زهرا حاجی وند پژوهشگر جنگ در خصوص نقش دانش آموزان در دفاع مقدس گفت: بعد از فرمان امام خمینی برای تشکیل بسیج در سال ۵۸ و آغاز جنگ تحمیلی در ۳۱ شهریور ۵۹ دانش آموزان زیادی به جبهه و جنگ رفتند، این گروه در شرایطی قرار داشتند که به سن قانونی نرسیده بودند و یا به خاطر سن کم شان خانواده‌ها اجازه حضور در جنگ را به آن‌ها نمی‌دادند که با دستکاری شناسنامه‌ها یا جعل امضا پدر و مادر به جبهه می‌رفتند.

به گفته حاجی وند، حضور دانش آموزان محدود به میدان جنگ نبود بلکه آن‌ها با فعالیت در پایگاه بسیج محلات اقدام تهیه و جمع آوری کمک‌ها برای رزمندگان، اهدای خون، اجرای سرود و تئائر به صورت زنده در میادین جنگ و تشکیل ایست‌های شبانه بازرسی برای حفاظت از محله‌ها در جنگ تحمیلی ایفای نقش می‌کردند.

او می‌گوید: آشنایی دانش اموزان زمان حال با روحیات، اخلاق و رفتار، ویژگی تربیتی، تحصیلی و معنوی دانش آموزان دوره جنگ تحمیلی یکی از مهم‌ترین وظایف ما در این دوره است، و برای رسیدن به این هدف لازم است که دانش آموزان را با تفکر واقعی بسیج و ریشه‌ها و آرمان‌های انقلاب آشنا کنیم.

حاجی وند گفت: در میان دانش آموزان شهدای بسیاری را داریم که شهید حسین فهمیده و شهید بهنام محمدی شهدای شاخص دانش آموز هستند که اکثریت دانش آموزان این دو شهید را می‌شناسند، اما در بین شهدا شهید طوقانی که در هنگام شهادت ۱۵ سال داشت و به واسطه سن کم مورد علاقه‌ی سایر رزمندگان بوده که در هنگام مجروح شدن به دلیل اینکه مبادا روحیه‌ی دیگر رزمندگان تضعیف شود از فرمانده عملیات درخواست می‌کند که چفیه اش را بر روی صورتش بیاندازد که رزمندگان متوجه شهادت او نشوند.

او می‌گوید: شهید محمد حسین ذوالفقاری که در زمان حضور در جبهه ۱۲ سال داشت هنگامی که خبر شهادت برادرش را در جبهه حق علیه باطل می‌شنود و از او درخواست عقب نشینی و همراهی با خانواده برای شرکت در مراسم برادرش را می‌کنند به خاطر روحیه والا به گونه‌ای در مقابل این غم واکنش نشان می‌دهد که همگی تعجب می‌کنند و این شهید ابراز می‌کند که برادرم با شهادت خود به عاقبت بخیری رسیده است و من باید تفنگ او را از زمین بردارم و راه او را ادامه دهم.

به گفته این پژوهشگر جنگ، از نگاه تربیت دینی ما ملتی هستیم که با فرهنگ عاشورا و شهادت بزرگ شده ایم و دانش آموزان در آن زمان با الگوگیری از فرهنگ شهادت و راه امام حسین (ع) ثابت کردند برای دفاع از مرز‌های کشور اسلام، انقلاب و آرمان‌های آن، از جان شیرین خود گذشتند و اجازه ندادند تا سانتی متری از این خاک به تصرف دشمن درآید.

حاجی وند گفت: در فاصله زمانی ۵۹ تا ۶۶ و تا زمان امضای قطع نامه حدود ۵۵۰ هزار دانش آموز به جنگ رفته اند و از این تعداد حدود ۳۶ هزار شهید و جانباز شدند، دانش آموزان و یا افراد دیگری که به جبهه‌ها رفته اند حضور آن‌ها بدون هیچ اجباری و به انتخاب خودشان بوده است.

وی افزود: صدام برای اینکه در سطح بین المللی نشان دهد که دانش آموزان به اجبار در جنگ حضور دارند گروه ۲۳ نفره از دانش آموزان را که در سال ۶۱ در اردوگاه بعثی‌ها به ارسارت دشمن درآمده اند بود برای ایجاد جنگ روانی علیه ایران از قضیه سو استفاده می‌کند تا بتواند حقارت شکست در خرمشهر را تا حدودی از طریق جبران کند هنگامی که آن بیست و سه نفر نوجوان از هدف شوم و کثیف صدام مطلع می‌شوند با اعتصاب غذا تا به جمع دیگر اسیران برگردند.

او می‌گوید: مضمون اصلی وصیت نامه شهدا مملو از یاد و نام امام حسین (ع) است که برگرفته از فرهنگ ایثار و شهادت و فرهنگ عاشورایی است، انتخاب آگاهانه و تاثیر آن در زندگیشان نکته مهم دیگری است که در تمام وصیت نامه‌های شهدا دیده می‌شود.

حاجی وند گفت: برای نهادینه شدن فرهنگ ایثار و شهادت وظیفه اصلی بر دوش آموزش و پرورش و خانواده است، زیرا آموزش و پرورش و خانواده مهم‌ترین نهاد اجتماعی جامعه هستند و در صورتی که یکدیگر را تایید و تکمیل نکنند نسل جوان دچار تضاد و تعارض می‌شود.

او می‌گوید: برای درونی کردن چنین ارزش‌هایی باید آرمان‌ها و ارزش‌های فرهنگ ایثار و شهادت را در جامعه برجسته کرده و این موضوع زمانی تحقق پیدا می‌کند که آحاد ملت از مسئول تا مردم آرمان نگر و معتقد به این فرهنگ باشند و از نام شهدا و آرمان هایشان در جنبه‌ی تبلیغی استفاده نکنیم، در معرفی شهدا برای مخاطب به ویژه نسل جوان باید به گونه‌ای عمل کنیم که زندگی و شخصیت شهدا برایشان باور پذیر باشد و آن‌ها را فرا زمینی معرفی نکنیم، زیرا آن‌ها هم همانند ما انسان بودند، اما در بزنگاه زندگی به واسطه انتخاب درست به چنین جایگاه عظیم و بلندی دست یافته اند.