در واقع پوشاک هر فرد، زبان و شناسنامه فرهنگی او بود و نوع جنس، رنگ و طرز دوخت و شکل لباس با ارزش هایی مانند معیارهای فرهنگی و اخلاقی، سوگ و شادی و اهمیت و اعتبار اجتماعی درآمیخته بود. عبدا... مستوفی در کتاب «شرح زندگانی من» در توصیف پوشاک مردم ایران می‌نویسد: «لباس رسمی مردان در تمام طبقات جبه و شال کلاه بود. جبه لباس بلند و گشاد روی جامه و شال کلاه نوعی عمامه بود. مردمان با حیثیت، به خصوص اهل علم همه عمامه بر سر می‌گذاشتند و کلاه‌های بقیه مردم به حال سابق مانده بود.» همچنین او لباس زنان ایرانی تا پیش از مسافرت ناصرالدین شاه به فرنگ و بازگشت او به تهران را این‌طور توصیف می‌کند: «لباس زنان عبارت بود از پیراهنی کوتاه و ارخالقی (قسمتی ازلباس سنتی زنان ایران که در زبان ترکی به معنای پشت انداز است)از آن کوتاه‌تر که برای پوشاندن بالا تنه به کار می‌رفت و زیرجامه‌ای که تا پشت قدم‌ها را می ‌پوشاند.» گفتن از پوشش همه اقوام ایرانی و جزئیاتی که در هر کدام بسته به جغرافیا و فرهنگ منطقه با هوشمندی مردمان آن‌جا طراحی شده است یک کتاب قطور لازم دارد به همین دلیل ما  در این مطلب به صورت مختصر از ۶ پوشش خواهیم گفت که شبیه یک جعبه مدادرنگی پر از رنگ و لعاب هستند. هرکدام از این پوشش‌ها در موقعیت‌های مختلف، نیاز به بررسی و بیان یک سری جزئیات دارند و ما به معرفی مرسوم‌ترین آن‌ها پرداخته ایم. لازم به ذکر است اقوام دیگر با لباس های پر رنگ و لعاب و اصیل هم وجود دارند که در مطالب بعدی به آن‌ها نیز خواهیم پرداخت.

---

بیشتربخوانید

• از لباس اقوام ایرانی تا لباس بازیگران «جومونگ» + فیلم

 

---

چه کسانی می‌پوشند؟ ابیانه‌ای‌ها
لباس زنان و مردان در ابیانه وام گرفته از زیبایی‌های طبیعی این روستای زیبا و سنتی کشورمان است. شلوار مردان این منطقه یراق‌دوزی می‌شود. در این روستا، پیراهن زنانه در رنگ‌های سفید، بنفش، قرمز و زرد دوخته می‌شود و معمولا هر دختری در ابیانه از هر رنگ یک پیراهن دارد. روسری، یکی از اجزای اصلی پوشش زنان و دختران ابیانه است. این روسری‌ها از پارچه‌ای بسیار لطیف و نرم با گل‌های درشت قرمز تهیه و با رنگ‌های سبز و زرد هم ترکیب می‌شوند. همنشینی گل و رنگ در این روسری‌ها جلوه صدچندانی به پوشش زنان ابیانه می‌دهد.

 

چه کسانی می‌پوشند؟ لر-بختیاری- بویراحمدی‌
لباس لرها، بختیاری و بویراحمدی‌ها شکل‌و‌شمایل تقریبا مشابهی دارد. کلاه نمدی، پیراهن و جلیقه، شلوار بلند با درجه گشادی متفاوت (تمبون یا شلوار) و گیوه اصلی‌ترین پوشش مردانه لُر زبان‌ها و افرادی است که در این مناطق زندگی می‌کنند. عباپوش‌های اضافی مانند شنل‌های نمدی و رداهای خاص هم به فراخور موقعیت‌های مختلف به این پوشش‌ها اضافه می شود. لباس زنان لُر زبان شامل این‌هاست: سربند، پیراهنی که در پهلوها چاک دارد و دامن پرچینی که روی کمر جمع و روی زیرشلواری پوشیده می‌شود و تفاوت پوشش زنانه عمدتا در سربندهاست. «گلونی» که عمری چند هزارساله دارد از معروف‌ترین سربندهای زنان لر است.

