محیط بانان حافظان حریم محیط زیست هستند اگر چه گاهی به دلایل متعدد حریم و حقوق آنان شکسته می‌شود. آنها به عنوان بازوی اجرایی سازمان حفاظت از محیط زیست در حفظ عرصه‌های طبیعی و حیات وحش كشور نقش مهمی دارند اما حفاظت از محیط زیست برای این افراد پر مخاطره است.

یک فعال محیط زیست گفت: محیط بانان متولی حراست از ۱۲ درصد مساحت کشور هستند که مناطق چهارگانه و شکارممنوع حدود ۲۰ میلیون هکتار از مساحت کشور را در بر می‌گیرد، این مناطق از جایگاه ژنتیکی خاصی برخوردارند که محیط بانان آنان را در برابر شکارچیان، تغییر کاربری ها، آتش سوزی‌ها و خشکسالی‌ها محافظت می‌کنند. 

جدی گفت: محیط بانان همیشه حضور دارند حتی در مناطقی که صعب العبور است؛ آنها از حداقل امکانات هم برخوردار نیستند. آنها مجبورند کیلومتر‌ها را پیاده طی کنند و نهایت غذایی که می‌توانند حمل کنند، یک کنسرو و خوراکی‌های سبک است.

او افزود: در ایام مسئولیت محیط بانان، اتفاقات مختلفی رخ می‌دهد که بحث حضور شکارچیان در مناطق چهار گانه از جمله این موارد است. تصور این است که محیط بانان می‌توانند به نحو مطلوب دفاع کنند اما واقعیت این است که ضعف‌هایی در قوانین وجود دارد که باعث می‌شود محیط بانان نتوانند به راحتی دست به ماشه ببرند.

حق تیر برای محیط بانان به چه صورت است؟

این کارشناس ادامه داد: در صورت تیراندازی توسط محیط بانان شرایط بدی حاکم می‌شود و به دلیل کمبود امکانات و نبود دوربین در مناطق صعب العبور معمولا محکوم می‌شوند. محیط بانان در صورتی می‌توانند از سلاح استفاده کنند که به سمتشان تیراندازی شود، در این شرایط محیط بانان می‌توانند از خود دفاع کنند در صورتی که نیرو‌ی نظامی خطایی رویت کند (مانند تعقیب و گریز با قاچاقچی) حق تیر دارد.

جدی گفت: معمولا محیط بانان به دلیل نداشتن دوربین و نبودن در محیط شهری در صورت شلیک باید در مسیر دادگاه و دادسرا قرار بگیرند و بسیاری از اوقات محکوم می‌شوند که این امر باعث کاهش روحیه فعالیت و حضور موثر آنها در اراضی حفاظت شده می‌شود.

حقوق محیط بانان باید مطابق قانون کار باشد

یک مقام آگاه دیگر درباره‌ حقوق محیط بانان گفت: طبق آنچه در قانون مدیریت خدمات کشوری ذکر شده، حقوق محیط بانان پرداخت می‌شود؛ قانون کار ۲۴ ساعت کار و ۴۸ ساعت استراحت است در صورتی که برای محیط بانان این عدد معکوس است یعنی ۴۸ ساعت کار با ۲۴ ساعت استراحت است.

این فعال محیط زیست گفت: در ۴ سال اخیر که حقوق این افراد تصحیح شده بود زمان هم به صورت ۱۵ روزه شد که باز هم مطابق با قانون کار نیست و اضافه کار به آنان تعلق نمی‌گیرد. حقوق و مزایای محیط بانان باید متناسب شود و عدالت در پرداخت باید صورت بپذیرد یعنی بر اساس درجه بندی بین محیط بانان باید به آنان حقوق مطلوب پرداخت شود چرا که این موارد عامل تشویقی برای تقویت انگیزه محیط بانان است.

متناسب سازی یکی از مهمترین گام‌ها

این کارشناس درباره‌ کمبود‌ها گفت: اولین کمبود تناسب تعداد نیرو‌ها و وظایف و مسئولیت‌های سپرده شده به محیط بانان است. برخی افراد بحث استاندارد را مطرح می‌کنند درحالی که هیچ گونه مبانی علمی و واقعی وجود ندارد و این متناسب سازی باید باتوجه به ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و سیاسی در مناطق مختلف صورت بگیرد، زیرا هر منطقه با منطقه‌ دیگر متفاوت است.

این فعال محیط زیست ادامه داد: بکارگیری تکنولوژی‌های نوین در حفاظت و پایش مسئله‌ مهم دیگر است باتوجه به جود این دانش درکشور باید حمایت‌های لازم انجام شود، این تکنولوژی برای محیط بان کمک کننده خواهد بود و ابزار کار خواهد شد همچنین در بحث ناوگان خودرویی باید گفت که متاسفانه این ناوگان کاملا فرسوده است؛ میانگین سن ناوگان خودرویی محیط زیست در بخش اجرایی بالای ۱۵ سال است.

این مقام آگاه گفت: طی دو سال اخیر تعداد زیادی موتور سیکلت داخلی خریداری شد اما بطور کلی امکانات باید متناسب سازی شود؛ البته که بحث فرهنگ سازی و آموزش مهم است در هیچ کجای دنیا دولت‌ها به تنهایی قادر به حفظ محیط زیست نبودند، ما باید اقداماتی انجام دهیم تا مردم نسبت به زیست بوم‌ها و تنوع زیستی کشور احساس تعلق خاطر کنند و به کمک حافظان طبیعت بیایند.

او افزود: به روز بودن و تجهیزات لازم است اما بحث فرهنگ سازی معقوله‌ بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد البته نباید استفاده از دانش گذشتگان را نادیده گرفت و دور انداخت چرا که این امر می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.

در سال‌های گذشته برای بیش از ۱۴۰ محیط بان در ایران حوادث مرگباری رخ داده است. در سال گذشته مدیرکل پذیرش و امور اداری ایثارگران بنیاد شهید و امور ایثارگران اعلام کرده بود شهدای محیط بانی همانند سایر شهداء از حقوق و مزایای بنیاد شهید برخوردار هستند و فرزندان آنان نیز همانند سایر فرزندان شهداء از تسهیلات اداری و استخدامی و آموزشی و سایر امتیازات برخوردار هستند.

با شهادت شماری از محیط بانان لازم است تا حمایت از مدافعان طبیعت و محیط زیست، بیش از پیش توجه شود و متولیان این امر با پشتكار جدی، راهكارهایی برای حمایت از این قشر فداكار ارائه دهند.