برای این که از کم و کیف نحوه نظارت بر غذای دانشجویان باخبر بشویم میرویم سراغ وزارت علوم و تحقیقات و فناوری و سازمان دانشجویی و با نعیمی مدیر کل دفتر مشاوره و سلامت سازمان دانشجویی وزارت علوم تحقیقات و فناوری به گفت و گو پرداخته ایم.
مجری: موضوع مورد نظر ما در این برنامه کیفیت غذای دانشجویان هست، حالا چه غذایی که در دانشگاه عرضه میشود و چه غذایی که در محیط خوابگاه به دانشجویان عرضه میشود. بفرمایید که حالا ما البته بهرحال وزارت علوم، دانشگاههای تابعه خودش و همین طور وزارت بهداشت هم دانشگاههای علوم پزشکی زیر نظرش هستند اصولا بفرمایید که شما همکاری مشترک دارید؟ چون وقتی از وزارت بهداشت صحبت میکنیم ما یک واحدی را در وزارت بهداشت داریم ذیل معاونت بهداشتی که اصولا روی عرضه غذا نظارت میکنند چه رستوران و چه محیطهای اداری و هر محیطی که عرضه غذا آنجا صورت میپذیرد بخصوص محیطهای جمعی و بهرحال کارشناسان و بازرسین خودشان را دارند، اما وزارت علوم هم ما میدانیم فعالیت دانشگاههای سراسر کشور زیر نظر وزارت علوم است بفرمایید همکاری مشترکی در این زمینه با وزارت بهداشت دارید؟
نعیمی گفت: بله در مجموعه وزارت علوم با توجه به خلاءی که در این زمینهای که شما اشاره فرمودید وجود داشته است، از اواسط دهه هفتاد بخش سلامت به حوزه مراکز مشاوره دانشگاهها و ستاد مرکزی وزارت علوم اضافه شده است، که این بخش سلامت متولی سلامت جسمانی و نظارت بهداشتی بر اماکن دانشگاه اعم از دانشکدهها، رستورانها، سلف، خوابگاه، تغذیه در بخشهای مختلف نظارت بهداشتی را دارد و در مجموعه ستاد مرکزی وزارت علوم هم ما بعنوان متولی سلامت جسمانی و سلامت روانی دانشجوها هستیم و این نظارت را همکاران ما بعنوان کارشناسان بهداشت محیط و بهداشت حرفهای در همه دانشگاههای کشور تابع وزارت علوم به صورت مرتب حالا بعضی از بخشها روزانه و بعضی از بخشها به صورت هفتگی و یا ماهیانه بر حسب ضرورتهای مختلفی که در دانشگاهها وجود دارد اعمال میکنند گزارش هایشان را به مسئولین دانشگاه میدهند و مسئولین دانشگاه هم به طبع اقدامات لازم را برای ارتقاء کیفیت و سلامت در ابعاد مختلف انجام میدهند.
مجری: و اصولا بفرمایید که در قالب انعقاد قرارداد هست یک دستورالعمل یکسان شما دارید برای تمام دانشگاهها؟ یا این که دانشگاهها مستقل عمل میکنند خودشان بر اساس شرایطی که دارند، بهرحال استانهای مختلف امکانات دانشگاه در شرایط متفاوت حالا ما شهرهای بزرگ را داریم که بهرحال چندین دانشگاه آنجا مشغول فعالیت هستند، شهرهای کوچکتر را داریم بر اساس امکانات شاید توزیع وظایف و شرح وظایف متفاوت باشد بفرمایید به چه ترتیب است این استقلال عمل را بعضی از دانشگاهها دارند، چون جسته و گریخته ما از سالهای دور هم مشکلاتی را داشتیم، مشکلاتی که جمعی پیش میآمد برای سلامت دانشجویان یا این که در محیط خوابگاهی میدیدیم که این مشکلات پیش میآمد البته بجز دانشگاهها ما داشتیم مراکز نگهداری از معلولان را داشتیم متاسفانه سالهای گذشته میدیدیم که مسمومیتی اتفاق میافتد و منجر به فوت هم حتی شده است.
