وضعیت منابع آبی به دلیل کاهش نزولات آسمانی و برداشت‌های بی‌رویه در اغلب نقاط جمعیتی کشور نامطلوب است، اما شرایط جنوب شرق به ویژه سیستان و بلوچستان با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی منطقه به مراتب بحرانی‌تر شده است.

این خطه که در واقع با دربرگرفتن ۱۱.۴ درصد مساحت کشور، پهناورترین استان ایران محسوب می‌شود، از یک سو از فقر منابع آبی و از سوی دیگر به دلیل سال‌ها خشکسالی رنج می‌برد، وضعیتی که زخم‌های آن به قدری عمیق شده که شرایط را بیش از هر نقطه‌ای در این خطه بحرانی کرده است.

شرایط در این استان به گونه‌ای است که تأمین آب ۴۸ درصد شهر‌ها و روستا‌ها وابسته به منابع زیرزمینی بوده، منابعی که پایدار نیست، ۳۸ درصد آن نیز وابسته به آب‌های سطحی است که به شرایط رودخانه هیرمند و آب‌های مرزی وابستگی دارد و در این میان تنها ۱۴ درصد آن از طریق شیرین‌سازی آب از دریا و آب‌های زیرزمینی لب شور تأمین می‌شود.

بدون تردید در استانی که منابع آبی پایداری ندارد و آثار بیش از دو دهه خشکسالی بر پیکره آن سنگینی می‌کند، اجرای طرح‌های بلند‌مدت به منظور جبران کمبود‌ها بیش از هر نقطه‌ای ضروری و البته حیاتی است که در همین راستا طی سال‌های گذشته طرح‌های متعددی تعریف شد که از جمله آن می‌توان به طرح انتقال آب از دریای عمان اشاره کرد.

پروژه‌ای حیاتی که متاسفانه طی سال‌های قبل در حد حرف باقی ماند و در عمل اقدامی برای اجرای آن صورت نگرفت، تا این که پس از سال‌ها چشم انتظاری، این طرح که در واقع آرزوی دیرینه مردمان سیستان و بلوچستان است، به همت دولت سیزدهم و همکاری مجلس به قانون تبدیل و عملیات اجرایی آن در ۴ فاز مختلف آغاز شد.

در شمال استان نیز ضمن اقدامات پیگیرانه برای تحقق حق‌آبه، بدون از دست دادن زمان و فرصت، همزمان عملیات اجرایی حفر چاه‌های ژرف به عنوان یکی دیگر از طرح‌های نافرجام که پیش از این اقدام موثری برای آن صورت نگرفته بود، آغاز شد، که در این راستا اولین پروژه نمک‌زدایی آب‌های ژرف کشور با احداث آب‌شیرین‌کن و اجرای خطوط انتقال همزمان با هفته دولت به بهره‌برداری رسید.

آغاز آبرسانی به ۱۷۵۱ روستای محروم

"علیرضا قاسمی" مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان با بیان اینکه در دولت سیزدهم، توسعه زیرساخت‌های حیاتی به خصوص در روستا‌ها و مناطق محروم مورد توجه ویژه است، به تشکیل شورای جهاد آبرسانی توسط وزارت نیرو اشاره کرد و افزود: این شورا با هدف تسریع در آبرسانی به روستا‌ها و رفع محرومیت در نقاط مختلف کشور ایجاد شد و برنامه‌های مدونی در دستور کار این شورا قرار دارد.

وی از طرح بزرگ محرومیت‌زدایی در قالب آبرسانی به ۱۰ هزار روستای هدف، به عنوان یکی از عظیم‌ترین پروژه‌های عمرانی کشور یاد کرد و گفت: در فاز اول، عملیات اجرایی طرح آبرسانی به ۷۱۳۸ روستا با جمعیت ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر، و سرمایه‌گذاری ۱۹ هزار میلیارد تومان آغاز شد.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه در طرح فوق، آبرسانی به ۱۷۵۱ روستا در قالب ۱۱ طرح بزرگ، به استان سیستان و بلوچستان تعلق دارد، بیان کرد: این طرح‌ها به منظور رفع تنش آبی و تأمین آب پایدار در سطح ۱۲ شهرستان استان با جمعیتی حدود ۵۵۴ هزار نفر در حال اجراست.

قاسمی در ادامه گفت: به منظور تکمیل طرح فوق، اجرای ۳ هزار و ۵۰۰ کیلومتر خطوط انتقال و شبکه توزیع آب شرب، ۱۱۷ باب مخازن بتنی زمینی همراه با دیوارکشی به حجم ۱۵۵ هزار و ۴۵۰ مترمکعب، احداث ۵۰ باب ایستگاه پمپاژ با ظرفیت ۳۳۵۴ لیتر بر ثانیه همراه دیوارکشی، با اعتبار ۴۸ هزار و ۲۹۰ میلیارد ریال بر اساس فهرست بهای سال ۱۴۰۰ در دستور کار قرار دارد.

به گفته وی، تاکنون بیش از ۲۲۵ کیلومتر لوله‌گذاری شبکه توزیع و خطوط انتقال انجام و برای ۸۴ روستا شبکه توزیع اجرا شده است که به ترتیب به خطوط انتقال متصل و آبدار می‌شوند.

صدور مجوز برداشت ۱۰ میلیون مترمکعب آب

مدیرعامل شرکت آبفای سیستان و بلوچستان با اشاره به وضعیت ناپایدار منابع آبی در استان بیان کرد: آب شرب ۵ شهرستان و ۹۵۴ روستای منطقه سیستان و بخشی از شهر زاهدان به عنوان مرکز استان از چاه‌نیمه‌ها صورت می‌گیرد.

