استان اصفهان با تهدیدات زیست محیطی مختلفی دست و پنجه نرم می‌کند، از اتمام آب‌های زیرزمینی، خشکسالی و فرونشست گرفته تا آلودگی هوا و تشدید ریزگردها. با تغییر جهت وزش باد غالب از شرق به غرب در ۲ ماه پایانی تابستان و شروع پاییز، اثر آلایندگی کانون‌های تولید گرد و غبار شرق اصفهان بیشتر هم می‌شود.

درکنار دشت سِجزی، مهمترین کانون تولید گردوغبار در اصفهان، فعالیت کوره‌های آجرپزی و کارگاه‌های گچ و خاک از عوامل دیگر تولید گردوغبار و آلودگی هوای اصفهان است. سرقت خاک برای تامین مواد اولیه کوره‌های آجر پزی، شرق اصفهان را به یکی از نابع تولید گرد و غبار و فرسایش بادی خاک تبدیل کرده است.

بیشترین سرقت خاک در شرق اصفهان است

امین حافظی رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: خاک در استان اصفهان برای دو منظور برداشت می‌شود، یکی برداشت گچ خالی که مخصوص کوره‌های گچ و دوم برداشت خاک رس که به منظور تامین مواد اولیه کوره‌های آجرپزی است.

او ادامه داد: اثر تخریبی که برداشت خاک روی عرصه‌های زیست محیطی می‌گذارد مستقیم است، چون برداشت خاک بیشتر تا عمق ۲ تا ۳ متری و حتی بیشتر پیش می‌رود.

رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان افزود: بیشترین برداشت خاک در شرق اصفهان به ویژه دشت سجزی اتفاق می‌افتد که کانون‌های بحران فرسایشی بادی و گرد و خاک نیز به وفور در آن وجود دارد و هر نوع تغییر در بافت و پوشش عرصه باعث تشدید فرسایش خاک، در نتیجه افزایش ریزگردها، حرکت آن‌ها به سمت کلانشهر اصفهان و آلوده‌تر شدن هوا می‌شود.

برداشت خاک خارج از شعاع ۵۰ کیلومتری مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند

به گفته حافظی اگر برداشت خاک که منجر به افزایش ریزگرد‌ها می‌شود در مجاورت مناطق مسکونی نبود و فاصله و شعاع موردنظر تا محوطه مسکونی و شهر رعایت می‌شد، تا این حد به افزایش ریزگرد‌ها و آلودگی هوا منجر نمی‌شد. او گفت: در چارچوب مقررات، برداشت خاک خارج از شعاع ۵۰ کیلومتری شهر و مناطق مسکونی مجاز است.

رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان اظهار کرد:در نهایت کوره‌های آجرپزی باید مواد اولیه خود را تامین کنند و اگر برداشت‌ها خارج از محدوده مورد نظر باشد، مشکلی ایجاد نمی‌کند.

سرقت خاک با فعالیت کوره‌های آجرپزی گره خورده

به گفته حافظی، برخی کوره‌های آجرپزی، هنوز در شعاع ۵۰ کیلومتری شهر فعالیت می‌کنند و تا وقتی این کوره‌ها فعال هستند معضل سرقت خاک، افزایش گردوغبار و آلودگی هوا نیز پاربرجاست.

او ادامه داد: کوره‌ها نمی‌توانند مواد اولیه خود را از فاصله بسیار دورتر از استقرار خود تامین کنند، چون برایشان صرفه اقتصادی ندارد، در نتیجه برداشت خاک همواره به فعالیت کوره‌های گره خورده است.

رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان بیان کرد: متولی جلوگیری از برداشت خاک در عرصه‌های منابع طبیعی، سازمان منابع طبیعی است که در این خصوص پایش‌های مورد نظر را همواره انجام و برای متخلفان پرونده تشکیل می‌دهد، اما بخش عمده‌ای از برداشت خاک مربوط به زمین‌های کشاورزی است که مالک شخصی دارد و سازمان‌های دیگر متولی رسیدگی به آن هستند.

سرقت خاک فراتر از موارد شناسایی شده

سرهنگ علیرضا طاهری فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان گفت: از ابتدای امسال تاکنون ۱۵ فقره سرقت خاک در شرق اصفهان حین ارتکاب جرم شناسایی و کامیون و ادوات متخلفان توقیف شده، اما برداشت خاک در این منطقه بسیار گسترده‌تر است.