او گفت: واقعیت این است که به حسب اندازه و ابعادی که دانشگاهها دارند ما دارای مرکز و یا دارای یک واحد هستیم، واحد بهداشتی، دانشگاههای بزرگ دارای مرکز بهداشت و درمان هستند که مدیر مرکز مستقلی دارد، معاون دارد، اداره دارد، کارشناس دارد، پزشک مستقر دارد و مثلا دانشگاه بزرگ در دانشگاههای تهران یا دانشگاههای اصلی ما در سایر نقاط کشور، ساز و کار مشخصی را بعنوان مرکز دارند که بین ۸ تا ۱۴ نفر نیروی رسمی تمام وقت آنجا حضور دارند و فعالیت میکنند.
مجری: در دانشگاهها مرکز بهداشت و درمان دارند
نعیمی ادامه داد: دانشگاه کوچکتر، ما دانشگاهی داریم که ۸۰۰ نفر دانشجو داریم دانشگاه کوچک را ما نمیتوانیم این ساز و کار را داشته باشیم آنجا یک واحد بهداشتی داریم که یک همکاری بعنوان کارشناس بهداشت یا بهداشت محیط هست یا بهداشت حرفهای بیشتر بهداشت محیط هستند آنها حضور دارند و نظارتهای بهداشتی از طریق آن کارشناس اتفاق میافتد.
مجری: پس ما بهرحال در این واحدها چه واحدهای کوچک و چه بزرگ یک کارشناس بهداشتی
نعیمی گفت : بله حداقلش این است داریم
مجری : بفرمایید که وظیفه بازرسی هم دارند ؟ دستورالعمل ها یکسان است ؟
او گفت: بله یکسان است بالاخره در حوزه تغذیه معمولا ۴ قلم کالای اساسی که تامین می شود برای دانشگاهها ، شامل گوشت هست ، برنج ، مرغ و روغن هست . آن سایر اقلام را پیمانکاران تغذیه ای که طرف قرارداد دانشگاهها هستند چون تهیه و طبخ غذاها یک کارکرد برون سپاری شده است دانشگاهها پیمانکارهایی را دارند به آنها واگذار می کنند آن اقلام اصلی معمولا توسط دانشگاهها تامین می شود در بعضی از دانشگاهها توسط همان پیمانکار تامین می شود ولی کارشناسان بهداشتی روی تهیه این ها ، نگهداری این ها ، سردخانه های این ها و مراحل طبخی که در رستوران های دانشگاه اتفاق می افتد این نظارت را به صورت روزانه یا هفتگی که عرض کردم به جهت این که بعضی از موارد روزانه باید چک شود و بعضی از موارد باید به صورت هفتگی یا ماهانه چک شود .
مجری : یعنی در تمام مراحل از خرید مواد اولیه تا عرضه در محیط مثلا یک رستوران و خوابگاه این ها نظارت می شود .
وی افزود : این نظارت را داریم البته در خرید که شاید نداشته باشیم ولی در سایر مراحل داریم چون در خرید دانشگاه کمیته خرید دارند که آن کمیته خریدشان بر اساس استاندارد ها و ضوابطی این کار را انجام می دهند این خرید این که افراد از محل هایی خرید بکنند که معتبر هستند ، آن نظام استاندارد را دارند و بر اساس همان استانداردهایی که معتبر کشوری هست این خرید اتفاق می افتد .
مجری : به این دلیل عرض کردم که الان شما دو قلم کالایی دارید مثل گوشت و مرغ که خودش با توجه به این افزایش قیمت ها در پیمانکاری ممکن است تخلفاتی اتفاق بیفتد و بعد ما می دانیم که دانشگاه دارد برایش سوبسید و یا یارانه ای می دهد که در نهایت دانشجوی ما غذا را ارزان تر تهیه کند .
نعیمی بیان کرد : اکثر دانشگاههای ما این موارد را خودشان تهیه می کنند و این برون سپاری نشده است و تهیه و مراحل طبخش برون سپاری شده است . اکثر دانشگاههای ما انبارهای بزرگی دارند ، همواره در بحث کیفیت غذا یک نکته ای که مطرح می شود این است که می گویند چرا غذایی که ما در دانشگاه می خوریم با غذایی که در خانه می خوریم مزه اش فرق می کند ؟ واقعیتش در منزل برای ۵ نفر غذا پخته می شود با گوشت گرم با برنج ایرانی و با مرغ تازه ولی وقتی ما در یک دانشگاهی مثل دانشگاه تهران روزی ۲۵ هزار پرس غذا داریم تولید می کنیم آنجا نمی توانیم که هر روز مرغ تهیه کنیم مجبوری که به صورت تناژ های بزرگ که ما تهیه می کنیم و در سردخانه ها نگهداری می کنیم در نتیجه آن مزه ای که در خانه برای 4 نفر غذا پخته می شود با ادویه طعم دار و با آن عشق و روحیه مادرانه ای که مادر خانواده این غذا را می پزد این عشق و علاقه در کارکنان ما هم هست ولی بالاخره چون اقلام مان اقلامی است که به صورت کلی تهیه و طبخ می شود این تفاوت اصلا وجود خواهد داشت اما به این معنا نیست که خدایی نکرده سلامت زیر سوال برود همه مراحل سلامت را از جهت بهداشتی و تغذیه ای طی می شود و نهایتا در اختیار دانشجو قرار می گیرد .
