تالاب بین‌المللی انزلی به عنوان زیستگاه گونه‌های زیادی از آبزیان، پرندگان و گیاهان، زخم‌های بسیاری بر پیکر دارد و منتظر عزم جدی مسئولان برای احیای دوباره است.

این تالاب به سبب دارا بودن ۱۸۹ گونه پرنده، ۵۲ گونه انواع ماهی، صد‌ها گونه گیاهی و اکوسیستم کم نظیر در محدوده‌ای ۲۰ هزار هکتاری علاوه بر چشم‌انداز طبیعی برای گردشگران، از گذشته تاکنون محلی برای اشتغال و معیشت بومیان منطقه بوده است.

تالاب انزلی به سبب عوامل مختلفی چون ورود رسوبات و فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی، سموم کشاورزی، پسماند‌ها و نخاله‌ها، گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی، تصرف اراضی و ساخت و ساز در حریم تالاب، آتش زدن نیزار‌ها با هدف تصرف و انتقال آلودگی از دریا و کاهش میزان آب موجود به شدت در معرض خطر است.

تالاب بین المللی انزلی در جنوب غربی این شهرستان در ۴۰ کیلومتری غرب مرکز استان گیلان واقع شده است

آتش‌سوزی‌های عمدی، بلای جان تالاب انزلی

آتش‌سوزی‌های عمدی همواره یکی از ترفند‌های مرسوم زمین‌خواران برای تصرف منابع طبیعی بوده است؛ حریق بیش از ۴۰ هکتار از نیزار‌های تالاب انزلی در بامداد جمعه ۱۱ شهریور امسال هم به گفته مسئولان امر، از همین نوع بود.

این آتش سوزی پس از ۱۹ ساعت تلاش نیرو‌های امدادی آتش نشانی، محیط زیست، منابع طبیعی و بسیج و با کمک ۳ بالگرد اطفای حریق اعزامی از تهران مهار شد.

استان گیلان با وجود جنگل‌های هیرکانی، کوه‌ها و تالاب‌ها که هر زمان احتمال وقوع آتش سوزی به صورت طبیعی و یا عمدی در آن وجود دارد، از امکاناتی چون بالگرد اطفای حریق بی بهره است و در چنین مواقع حساسی باید ساعت‌ها منتظر هماهنگی و اعزام بالگرد از تهران و یا سایر استان‌ها باشد.

این نخستین بار در ۱۴۰۱ نبود که تالاب بین المللی انزلی در آتش طمع سودجویان سوخت، ضمن اینکه شهریور سال گذشته نیز نیزار‌های تالاب انزلی با همین وسعت طعمه حریق شده بود و تکرار این حادثه با وسعت ۴۰ هکتار در فاصله یک سال خود جای سوال دارد.

معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گیلان پس از بازدید از این نیزار‌های سوخته در تالاب انزلی گفت: چند سالی است که عده‌ای پی در پی نیزار‌های تالاب را آتش زده و مرتکب حریق عمدی می‌شوند.

احمد آقایی تصریح کرد: کسانی که در سال‌های گذشته به چنین آتش سوزی‌هایی اقدام کرده بودند، شناسایی، دستگیر و به حبس‌های سنگین محکوم شده اند.

حال سوال اینجاست؛ آیا جریمه نقدی و یا حبس می‌تواند خسارت وارد شده به طبیعت را جبران کند و یا خلع ید متصرفان اتفاق می‌افتد؟ آتش‌سوزی‌های عمدی پی در پی بی شک تشدید برخورد با تخریب و تصرف منابع ملی و نظارت بر حسن اجرای قوانین، کشف جرم، تعقیب و مجازات بیش از پیش را طلب می‌کند.

دستور رئیس جمهور برای احیای تالاب انزلی

۲ روز بعد از آتش‌سوزی تالاب انزلی، سید ابراهیم رئیسی در جلسه هیئت دولت گفت: مسئولان حفاظت محیط زیست و مسئولان انتظامی و امنیتی نباید اجازه دهند عده‌ای منفعت‌پرست مجموعه‌های ذی‌قیمت برای کشور و ملت را تغییر دهند.

او افزود: برای خنثی کردن نقشه سوداگران، تلاش کنید بخش آسیب‌دیده تالاب انزلی احیا شده و به حالت قبل بازگردد.