وی با بیان اینکه تأمین آب مردم مناطق یاد شده نباید به حقابه رودخانه هیرمند وابسته باشد، افزود: همزمان با استقرار دولت سیزدهم و بازدید وزیر نیرو از منطقه سیستان، استفاده از ظرفیت چاه‌های ژرف به طور جدی در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفت و مجوز برداشت آب به میزان ۱۰ میلیون متر مکعب در سال توسط وزیر نیرو صادر شد.

به گفته قاسمی، استفاده از این پتانسیل آبی جدید، در دشت سیستان و منطقه گشت سراوان، به منظور انتقال و توزیع آب شرب انجام می‌شود که در این راستا پاکات پیشنهاد قیمت سرمایه‌گذاران اخذ و در مرحله بررسی و ارزیابی قیمت قرار دارد.

مدیرعامل آبفای سیستان و بلوچستان در ادامه به تأمین بخشی از کمبود آب شرب شهر زاهدان از دشت حرمک به میزان ۲۵۰ لیتر بر ثانیه اشاره کرد و گفت: این طرح با تکمیل حفر و تجهیز ۱۰ حلقه چاه و خطوط انتقال آب وارد مدار بهره‌برداری شده و تأثیر آن به گونه‌ای بود که کمترین افت فشار و قطعی آب در شهر زاهدان سپری شد.

قاسمی افزود: به دلیل وجود پتانسیل منابع آب زیرزمینی در دشت هامون – هیرمند، مجوز حفر ۱۰ حلقه چاه جدید توسط وزارت نیرو صادر شد که در سال جاری عملیات حفاری آن در دستور کار شرکت قرار خواهد گرفت.

صدور مجوز شیرین‌سازی آب دریا.

وی به یکی دیگر از مصوبات سفر وزیر نیرو به همراه رییس جمهور به استان اشاره کرد و گفت: در پی این سفر، مجوز شیرین‌سازی آب دریا به میزان ۵۰ هزار متر مکعب برای تأمین نیاز آبی شهر‌ها و روستا‌های چابهار، کنارک و دشتیاری (روستا‌های نوار ساحلی)، صادر شد.

قاسمی افزود: در مرحله نخست، ۲۵ هزار مترمکعب شیرین‌سازی انجام می‌شود که همه مراحل اداری و فرایند‌های انتخاب سرمایه‌گذار در بازه زمانی کوتاه انجام شده است و در قالب الحاقیه به سرمایه‌گذار موجود، اجرای طرح واگذار شده و هم‌اکنون مراحل اجرایی طرح و خرید تجهیزات مورد نیاز آغاز شده است.

وی با تأکید بر اینکه طرح آبرسانی و انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان در دولت سیزدهم کلید خورد، خاطرنشان کرد: به همت دولت و برنامه‌ریزی که در این دوره صورت گرفته، شاخص آبرسانی روستایی در استان با یک جهش بیست درصدی به بالای ۹۰ درصد خواهد رسید.

آبرسانی به ۱۴۹ روستا طی سال ۱۴۰۰ تاکنون

قاسمی، به تشریح بخشی از اقدامات این شرکت طی سال ۱۴۰۰ تاکنون پرداخت و گفت: طی سال ۱۴۰۰ در قالب ۱۷ طرح آبرسانی در ۹ شهرستان جنوب و مرکز استان، آبرسانی به ۱۴۹ روستا با جمعیت ۸۶ هزار نفر از محل اعتبارات ملی و استانی صورت گرفت که متناسب با آن شاخص بهره‌مندی از آب شرب در سطح روستا‌های استان با جهش ۲ درصدی به حدود ۷۲ درصد رسید.

وی حجم عملیات اجرایی برای روستا‌های بهره‌مند از آب شرب در سال ۱۴۰۰ را شامل ۲۰۷ کیلومتر خطوط انتقال و شبکه توزیع، ۲۲۲۵ مترمکعب مخزن ذخیره و حفر و تجهیز ۱۱ حلقه چاه عنوان کرد.

قاسمی در ادامه به تأمین آب جمعیت حاشیه‌نشین شهر‌ها اشاره کرد و گفت: همزمان در سطح شهر‌های استان از جمله شهر زاهدان، توسعه شبکه آب شرب در مناطق حاشیه‌نشین شهر در نقاط شمالی زاهدان شامل مناطق همت‌آباد و قاسم‌آباد نیز صورت گرفته است.
وی با اشاره به جمعیت بهره‌مند از نعمت آب شرب در سطح شهر‌های استان گفت: ۲۱ هزار نفر در سطح استان از آب پایدار برخوردار شدند.

آبرسانی به اولین روستای نوار ساحلی

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان با اشاره به دیگر اقدامات مهم این شرکت اظهار کرد: احداث شبکه توزیع روستا‌های نوار ساحلی شهرستان دشتیاری شامل مجموعه ۷ روستایی بریس و پسابندر با صرف ۴۵ میلیارد تومان اعتبار تکمیل و شبکه روستای پسابندر آبدار شده است.

وی افزود: با اقدامات انجام شده تاکنون به منظور آبرسانی به مجتمع روستایی نوار ساحلی ۱۲۱ کیلومتر خطوط انتقال و شبکه توزیع انجام شده و هم‌اکنون شبکه آب شرب روستای پسابندر به آب شیرین موجود متصل شده است.

وی ادامه داد: پیرو سفر وزیر نیرو به سیستان و بلوچستان در شهریور ۱۴۰۰ و دستور تسریع آبرسانی به روستا‌های جنوب استان و روستا‌های باقیمانده از طرح‌های آبرسانی، ۳۰۴ روستای جنوب استان به خطوط اصلی متصل و از آب پایدار سد زیردان بهره‌مند شدند.