مجری : خیلی سپاسگزارم، آنچه که در برنامه نیم نگاه امروز مطرح شده است رفتیم سراغ کیفیت غذای دانشجویی ببینیم که نحوه نظارت بر طبخ و عرضه غذا حتی خرید اقلام اساسی برای طبخ غذا کجا اتفاق می افتد با چه نظارتی؟ چه کسانی نظارت می کنند ؟ و خدایی نکرده اگر که مشکلی پیش بیاید چه افرادی باید پاسخگو در این زمینه باشند و اصولا نظارت بهداشتی درمانی چگونه هست برای سلامت دانشجویان ؟ بخصوص بحث غذای روزانه که تعداد زیادی ما دانشجو داریم که دور از منزلشان و دور از خانواده دارند در شهرستان های مختلف تحصیل می کنند و یا در تهران هستند و از شهرهای مختلف آمدند بخصوص محیط خوابگاه و این دور بودن از خانواده انشاالله که مشکلاتی برایشان ایجاد نکند . حداقلش سلامت محیط زندگی شان و غذایی که میل می کنند . اما در ادامه بیشتر خواهیم گفت .
مجری : حالا دستورالعمل ها دستورالعمل هایی است که خود دانشگاه تهیه کرده ، وزارت علوم تهیه کرده یا همان دستورالعمل هایی است که مثلا مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت دارد چک لیست ها آن مواردی که مدنظر باید باشد چه برای پرسنل و چه برای محیط آشپزخانه فردی که قرارداد با او بسته شده است ، چه محیط سرو غذا ؟
نعیمی بیان کرد : قاعدتا متولی اصلی سلامت در کشور ، معاونت بهداشتی وزارت بهداشت هست . ما دستورالعمل هایی که از آنها استفاده می کنیم قطعا پایه اساسی اش دستورالعمل های تدوین شده در معاونت بهداشتی وزارت بهداشت است . اما ممکن است یک جاهایی را متناسب با فضای دانشگاه آمده باشیم این را بومی سازی کرده باشیم ولی بالای 95 درصد دستورالعمل های صادره از معاونت بهداشتی وزارت بهداشت مبنای عملکرد ما هم در دانشگاه وزارت علوم هست .
مجری : و بفرمایید که معمولا عمده ترین مشکلاتی که پیش می آید حالا برای همین تهیه غذا ، سرو غذا ، چون شما فرمودید که بهرحال در مراکز بهداشت درمانی و حتی واحدهای بهداشتی در دانشگاههای کوچک تر حتما حداقل یک کارشناس بهداشت هست ، چه بهتر که کارشناس بهداشت محیط باشد ایشان و بازرسی هم انجام می شود در مراحل مختلف ، اما معمولا بیشترین شکایت ها و گله مندی ها چیست ؟
دکتر نعیمی : ما با چالش های مختلفی روبه رو هستیم که همکاران ما وقتی گزارشهای نظارتی شان را ارسال می کنند می بینیم که مثلا ممکن است یک پیمانکاری یکی از پرسنلش بیماری داشته اعلام نکرده است و این همکار ما که برای بازرسی می رود و این بیمار را می بیند مخصوصا از نوع بیماری ویروسی باشد که شیوع بیشتری هم دارد بلافاصله در لحظه ما اقدام می کنیم که ایشان اجازه ادامه همکاری را نداشته باشند تا سلامت شان دوباره برگردد باید این ها کارت معاینه بهداشتی داشته باشند اما ممکن است دچار بیماری بشوند و اطلاع ندهند یک وقت بخاطر این که بخواهند کار انجام بدهند و این نیازمند نظارت های دقیق ما هست که این اتفاق نیفتد . یا بعضا ممکن است خود دانشجوها معمولا گله مندی دانشجوها از کیفیت هست ، راجع به این ابعادی که در مراحل تهیه طی می شود خیلی دانشجوها ملاحظه نمی کنند آنها را ما هستیم که رصد می کنیم و مراقبت می کنیم که مشکلی برای بچه ها بوجود نیاید .