رئیس جمهور با ابراز تأسف از آتش‌سوزی تالاب انزلی توسط افراد سودجو تصریح کرد: وظیفه سازمان محیط زیست و مسئولان محلی پیش‌بینی و پیشگیری از وقوع حوادث مشابه و برخورد متناسب با افرادی است که با تخریب محیط زیست به دنبال تأمین منافع خود هستند.

آقای رئیسی تالاب انزلی را نمونه منحصر به فرد در محیط زیست برشمرد و بر همین اساس به مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست مأموریت داد برای حفاظت جدی از منابع طبیعی کشور و جلوگیری از تکرار چنین حوادثی برنامه‌ریزی کنند.

حذف فاضلاب و ساخت تصفیه خانه، نخستین گام برای احیای تالاب

۲ روز بعد از دستور رئیس جمهور، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور از تالاب انزلی بازدید کرد و گفت: طرح جامع مدیریت تالاب انزلی ۷ ساله است و تمامی دستگاه‌ها مانند وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در این قسمت نقش برجسته‌ای در ایجاد تصفیه‌خانه‌ها، مدیریت و جلوگیری از فاضلاب ورودی به تالاب و ممانعت از تغییر کاربری‌ها در حوزه آبخیز و نیز جلوگیری از ورود کود و سموم به تالاب دارند.

علی سلاجقه افزود: در کنار این اقدامات وزارت کشور با همراهی دادستانی و دستگاه قضایی در قالب کارگروه و قرارگاهی که فعال شده در بازه زمانی مناسب وضعیت تالاب انزلی را بهبود خواهند بخشید.

او اولین قدم برای احیای تالاب انزلی را حذف فاضلاب‌ها و احداث تصفیه خانه‌ها اعلام و تصریح کرد: در شهر رشت، شهر‌های حوزه آبخیز تالاب انزلی و روستا‌های مربوطه نیز شرکت آب و فاضلاب گیلان به طور جدی وارد شده و پیگیری می‌کند تا ورودی آب از رودخانه‌های زرجوب و گوهررود به تالاب انزلی پاک، تمیز و عاری از آلودگی‌ها و سموم باشد.

رئیس محیط زیست کشور همچنین از تخریب موج شکن‌های جدید انزلی خبر داد و گفت: ساخت این موج شکن نفس تالاب انزلی را محبوس کرده است.

به گفته آقای سلاجقه، این موج شکن بدون مطالعه و صرفا برای ایجاد عمق لازم برای پهلوگیری کشتی‌هایی با تناژ بالا ایجاد شده و در ساخت آن ورود جریان آزاد آب به تالاب انزلی در نظر گرفته نشده است.

او یکی از علل عدم تبادل آب بین دریا و تالاب انزلی را وجود این موج شکن دانست و تصریح کرد: تاکنون ۲ بار از این تالاب بازدید میدانی داشته ایم و پس از ارزیابی ها؛ تخریب موج شکن‌های ورودی تالاب بین المللی انزلی در دستور کار قرار گرفته است.

پیگیری حق آبه دریای خزر از کشور‌های حاشیه شمالی و روسیه

سرپرست معاونت محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست کشور نیز در سفر هفته پیش خود به گیلان خواستار پیگیری حق آبه دریای خزر از کشور‌های حاشیه شمالی و روسیه شد و گفت: این حق آبه باید از طریق دستگاه دیپلماسی کشور پیگیری شود.

مجتبی ذوالجودی یکی از چالش‌های مهم تالاب انزلی را کاهش تراز دریای خزر و پسروی آب دریا اعلام کرد و افزود: این پسروی دلایل متعددی دارد، از جمله ورود سالانه ۸۰۰ هزار متر مکعب رسوب به تالاب که ناشی از توجه نکردن به حوزه آبخیزداری است.

او تصریح کرد: در سفر سال گذشته رئیس جمهور به گیلان، طی سه سال ۱۲۰ میلیارد تومان برای حوزه آبخیزداری اختصاص یافت.

اهمیت اجرای طرح‌های آبخیزداری در احیای تالاب

مدیرکل منابع طبیعی گیلان هم با اشاره به جذب ۵ میلیارد تومان از اعتبارات سفر رئیس جمهور به استان گفت: در کنار تله‌های رسوبگیر باید طرح‌های آبخیزداری در بالادست تالاب اجرا شود.

