرا بپردازد عبدالله روا بود. انتظار میرفت با وجود گزارشگران ورزشی اعزامی به قطر، با تجربه اجرای برنامههای سرگرمکننده ورزشی مثل «ویدئو چک» برگ برنده شبکه ورزش در جام جهانی باشد و قرار بود از طرف شبکه ورزش و برنامه «جام ۲۲» به قطر برود. حضوری همراه با محمد میر مجری دیگر این برنامه در قطر، ولی از میان این دو نفر فقط میر در قطر حضور یافت و بعد از بازی ایران و ولز ارتباطی هم با شبکه برقرار کرد و روا برای جامجهانی به قطر نرفت.
سهل اسعد
سهیل اسعد را با اجرای او در یک مسابقه دینی یعنی «محیا» میشناسیم. او یک مسلمان شده آرژانتینی است که چند سال است در ایران سکونت دارد و در برنامههای مختلف تلویزیونی هم در نقش مجری و کارشناس ظاهر شده است. او البته چندی پیش در قامت دبیر یکی از مهمترین جشنوارههای سینمایی هم انتخاب شد و سکاندار دبیری جشنواره فیلم عمار را در نبود زنده یاد نادر طالب زاده به عهده گرفت.
در آستانه جام جهانی در خبری رسمی از طرف شبکه دو سیما اعلام شد شبکه دو در برنامه «مثبت سندباد» به گفتگو درباره فرهنگ، سبک زندگی و البته فوتبال با شهروندان کشورهای مختلف میپردازد و یکی از مجریان این برنامه سهیل اسعد است.
این برنامه با فضای مستند و پرداخت به فرهنگ و فضای اجتماعی قطر هر شب روی آنتن میرود که تا اینجا عباس مریدی اجرای آن را بر عهده داشته و قرار است سهیل اسعد جایگزین او شود.
مرور ویژههای تلویزیونی جامجهانی قطر از منظر حاشیهها
خرید حق پخش زنده مسابقات
جنجالیترین حاشیه صداوسیما در همه دورههای جامجهانی، ماجرای خرید حق پخش برای پوشش زنده دیدارها بوده است. رقمهای کلانی که برای این رقابتها وجود دارد در بسیاری موارد مانع شده که صداوسیما بتواند حق پخش رقابتها را بپردازد و گاهی آنها را با کیفیت کمتر و با واسطه دریافت کرده است.
این دوره از جامجهانی، از روزها و هفتهها قبل از شروع رقابتها رسانهها گاهی به خریدن یا نخریدن حق پخش مسابقات واکنش نشان دادند و اسم صداوسیما را در لیست کشورهایی که حق پخش را خریداری کردهاند جستجو و در این باره اطلاع رسانی میکردند.
درنهایت محسن برمهانی معاون سیما حدود یک هفته مانده به برگزاری جام جهانی از خرید حق پخش همه ۶۴ بازی با کیفیت ۴k خبر داد.
بعد از این سخنان صریح و رسمی باز هم اسم ایران در میان فهرست کشورهای خریدار حق پخش جام جهانی نبود، اما اسناد خرید حق پخش بازیها از شرکتی به نام بین مدیا اسپرت توسط یکی از خبرگزاریها منتشر شد.
غیبت برخی کاراکترها
یکی دیگر از حواشی این دوره از برنامههای جام جهانی غیبت خبرساز برخی کاراکترها بود؛ برنامهها و چهرههایی که قرار بود روی آنتن بیایند، اما محقق نشد. یکی از جدیترین این برنامهها با حضور شخصیت جناب خان بود که از چندین ماه پیش شنیده شد قرار است در یک ویژه برنامه حضور داشته باشد. محمد بحرانی صداپیشه شخصیت جناب خان پیش از این هم برای جام جهانی یک کلیپ با محوریت این شخصیت ساخته بود و امسال هم قرار بود ویژه برنامهای با حضور او داشته باشد.
با این حال در اواسط آبان ماه تهیه کننده برنامه حضور جناب خان در قطر را منتفی دانست و خود بحرانی هم در فضای مجازی از نرفتنش به قطر سخن گفت.
ویژههای تلویزیونی جامجهانی قطر از منظر پخش زنده
شبکه یک؛ میمیرم برات
شبکه اول تلویزیون میان برنامهای با نام «میمیرم برات» برای این ایام تدارک دید. برنامهای با اجرای سامان گوران که بیشتر او را با تقلید صدای بازیگران و چهرهها میشناسیم. همچنین مجری دیگری با نام احمدرضا موسوی او را همراهی میکرد که او را بیشتر در یکی از برنامههای سرگرم کننده ایران کالا دیده بودیم.
