این روز‌ها دریاچه ارومیه وضعیت مناسبی ندارد و آخرین آمار‌ها نشان می‌دهد وسعت دریاچه به کمتر از یک ‏هزار کیلومتر مربع و حجم آب آن نیز به کمترین میزان خود در تاریخ این دریاچه رسیده است. ‏

تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه ‏از بهمن ۹۲ و صرف بودجه ۱۸ هزار میلیارد تومان اعتبار برای احیای آن ‏از کاهش حجم و سطح نگین فیروزه‌ای ایران جلوگیری نکرد و به شایعات مختلف از جمله عمدی بودن ‏خشکاندن دریاچه ارومیه برای برداشت ذخایر معدنی دامن زد. ‏

چهار سال پیش مسعود تجریشی، مدیر وقت دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه وجود ماده ‏معدنی ارزشمند تیتانیوم در دریاچه ارومیه را رد کرد وگفت: این ادعا که کف دریاچه تیتانیوم وجود دارد ‏اشتباه است، اما عناصر دیگری مانند کلر، سدیم لیتیوم و منیزیوم در این دریاچه وجود دارد. ‏

معاون سازمان حفاظت محیط زیست همچنین در آن زمان گفته بود: حتماً عناصر شیمیایی در بستر دریاچه ‏وجود دارد که می‌تواند شامل سدیم و کلراید که همین نمک طعام است باشد و در رده‌های بالاتر عناصر، که ‏بسیار ارزشمند هستند، لیتیوم است که اگر قصد برداشت آن وجود دارد باید غلظت به حدی باشد، که توجیه ‏اقتصادی هم داشته باشد، اما میزان لیتیوم موجود در دریاچه ارومیه برای استخراج، توجیه اقتصادی ندارد‎. ‎

برداشت لیتیوم از دریاچه ارومیه، بازی سیاسی است

سید سلمان ذاکر دبیر هیات تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه و نماینده مردم ارومیه در ‏مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: صحبت‌هایی که این روز‌ها درباره تلاش برای ‏خشک کردن عمدی دریاچه ارومیه برای برداشت لیتیوم مطرح می‌شود، بیشتر جنبه سیاسی دارد و برای ‏متشنج کردن افکار عمومی مطرح می‌شود. ‎

نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: گزارشی که اخیرا درباره امکان برداشت لیتیوم از ‏کف تالاب‌های خشک شده کشور منتشر شده است، این گمانه زنی را در ذهن افکار عمومی ایجاد می‌کند ‏که شاید عده‌ای در کشور با نگاه به منافع اقتصادی به عمد به دنبال خشک کردن دریاچه ارومیه بوده اند، اما ‏چنین گزاره‌ ای به هیچ وجه صحیح نیست، چون اگر چنین چیزی بود، حتما در نحوه تصمیم گیری‌ های ‏دولت قبل شاهد نشانه‌ ای از حرکت دولت به سمت استفاده اقتصادی از دریاچه ارومیه می‌ بودیم، اما در ‏دولت قبل نه تنها این اتفاق رخ نداد، بلکه ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز تشکیل شد و هزاران میلیارد تومان هم ‏بودجه به این ستاد اختصاص داده شد تا اقدامات لازم را برای نجات این دریاچه انجام دهد. ‏

ذاکر با بیان اینکه دریاچه ارومیه متعلق به منطقه و کشور و همچنین هویت ملی ماست تاکید کرد: آسیب ‏زیست محیطی خشک شدن دریاچه ارومیه بسیار سنگین‌تر از منافع اقتصادی آن خواهد بود. ‏

دبیر هیات تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه ‏اظهار کرد: شایعات خشکاندن دریاچه ‏ارومیه هویت ما را هدف قرار داده است و دولت و مجلس در کنار هم مصمم به احیای این نگین فیروزه‌ای ‏هستند. ‏

نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: طوفان‌ های نمکی حاصل از خشک شدن ‏این دریاچه سلامت ۱۵ میلیون نفر را در پنج ‏کشور ایران، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و عراق تحت تاثیر قرار ‏خواهد داد و قطعا هزینه‌ هایی که برای ‏درمان بیماری‌های حاصل از طوفان‌های نمکی بر دولت خود ما ‏تحمیل خواهد شد، از درآمد حاصل از بهره ‏برداری‌های اقتصادی از دریاچه ارومیه بسیار بیشتر خواهد بود‎. ‎

