پول درآوردن گاهی آنقدر برای برخی مهم می‌شود که فراموش می‌کنند که درآمد به هر قیمتی خوب نیست و پولی که نارضایتی مردم پشت سرش باشد، برای آدم آرامش نمی‌اورد به طور قطع شما هم زمانی که صفحات شخصی خود در رسانه‌های اجتماعی را بالا و پایین می‌کردید با ده‌ها یا شاید صد‌ها پست تبلیغی دربارۀ موضوعات مختلف در طول روز روبرو شده‌اید که بعضاً آگهی‌های گمراه‌کننده و فربینده در صفحۀ خود منتشر می‌کنند.

بیشتربخوانید

• پزشکان بلاگرنما!

صاحبان صفحات پرمخاطب فضای مجازی برای تبلیغاتی که در حساب خود منتشر می‌کنند به هیچ نهادی پاسخگو نیستند، گاهی هم که مشکلی پیش می‌اید و مخاطبانشان به آن‌ها اعتراض می‌کنند با بیان جملاتی همچون «من نمی‌دونستم»، «دیگه تبلیغش نمی‌کنم»، «ریپورتش کنید»، «شکایت کنید» و ... از موضوع گذر می‌کنند.

این در حالی است که کشور‌های مترقی در حوزۀ فضای مجازی به هیچ وجه عرصۀ تبلیغ در فضای سایبر را رها نگذاشته‌اند تا براساس میل سلبریتی‌ها و شاخ‌های مجازی تنظیم شود، اساساً هیچ نظام سیاسی در حاکمیت خود با کسی شریک نمی‌شود، در این میان تفاوتی نیز میان فضای حقیقی و مجازی وجود ندارد.

اکنون خبر رسیده که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پیش‌نویس طرحی تحت عنوان «مسئولیت تأییدکنندگان در تبلیغات بازرگانی فضای مجازی» را در دست بررسی دارد. شواهد نشان می‌دهد که هدف اساسی نویسندگان طرح مذکور نظامند کردن آگهی‌های تبلیغاتی افراد مشهور و شاخ‌های مجازی همچنین حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان کالا و خدمات در برابر آگهی‌های فریبنده و گمراه‌کننده است، البته این طرح نسخۀ پیشنهادی و اولیه برای حمایت از حقوق کاربران و مخاطبان تبلیغات در فضای مجازی هست که امکان در تغییر مواد آن در آینده وجود دارد.

این طرح واژۀ «تأییدکنندگان در تبلیغات بازرگانی» را قابل اطلاق به هر شخصی به غیر از فردی که آگهی را سفارش می‌دهد، نظیر ورزشکاران، بازیگران، پزشکان، کاربران فعال و تأثیرگذار فضای مجازی می‌داند که کالا یا خدمات دیگران را معرفی می‌کنند و ویژگی‌ها، کیفیت یا اثربخشی کالا یا خدمات تبلیغ شده بر اساس تبلیغ آن‌ها ومقبولیتی که برای مخاطب دارند، مورد پذیریش بخشی از مردم قرار می‌گیرد.

بر همین اساس نهاد علمی مجلس شورای اسلامی اعتقاد دارد که همه تأییدکنندگان تبلیغات تجاری در فضای مجازی باید پیش از تأیید یا تصدیق کالا یا خدمتی در فضای مجازی، نسبت به صحت مطالب ادعایی سفارش دهنده اطمینان پیدا کنند و طی آگهی خود نیز صرفاً واقعیت موجود دربارۀ آن کالا یا خدمت را بیان کنند، آن‌ها ملزم هستند که هیچ اظهارنظر خلاف واقع یا گمراه کننده‌ای در تأیید و معرفی کالا یا خدمتی که تبلیغ می‌کنند به مخاطب خود ارائه ندهند.