میرحامد اختری افزود: تله‌های رسوب‌گیری که در تالاب انزلی جاگذاری شده، نیاز به تخلیه دارند که این عمل باید از بالادست انجام شود در غیر این صورت ناکارآمد خواهد بود.

او همچنین از اجرای ۱۰۰ درصدی طرح کاداستر و حدنگاری در تالاب انزلی خبر داد و تصریح کرد: نشانه‌گذاری در آن از وظایف شرکت آب منطقه‌ای گیلان است.

لزوم ایجاد سد برای رهاسازی آب به تالاب

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان نیز گفت: ۸۰ درصد توزیع زمانی آب در استان در غیر فصل کشاورزی است و کشاورزی از آب تالاب کم نمی‌کند.

وحید خرمی بر لزوم ایجاد سد برای ذخیره آب زمستانی تأکید کرد و افزود: باید سدی ایجاد شود که آب را در زمستان ذخیره و در تابستان به تالاب رهاسازی کند و سد لاسک در همین راستا است.

او همچنین خروج رسوب از تالاب را کمکی به تنفس این گستره آبی دانست و تصریح کرد: تله رسوبگیر وقتی پر شود یعنی درست طراحی شده و کار خود را انجام داده و باید تخلیه شود.

نخستین نشست قرارگاه احیای تالاب‌های گیلان

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان نیز درباره وضعیت تالاب انزلی و آخرین اقدامات دستگاه‌های مسئول در جهت احیا و نجات آن می‌گوید: نخستین نشست قرارگاه مدیریت و احیای تالاب‌های گیلان با محوریت تالاب بین المللی انزلی روز یکشنبه ٢٠ شهریور به ریاست استاندار و با حضور سایر مدیران کل در استانداری گیلان تشکیل شد.

به گفته تورج صادقی، مقرر شده است جلسات قرارگاه مدیریت و احیای تالاب‌های گیلان به صورت هفتگی برگزار شود و دستگاه‌ها گزارش پیشرفت کار را ارائه کنند.

او افزود: تعیین تکلیف حدود و مالکیت، پاکسازی تالاب از گیاهان مهاجم از جمله سنبل آبی، رسوب زدایی و لایروبی، تعیین وضعیت حق آبه، جلوگیری از ورود آلودگی ها، رسوب‌ها و فاضلاب‌های شهری، مدیریت پسماند در سرمنشا‌ها نظیر سراوان و لاکان، بیمارستان‌ها، شهر صنعتی و مسکن مهر و دیگر فاضلاب‌های خانگی و بررسی فنی نقش موج شکن در وضعیت تالاب بین المللی انزلی از جمله تکالیف کارگروه‌های تخصصی قرارگاه جهادی احیای این تالاب بین المللی بوده است.

لزوم جلوگیری از ورود آلاینده‌ها به تالاب بین المللی انزلی

استاندار گیلان هم در این نشست با تشریح برنامه‌های پنج گانه طراحی شده برای حفاظت و احیای تالاب بین المللی انزلی گفت: پیشگیری از ورود انواع فاضلاب‌های خانگی از شهر‌ها و مناطق مسکونی اطراف به داخل تالاب انزلی یکی از اولویت‌های مهمی است که اکنون در دستور کار قرار دارد.

اسدالله عباسی همچنین بر ضرورت حفظ حق آبه تالاب و پیشگیری از ورود رسوبات رودخانه‌های منتهی به تالاب انزلی تأکید کرد و افزود: بررسی‌ها نشان داده که احداث موج شکن در حوزه ورود و خروج آب تالاب مانعی برای خروج رسوبات از آن است که باید برداشته شود.

او لزوم اتخاذ تدابیر لازم برای مقابله با گیاه مهاجم سنبل آبی در تالاب انزلی را نیز یادآور شد و گفت: برای تسریع در روند عملیاتی کردن این تصمیم‌ها نشست بعدی در محل تالاب انزلی برگزار می‌شود.

استاندار نجات تالاب بین المللی انزلی را با نگاه ملی، مدیریت جهادی و میدانی در گیلان امکان پذیر دانست و تصریح کرد: امور مربوط به محیط زیست از جمله احیای این تالاب ارزشمند که متعلق به همه مردم است، باید با هم افزایی متولیان امر به صورت جدی و جهادی؛ عملیاتی و راهبردی شود.