او با بیان اینکه خاک شرق اصفهان برای کوره‌های تولید گچ و آجر اطراف این کلانشهر سرقت می‌شود، افزود: برداشت سطحی خاک و برهم زدن بافت خاک سبب می‌شود با کمترین وزش باد، خیزش گردوغبار، هوای شهر اصفهان و مناطق اطراف آن را آلوده کند.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان یادآور شد: آلودگی زیست محیطی این کوره‌ها سلامت شهروندان را تهدید می‌کند و این در حالی است که با توجه به مصوبات قبلی، کوره‌های گچ و آجر باید به خارج از شعاع ۵۰ کیلومتر شهر اصفهان منتقل شود.

کامیون‌هایی که شبانه خاک سرقت می‌کنند

طاهری گفت: سرقت خاک به‌صورت شبانه است و معمولا ۱۰۰ یا ۲۰۰ کامیون در این کار مشارکت دارند، اما ما در گشت و بازرسی‌ها شاید بتوانیم یک یا دو کامیون را توقیف کنیم.

او اظهار کرد: برخی افراد متخلف و سودجود برای تولید گچ و آجر با لودر تا ۳۰ سانتیمتر از سطح خاک را برداشت می‌کنند که موجب برهم ریختگی نظم و سفتی خاک می‌شود و با کوچکترین باد دانه‌های ریز حاک به هوا بلند می‌شود.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان تاکید کرد: در صورت انتقال این کوره‌ها به خصوص کوره‌های غیرمجاز به خارج از محدوده ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان، سرقت خاک نیز کم خواهد شد.

فعالیت بیش از ۴۰۰ واحد تولید آجر در استان اصفهان

بابک صادقیان رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: سهم استان اصفهان در تامین آجر مورد نیاز کشور بیش از ۵۰ درصد است؛ در این استان بیش از ۴۰۰ واحد تولید آجر فعالیت دارند که حدود ۳۱۰ واحد فعال در شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان و در پنج منطقه مشغول فعالیت هستند. به گفته او، از ۳۱۰ واحد اعلام شده ۴۲ واحد بدون مجوز و مابقی دارای مجوز دائم یا موقت هستند.

ساماندهی کوره‌های آجرپزی، پیشرفت چندانی نداشته

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: با توجه به ماهیت فرایندی و محل فعالیت واحد‌های آجرپزی که بیشتر آن‌ها در بطن کانون‌های فرسایش بادی هستند نقش قابل توجهی به ویژه در آلودگی هوای کلان شهر اصفهان و شهر‌های پیرامون آن دارند.

صادقیان با بیان اینکه برای ساماندهی واحد‌های تولید آجر تلاش و پیگیری زیادی شده افزود: سند ساماندهی آن‌ها توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان و با همکاری دستگاه‌های اجرایی دیگر تهیه شده و این هدف با سناریو‌های مختلف در حال پیگیری است.

او ادامه داد: اما به دلیل محدودیت زیرساختی در کنار سایر مشکلات که بخش عمده‌ای از آن متوجه واحد‌های آجرپزی است به جز تعداد اندکی، پیشرفت قابل قبولی برای ساماندهی آن‌ها حاصل نشده است.

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان توضیح داد: سال ۱۳۹۸ مصوب شد که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی برای واحد‌های آجرپزی که مجوز آن‌ها موقت بوده جانمایی و مکان‌هایی را در هرند، اردستان و آران و بیدگل تعیین کند تا این واحد‌ها به این مکان‌ها منتق شوند، اما این مصوب عملی نشد.

صادقیان اظهار کرد: سال هاست که فعالیت کوره‌های آجرپزی در شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان ادامه دارد و اجرای برنامه انتقال واحد‌های آجرپزی به مناطق مورد نظر تنها در حد حرف باقیمانده است.

نه آلودگی هوا ناشی از افزایش غلظت ریزگرد‌ها در اصفهان بر کسی پوشیده است و نه فعالیت واحد‌هایی که روز به روز بر آلودگی هوا بیشتر اضفافه می‌کنند. بر اساس قانون هم سالهاست که مصوب شده واحد‌های صنعتی در شعاع ۵۰ کیلومتری شهر‌ها مستقر نباشند و سه سال است که برای مکان جدید فعالیت کوره‌های گچ و آجر اصفهان طرحی به تصویب رسید. در این بین آنچه جای خالی آن به چشم می‌آید اجرای قانون و عمل به وعده هاست.

گزارش از سولماز محمدی