پیش نویس طرح مذکور تصریح می‌کند که «تأییدکنندگان تبلیغات مجازی» باید علاوه بر پایبندی به قوانین و مقررات تبلیغاتی به طور واضح و شفاف، تبلیغاتی بودن محتوای تولیدی خود را ضمن استفاده از نشان یا علامتی خاص به اطلاع کاربران برسانند. سلبریتی‌ها و افراد مشهور صفحات مجازی همچنین تکلیف قانونی خواهند داشت که وجود هرگونه قرارداد مالی با تولیدکننده یا سفارش دهندۀ محتوای تبلیغی را به اطلاع مخاطبان یا کاربران خود برسانند، در غیراین صورت مطابق ضوابط برخورد با تبلیغات گمراه کننده و خلاف واقع رفتار خواهد شد.

مرکز پژوهش‌های مجلس علاوه بر این موضوعات در طرح خود تأکید می‌کند که هرگاه افراد مشهور فضای مجازی قصد تبلیغ یا تایید کالایی را داشته باشند که مدعی برخورداری از ویژگی، کیفیت، خاصیت، آثار جانبی، اثربخشی، گواهینامه استاندارد و ... منحصر به فردی است، الزاماً باید صحت مجوز‌ها و گواهی‌های مربوطه را پیش از انتشار آگهی بررسی کنند همچنین برای تأیید و معرفی آن دسته از کالا‌ها و خدماتی که تبلیغ آن‌ها نیازمند اخذ مجوز تبلیغ از مراجع ذیصلاح قانونی است نیز باید اقدامات لازم را انجام دهند، در غیر اینصورت مورد تعقیب قانونی قرار خواهند گرفت.

این گزارش می‌افزاید: درصورت تصویب این پیش نویس، چنانچه کالا یا خدمت مورد تأیید یا معرفی شده توسط افراد یادشده در شبکه‌های مجازی، منجر به ایراد خسارت یا آسیب به مصرف کننده شود، افراد تأییدکننده درصورتی مسئول جبران خسارت خواهند بود که با علم به خلاف واقع بودن ادعا‌های مطرح شده، اقدام به تأیید و معرفی کنند و یا نسبت به ملاحظه و بررسی مجوز‌ها و گواهی‌های کالا یا خدمت مرتکب تقصیر شوند.

افزون بر اینکه ارائه هرگونه اطلاعات نادرست و تأیید و معرفی خلاف واقع در حوزه محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب رسان به سلامت که موجب گمراهی و فریب مخاطب یا کاربر شود، مشمول قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب رسان به سلامت در رسانه‌های ارتباط جمعی داخلی و بین المللی و فضا‌های مجازی مصوب سال۱۳۹۷ است. پیش نویس قانون پیشنهادی هرگونه استفاده از کودکان و نوجوانان زیر ۱۸سال در تبلیغات فضای مجازی را ممنوع اعلام می‌کند، افراد مشهور همچنین نباید کالا‌ها‌ی مورد مصرف کودکان را در صفحۀ مجازی خود تبلیع نمایند، علاوه بر این هرگونه تأیید دارو، فرآورده‌های شیر نوزاد، نوشیدنی‌ها و سایر مواد غذایی که به عنوان جایگزین کامل کننده یا مکمل شیر مادر هستند، توسط آن‌ها ممنوع خواهد بود.

بازوی مجلس شورای اسلامی در طرح خود آورده است که افراد مشهوری که صفحات مجازی پر مخاطبی در فضای مجازی دارند، نباید خارج از عرف و اصول اسلامی و ایرانی باشد.

بر مبنای این طرح رعایت عرف و قوانین جاری کشور در حوزۀ پوشش و آرایش برای افراد مشهور در فضای مجازی ضروری است اگر آن‌ها قوانین تعیین شده را رعایت نکنند به مدت دو سال از هرگونه فعالیت در فضای مجازی به عنوان تبلیغ گیرنده مرحوم خواهند شد همچنین بر اساس مفاد این طرح پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز وظیفه خواهد داشت که حداکثر ظرف مدت ۶ ماه پس از تصویب این قانون، آیین نامه‌های اجرایی مربوط به قانون مذکور را تهیه و در هیأت وزیران تصویب کند.