مجری : این کیفیت که می فرمایید می تواند جنبه های مختلف داشته باشد زمانی هست که مثلا غذا شما توقع بر این هست که کیفیت غذا همان کیفیت غذای خانگی باشد طعمش و همه چیزهایی که شما خودتان فرمودید یا مواد اولیه ای که درجه و کیفیت های مختلف دارد یک زمانی هست که کیفیت ممکن است که به شکلی باشد که اصلا غذا فاسد شده باشد یا این که فرد دچار علائم ...
نعیمی اظهار کرد: در هیچ دانشگاهی به هیچ وجه با قاطعیت عرض میکنم غذایی که فاسد شده باشد به هیچ وجه اصلا توزیع نمی شود و د رمراحل تهیه قرار نمی گیرد اما ممکن است در بعضی از دانشگاههای ما چون بعضا پنج شنبه ها و جمعه ها که هیچ دانشگاهی طبخ غذا ندارد آن وقت می آیند پنج شنبه بعد از ظهر شامی که به دانشجوها در خوابگاه می دهند به بچه ها گفتند شما اجازه دارید دو پرس غذا تهیه کنید چون بعضا نگه می دارند جمعه استفاده می کنند ممکن است دانشجو غذا را که از ما می گیرد در شرایط سالم و بهداشتی یا شرایط و دمای لازم وجود نداشته باشد و خنک نباشد در نگهداری غذا دچار فساد شود نه این که خدایی نکرده غذا سالم نبوده است . غذا سالم بوده در مراحل نگهداری کم دقتی شده و نتیجه اش این است که ممکن است غذا آسیب ببیند .
مجری : ما گزارش هایی را می بینیم که منتشر می شود مثلا در یک دانشگاه شکایت دانشجویان نسبت به کیفیت غذا و مشکلاتی که جمعی پیش آمده و یا حتی خوابگاه مشکلات جمعی پیش آمده ، این مشکلات جمعی یعنی همه دانشجوها بد نگهداری می کنند مواد غذایی را ؟
او افزود: نه قطعا در همچنین مواردی ما باید سبب شناسی کنیم یک وقتی عوامل انسانی دخیل هستند یک وقت عوامل غیرانسانی ، محیطی که باید بررسی دقیق تری شود که چه عاملی دقیقا باعث این موارد شده است .
مجری : تجربه همچنین مواردی را داریم ؟
نعیمی بیان کرد : بله مواردی اتفاق می افتد که نمی توانیم کتمان کنیم این موارد اتفاق می افتد و باید تلاش کنیم با سبب شناسی دقیق خدایی نکرده اولا تکرار نشود بعد هم کسانی که کوتاهی کردند و سهل انگاری کردند آنها باید حتما برخورد قانونی بیفتد که شاهد چنین مواردی نباشیم .
مجری : مواردی که این گونه اتفاق می افتد نمونه ها را به آزمایشگاهها می فرستید؟
وی افزود : بله همین الان یکی دو تا دانشگاهی که ما چالش داشتیم آزمایش هایی از اقلام غذایی و خود افرادی که توزیع کننده غذا بودند تهیه کننده غذا بودند آزمایش هایی از این ها گرفته شده که منتظر نتایج آزمایشگاه هستیم که بتوانیم دقیق تر و عالمانه تر ورود دقیقی داشته باشیم که برای حل و فصل موضوع و عدم تکرار آن در آینده .
مجری : عمومی می شود آقای دکتر ؟
نعیمی گفت : امیدوارم این اتفاق بیفتد .
نعیمی : مهمه مسئولین وزارت علوم و همه مسئولین دانشگاهها اولویت یک شان حفظ و ارتقاء سلامت جسمانی و روانی دانشجویان عزیز هست و ما اظهار تاسف می کنیم اگر یک اشکالی در یک جایی بوجود آمده و قطعا پیگیری های بسیار جدی خواهیم داشت .