«میمیرم برات» نه به قصد یک برنامه جدی و تخصصی برای رقابتهای جام جهانی که با هدف حمایت ویژه از تیم ملی ساخته شد. با این حال موسیقیهای پخش شده در برنامه، همراهی دو مجری با این موسیقیها و شوخی با آنها در جایگزینی بعضی مصرعها و واژگان خطاب به بازیکنان تیم ملی و واکنشهایی در اجرای همراه با طنازی داشتند.
حضور این دو مجری اگر در یک شبکه فرعیتر یا حتی شبکه سرگرمی نسیم صورت میگرفت بیشتر میتوانست جذاب باشد تا اینکه دقایقی قبل از هر بازی صرفاً با پخش موسیقی و تکرار جملاتی پر طمطراق این بار تیم ملی را تشویق کند.
شبکه دو؛ ورزش از نگاه دو
مهمترین برنامه شبکه دو در این روزها «ورزشگاه از نگاه دو» است که همزمان با شروع جام جهانی و بعد از مدتها به پخش رسید. اجرای این برنامه را حسن اسماعیلپور برعهده دارد که هر شب ساعت ۲۴ بامداد به آنتن شبکه دو میآید.
این برنامه سه بخش تیتر، سوتیتر و پرونده ویژه دارد و علی مشهدی برای همین برنامه به قطر رفته است تا مجری آیتمهای تولیدی و مستند برنامه باشد. بخشی از برنامه گفتگوهای تصویری با چهرههای فوتبال دنیاست که همین اتفاق میتوانست به برگ برنده برنامه تبدیل شود و بیشتر روی آن مانور داده شود. «ورزش از نگاه دو» در زمان پخش بازیهای ایران ویژه برنامه کوتاهتری تدارک دید و یک برنامه اجتماعی هم قبل از رقابتهای ایران روی آنتن رفت.
مثلاً در یکی از بازیها مجید یحیایی مجری سابق بخش ورزشی برنامه صبحگاهی شبکه دو روی آنتن رفت و توضیحاتی قبل از بازی داد. قبل از بازی ایران و ولز هم مستندی درباره امید پخش شد که بخشهایی از آن فیلم «رهایی از شائوشنگ» را نمایش داد و با زیرنویس دیالوگها که از امید حرف میزدند.
بعد از رقابتها هم در قالب یک میان برنامه کوتاه اسماعیل پور مجری برنامه شبانه شبکه، همراه کارشناس درباره پیش بینی بازی، تعویضها و اتفاقات بازی صحبت کردند. مجری در بخش پایانی این ویژه برنامه بیان کرد که «باخت تیم ملی هیچ وقت نباید برای ما خوشحالی بیاورد» و با آرزوی اینکه «لبخند بر لب مردم ایران باید باشد برای برد ایران» تا ساعت ۲۴ خداحافظی کرد.
شبکه سه؛ جام ۲۰۲۲
شبکه سه انتخاب اول مخاطب حرفهای و هوادار فوتبالی است و همین باعث میشود انتظار بیشتری از این شبکه و برنامههایش باشد. این شبکه با شروع جام جهانی برنامه «جام ۲۰۲۲» را روی آنتن برد که محمدحسین میثاقی و محمدرضا احمدی مجریان اصلی آن هستند. پیشتر هم البته درباره اجرای هر دو مجری گفتیم. برنامه آیتم سازی ویژهای ندارد و حتی مهمانان بیشتر به صورت تصویری به استودیو میآیند. خلأ کارشناس در برنامه یک معضل جدی در نظر برخی رسانهها بوده است.
این برنامه در ساعات مختلفی در قبل و پخش بازیها روی آنتن میرود و به آنالیز رقابتها میپردازد. در زمان مسابقات ایران ریتم و هیجان برنامه شدت پیدا میکرد. دو گزارشگر از طرف شبکه سه به قطر اعزام شدهاند. گزارشگر برنامه بیشتر در میان هواداران است و با آنها به گپ و گفت میپردازد. اما جدیترین برنامه ورزشی تلویزیون مصاحبه درخوری با اعضای تیم ملی ندارد. حتی برخی مصاحبههای بازیکنان که در شبکههای اجتماعی فراگیر میشود با رسانههای خارجی انجام شده است.