چه کسانی می‌پوشند؟ سیستان‌و‌بلوچستانی‌ها
لباس زنان بلوچ، سوزن‌دوزی‌های ظریفی دارد که جلوی سینه، مچ دست و مچ پا را می‌پوشاند و به آن «زی» می‌گویند. وصله مربع شکلی متشکل از چهل تکه حاشیه‌دوزی شده بر پشت شانه‌ها قرار می‌گیرد. در برخی مناطق سیستان و بلوچستان، این سوزن‌دوزی‌ها با آینه‌کاری ادغام می‌شود که زیبایی دو چندانی به این لباس‌ها می‌بخشد. گفته می‌شود رنگ و زینت‌ لباس بلوچ‌ها ممکن است پاسخی به محیط خشن و خشک طبیعت اطراف باشد. جامه سنتی مردان بلوچ معمولا از نخ خاکستری روشن، خاکی، کرم یا سفید دوخته می‌شود. سربند مردان شامل قطعه پارچه‌ای بود که مانند عمامه پیچیده می‌شد و این دستار کم‌کم عمومیت خود را از دست داد.

چه کسانی می‌پوشند؟ گیلانی‌ها
دامن(تومان) بلند، گشاد و چین‌دار است و با تونیک، لباس زنانه اصلی گیلان محسوب می‌شود. شلیته پیراهنی‌ است که با بالاتنه به دامن چین‌دار کوتاهی دوخته و همواره روی شلوار پوشیده می‌شد. می‌گویند شلیته را ناصرالدین شاه با اقتباس از دامن بالرین‌های اروپایی به پوشش زنان دربار اضافه کرده است. وقایع‌نویسان، مردان ناحیه خزر را با پوشیدن کلاه‌های بلند مخروطی و نیمه مخروطی توصیف کرده‌اند که به شکل گلدان‌های وارونه بوده است. این کلاه‌ها به مرور زمان کوتاه‌تر شدند و تاجی گرد جای مخروط را گرفت.

چه کسانی می‌پوشند؟ گنبد کاووسی‌ها، ترکمن صحرا و بخشی از خراسان‌شمالی
ترکمن‌ها یکی از مفصل‌ترین پوشش‌ها را در میان اقوام ایرانی دارند. جنس پوشش اصیل ترکمن‌ها، ابریشم است. تن پوش‌هایی مثل «دُن»، «قیرمیزی دُن» و «قارمه دُن» از جنس ابریشم راه‌راه، مچ‌پیچ‌های پشمی پا و چکمه‌های بلند (ایدیک) و کلاه پشمی «تلپِک» که از پوست بره سیاهی به نام «قره قل» ساخته می‌شود، جلوه خاصی به پوشش مردانه ترکمن‌ها می‌دهد. «کوینک» تن‌پوش زنانه اصلی قبلا با ابریشم طبیعی و به رنگ قرمز تمشکی تولید می‌شد. دخترها هنگام بیرون رفتن از خانه عرقچین حاشیه‌دوزی شده‌‌ای را می‌پوشند و سربند زنان متاهل «اَلدَنی» است و منقش به تارنج و ترنج.

چه کسانی می‌پوشند؟ هرمزگانی‌ها
در گذشته در هرمزگان، مردان کلاه رنگی یا سفید کوچکی به سر می‌گذاشتند که روی آن پارچه‌ای به طول 2 متر (لَنگ، لَنگوته) پیچیده می‌شد. پیراهن زنان هرمزگانی به صورت بلند تا مچ پا یا کوتاه تا رو یا زیر زانو است. چادر بندری زنان هرمزگانی هم یکی از زیباترین چادرها در سراسر کشور است که زنان در ابتدا یک گوشه چادر را با دست روی دوش می‌اندازند و طرف دیگر آزاد است. این چادرها رنگی و گل‌دار است. «بطوله» که بیشتر آن را با «برقع» می‌شناسیم هم جزو پوشاک بانوان هرمزگانی است که اغلب زنان ساحل‌نشین قشم، بندرلنگه، جاسک و بندرعباس از آن استفاده می‌کنند.

منبع: روزنامه خراسان