تنظیم‌گری تبلیغات فضای مجازی در جهان

کشور‌های مختلف برای تنظیم‌گری مسئلۀ تبلیغات در فضای مجازی قوانین و مقررات سختگیرانه‌ای تصویب کرده و اجرا می‌کنند که برخی از آن‌ها را در ادامه مرور می‌کنیم.

استرالیا

بر اساس اعلام کمیسیون اوراق بهادار و سرمایه گذاری استرالیا، چهره‌های شاخص اینستاگرام و تیک تاک که بدون اخذ مجوز از تنظیم‌گر دولتی توصیه‌های مالی ارائه دهند، باید در انتظار مجازات سنگینی باشند که امکان دارد، پنج سال حبس باشد!

بخشنامۀ این موضوع که صرفاً یکی از قوانین استرالیا دربارۀ تنظیم‌گری فضای مجازی است، چهره‌های معروف شبکه‌های اجتماعی که از طریق لینک، مخاطبان را به صفحه کارگزاران آنلاین هدایت و از این طریق کسب درآمد می‌کنند را ملزم به دریافت مجوز برای فعالیت مجازی می‌کند.

چین

کشور چین یکی از کشور‌هایی است که قوانین سفت و سختی برای مدیریت فضای مجازی در موضوعات مختلف از جمله تبلیغات دارد که برخی از آن‌ها را در ادامه می‌خوانید.

ـ آگهی‌های فضای مجازی نباید روی مصرف نرمال اینترنت تاثیر بگذارند یا کاربران را گمراه کنند.

ـ تبلیغات اینترنتی باید فرهنگ عالی سنتی ملت چین را گسترش دهند.

ـ پلتفرم‌ها باید محتوای آگهی‌هایی که به نمایش در می‌آیند را رصد و بررسی کنند.

ـ تبلیغاتی که با هدف گرفتن کودکان، درمان‌های پزشکی را ترویج می‌کنند و تبلیغات لوازم آرایشی و بازی‌های رایانه‌ای که به سلامت جسمی و ذهنی کودکان کمکی نمی‌کند نیز ممنوع خواهند بود.

انگلستان

بر اساس یکی از ده‌ها مادۀ قانونی که دربارۀ فضای مجازی در انگلیس وجود دارد، سازمان استاندار‌های تبلیغاتی انگلیس (ASA) چهره‌های مشهور فضای مجازی را ملزم می‌کند که حتماً در تبلیغاتی که در فضای مجازی انجام می‌دهند، علاوه بر استفاده از برچسبی که مشخص می‌کند که بین آن‌ها و مالک تبلیغ رابطۀ مالی وجود دارد از برچسب #ad به معنی تبلیغات هم استفاده کنند تا برای مخاطب مشخص شود که این یک پست تبلیغاتی است.

این فقط سه مورد از کشور‌هایی بود که برای نمونه بخشی از قوانین آن‌ها در حوزۀ تنظیم‌گری تبلیغات فضای مجازی مرور شد و بررسی بیشتر به ما نشان خواهد داد که کشور‌های مختلف برای نظام مصرف شهروندان خود و ذائقۀ آن‌ها اهمیت بسیار زیادی قائل هستند و اجازه نمی‌دهند که افراد مشهور شبکه‌های مجازی صرفاً با هدف کسب درآمد بیشتر، آن را دچار تحریف کنند.

حال باید منتظر ماند و دید که این طرح به عنوان قانونی پیشنهادی که مراحل اولیه خود را در مرکز پژوهش‌ها می‌گذراند، در نهایت چه سرنوشتی پیدا خواهد و دچار چه تغییراتی در محتوا خواهد شد.

منبع: برنا