این برنامه در بازی ایران و ولز میثاقی حدود یک ربع قبل از بازی از ترکیب بازیگران میگوید. محمدرضا احمدی هم به گفتههای رسانههای خارجی درباره طارمی اشاره میکند و اینکه زیر ذره بین آنهاست که در بازی ۳۷ بار توپ را لمس کرده است و همان آنالیزهای همیشگی را دارند.
شبکه سه غیر از این برنامه البته در روز بازیها فیلمهای کوتاه، موسیقیهای حماسی و در حمایت از تیم ملی پخش کرد.
شبکه ورزش؛ جام ۲۲
«جام ۲۲» خیلی زودتر از همه برنامههای فوتبالی به استقبال جام جهانی قطر رفت. این برنامه در شروع برخی رقابتها با دو قاب روی صفحه تلویزیون پخش شد. رسول مجیدی اجرای برنامه را بر عهده دارد و جواد خیابانی هم بعد از مدتی به این استودیو در تهران اضافه شد.
او در مدت پخش «جام و جزیره» گفتگوهایی که در این برنامه با اهالی فوتبال داشت کمتر توانست از منظر حرفهای و یا خبری و تحلیلی واکنشی داشته باشد و حتی به لحاظ سرگرمی و مفرح بودن هم گفتگوهایش نتوانست جذابیتی برای مخاطب ایجاد کند. این بار هم فرقی نکرد و فقط با جملاتی جنجالی توانست حضورش در این شبکه را مهم جلوه دهد. جواد خیابانی در شبکه ورزش رقابت ایران و ولز را گزارش کرد. او برای این کار از همان استودیوی اصلی در حضور مجری و کارشناس و مردم مسابقه را گزارش کرد.
این برنامه تماشاگرانی را هم به استودیو دعوت کرد تا بیننده مسابقه از همان داخل باشند. با این حال نحوه نشستن مجری و کارشناس در مقابل صفحه نمایش استودیو که باعث شده بود پشت سر هر یک از آنها در لنزهای دوربین دیده شود برای رسانهها جلب توجه کرده بود.
مرور ویژههای تلویزیونی جام جهانی قطر از منظر ایدههای نو
هر چهار سال یک بار فاصلهای کافی و مدت دار است تا برنامه سازان به فکر طراحی ایدههای نو برای برنامههایشان باشند. این بار هم اگرچه چند ماه قبل از جام جهانی از برنامههای مختلفی سخن گفته میشد، اما عملاً آنچه روی آنتن اتفاق افتاد ویژه نبود.
از نکاتی که محسن برمهانی معاون سیما چند روز قبل از برگزاری جام جهانی روی آن تاکید کرد ساخت برنامههای مختلف و اعزام برنامه سازان و گزارشگران برای بازتاب متن و فرامتنی رقابتها بود. با این حال گزارشها از حواشی تقریباً فضایی یکدست داشت و گزارشهای مستند هم هنوز مورد توجه مخاطب قرار نگرفته است.
خود برنامهها در استودیوی تهران هم اگرچه به لحاظ بصری سراغ استودیوهایی با طراحی مدرن و شیک و خوش آب و رنگ رفتند، اما این اتفاق از یک ویترین جذاب فراتر نرفت و محتوای بکر و چالشی یا جنجالی به مخاطب عرضه نشد.
اما برگ برنده تلویزیون در این دوره از جام جهانی پخش ۴ k و قبلتر از آن حتی خرید حق پخش بازیها به صورت ۴ k بود. قبل از آغاز رقابتها پیمان جبلی رئیس صداوسیما و محسن برمهانی معاون سیما بازدیدی از شبکه «فراتر» تلویزیون داشتند که چند سال است به صورت آزمایشی فعالیت میکند. این شبکه آثار تصویری را به صورت ۴ k پخش میکند که کیفیت صدا و تصویر آن چندین برابر شبکههای اچ دی است.
ایده ارتباط زنده در شبکهها هم اتفاقی خوب بود به ویژه که میتوانست خلأ حضور کارشناس حضوری را با این گفتگوها پر کند.
برنامههای متفاوتی هم در این ایام با فضای طنز، حواشی و… شکل گرفت که از جمله آن «بازی موازی» شبکه آموزش است که به بهانه فوتبال، کارشناس و مجری وارد طنازیهایی از جنس پارودی میشوند.
منبع: مهر