اکتشاف و استحصال مواد معدنی به صورت یک علم پویا در حال تکوین و تکامل است و روز به روز در حال ‏پیشرفت است و استحصال هرگونه مواد معدنی از ذخایر معدنی روش و تکنیک خاص خود را می‌ طلبد و ‏وجود ذخایر معدنی در یک منطقه دلیل بر مقرون به صرفه بودن و احتمال استخراج نمی‌ شود. ‏

استحصال لیتیوم به شدت محیط زیست را آلوده می‌ کند

دکتر کامران زینال زاده مدیر پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه دانشگاه ارومیه و متخصص آب با تایید وجود ذخایر بسیار ‏ارزشمند مواد معدنی در این پهنه آبی می‌ گوید: براساس آخرین تحقیقات انجام شده تنها روش فنی ‏استحصال مواد معدنی به ویژه استحصال ماده معدنی لیتیوم از دریاچه ارومیه، وجود شورابه است بنابراین برای استخراج ‏مواد معدنی باید دریاچه ارومیه احیا شود.

وی ادامه داد: دریاچه ارومیه به عنوان یک اکوسیستم بی نظیر آب شور و یکی از زیستگاه‌ های مهم جهانی ‏جایگاه بی نظیری در محیط زیست منطقه داشته است و دارای ذخایر بسیار ارزشمند اقتصادی مانند آرتمیا و ‏عناصر با ارزش در شورابه و ترکیبات بستر دریاچه می‌باشد. ‏

این متخصص آب اضافه کرد: عناصر و ترکیبات شورابه دریاچه ارومیه مانند لیتیوم، نقش مهمی در تامین مواد اولیه ‏بسیاری از صنایع با قابلیت صادراتی بودن بالا می‌ باشند، اما اقتصادی‌ ترین و امکان پذیرترین روش استحصال ‏بسیاری از این ترکیبات و عناصر تنها از شورابه دریاچه می‌ باشد، به عبارت بهتر، فقط با حفظ آب دریاچه ‏ارومیه امکان بهره مندی از پتانسیل‌های آن مقدور است. ‏

دکتر نصرت حیدری شیمیدان و استاد دانشگاه نیز که در زمینه عناصر موجود در دریاچه ارومیه تحقیقات ‏گسترده‌ای را انجام داده است به خبرنگار ما گفت: طبق تحقیقاتی که امسال در بخش ‏آبی دریاچه ارومیه انجام شده وجود پتاسیم، منیزیوم، برم و همچنین لیتیوم تایید شده است. ‏

این استاد دانشگاه تاکید کرد: استخراج لیتیوم از دریاچه ارومیه با وجود یون‌ های مزاحم، به شدت محیط ‏زیست را آلوده می‌ کند. ‏

دریاچه ارومیه با وسعت به طول ۱۴۰ کیلومتر از شمال به جنوب و عرض ۸۰ کیلومتر از شرق به غرب کشیده شده است و با ‏مساحتی که در کل به ۵ هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربع می‌رسد تا قبل از دو دهه‌ی اخیر، پس از دریای خزر بزرگترین ‏دریاچه‌ی آب شور دنیا بوده است. اما از دهه هفتاد شمسی تا کنون حدود ۹۰ درصد این دریاچه ‏خشک شده و از بین رفته است. ‎

از ۱۳۵۶ سازمان جهانی یونسکو این دریاچه و زیست‌ بوم آن را جزو آثار طبیعی و حفاظت شده‌ جهان ‏به ثبت رسانده و همچنین این دریاچه از ۱۳۴۶ به عنوان پارک ملی و به همراه جزایر کبودان و ‏قویون داغی جزو مناطق حفاظت شده اعلام شده است.

حدود یک هفته پیش نیز ناسا تصویری از دریاچه ارومیه منتشر کرد که آه از نهاد ایرانیان بلند کرد. تصویر، شبحی از دریاچه بود، خشک و بی‌آب، بی‌جان و بی‌رمق، گویی که انگار هیچ‌گاه نبوده و جانی در بدن نداشته است.

گزارش از الیاس گندمی