این روز‌ها خراسان جنوبی حال و هوای دیگری دارد، شهر به شهر، روستا به روستا و کوچه به کوچه‌اش جامه عزا پوشیده و در فاصله‌های نزدیک به هم در محله‌ها و خیابان‌ها محمل‌های عزا برپاشده است، گویا همه شهر یکپارچه سیاه پوش حسین فاطمه شده‌اند.

غروب که می‌شود، بوی اسپند از ایستگاه‌های صلواتی به مشام می‌رسد. کوچک و بزرگ با پای دل آمده‌اند تا با شریک شدن در برپایی مراسم عزای حسین (ع) عقده دل بگشایند و با دستانی خالی، توشه آخرت شان را پر کنند.

این عاشقانه‌ها از روز‌ها قبل از عاشورا شروع می‌شود؛ خیمه‌ها در شهر پا می‌گیرد، دیوار‌ها و خیابان‌ها سیاه‌پوش می‌شوند و نوحه‌های محلی در روستا‌های دورافتاده ضجه می‌زنند.

این حکایتی تازه نیست بلکه از ۱۴۰۰ سال پیش در سینه تاریخ می‌پیچید و مردمان هر دیار با آداب مخصوص خودشان عزای سید شهیدان را به سوگ می‌نشینند.

در خراسان جنوبی هم همه ساله عزاداری ماه محرم با آئین‌های سنتی و با شور و عشق خاص مردم به اباعبدالله الحسین (ع) برگزار می‌شود.

آئین ۲۵۰ ساله بیل زنی در خوسف

بیل‌زنی یکی از آئین‌های ویژه مراسم سوگواری امام حسین (ع) بوده که بنا به شواهد تاریخی بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ سال قدمت دارد؛ این مراسم در هیچکدام از شهر‌های ایران به چشم نمی‌خورد و تنها در شهرستان خوسف از خراسان جنوبی برگزار می‌شود.

این مراسم که به عنوان تبرک کردن بیل‌ها و دفع آفات از مزارع و محصولات کشاورزی بوده، همزمان با ظهر عاشورا برای ابراز محبت دلدادگان حسین ابن علی (ع) برگزار می‌شود.

مراسم بیل‌زنی نوعی شبیه‌سازی از طایفه کار «بنی‌اسد» در صحرای کربلا بوده که پس از سه روز و سه شب پیکر شهدا را با بیل یا ابزاری دیگر به خاک سپردند.

بیل زنی نماد رویارویی جبهه کفر و حق

اهالی شهرستان خوسف بر این اعتقادند که اگر بیل نزنند، سال خوبی برایشان نیست و به محصولاتشان آسیب می‌رسد.

در این مراسم کشاورزان خوسفی ظهر روز عاشورا در محل حسینیه این شهر دور هم گرد می‌آیند و سربیل‌های خود را با نظم و ریتم خاصی و به صورت هماهنگ بر یک دیگر می‌زنند.

برای برپایی این مراسم دو دسته ۱۵ نفری که در مجموع چهار دسته هستند، تشکیل می‌شود. افراد بیل در دست، دایره‌وار در کنار هم بیل‌هایشان را به طرف آسمان می‌برند و هر فرد در حال حرکت به هوا پریده و تیغه بیل‌ها را به هم می‌زنند و همه یک صدا و با آهنگی مخصوص می‌گویند «حیدرعلی» و همزمان بیل‌ها نامنظم و با شتاب به یکدیگر می‌خورند.

بنا به گفته پیر غلامان خوسفی، به هم خوردن بیل‌ها در روز عاشورا نماد رویارویی لشکریان کفر و لشکریان امام حسین (ع) است که جنگ لشکریان یزید بر علیه لشکر کوچک امام حسین (ع) و مظلومیت ایشان را نشان می‌دهد.

اعتقادات خوسفی‌ها برای مراسم بیل زنی

یکی از شهروندان خوسفی بیان کرد: مراسم بیل زنی نوعی شبیه سازی از عزاداری و تلاش طایفه بنی‌اسد در صحرای کربلا است که پس از سه شبانه روز در ۱۳ محرم سال ۶۱ هجری در میان حزن و اندوه، پیکر مطهر شهدا را با بیل و یا ابزار دیگری که در دست داشتند به خاک سپرند.

محمد ایمانی ادامه داد: این مراسم نماد حزن بی پایان مردم این دیار برای دفن جسم‌های آسمانی، مانده در زیر آفتاب صحرای کربلا بوده که هر سال در روز عاشورا و تاسوعا خود را در میان سیل عزاداران حسینی جلوه گر می‌کند.

او گفت: مردمان خوسف اعتقاد دارند که اگر بیل‌های خود را در روز عاشورا با خود به همراه ببرند برای آن‌ها موجب برکت می‌شود.

ایمانی اظهار کرد: کشاورزان هم معتقد هستند که وقتی بیل‌هایشان را با خود به همراه ببرند محصولات کشاورزی آن‌ها از دست آفت‌های گوناگون در امان خواهد بود.

نحوه برگزاری مراسم

یکی دیگر از شهروندان خوسفی بیان کرد: در این آئین سنتی عزاداران هیئت‌های مذهبی ظهر عاشورا پس از اقامه نماز ظهر و عصر و صرف ناهار بلافاصله به اجرای مراسم می‌پردازند.

علی یارمحمدی ادامه داد: نخل‌ها و دسته‌های سینه زنی، زنجیرزنی و بیل زنی از محل استقرار هیئت خود به سمت خیابان شهید مطهری به حرکت در می‌آوردند و با عزاداری، نوحه سرایی و مرثیه خوانی و سردادن شعار‌ها و نوحه‌ها، با نظم خاصی وارد قتل گاه حسینیه صاحب‌الزمانی (عج) شده و به اجرای مراسم می‌پردازند.

وی اظهار کرد: این مراسم از میراث‌های معنوی مردمان خراسان جنوبی محسوب می‌شود که در فهرست میراث‌های معنوی کشور ثبت شده است.

یار محمدی با بیان اینکه مراسم بیل زنی نزدیک به ۲۵۰ سال قدمت دارد، افزود: این مراسم که توسط «ملأ علی اکبر خوسفی»، بنیان گذار حوزه علمیه خوسف بنا نهاده شده تنها در شهر خوسف برگزار و در شهرستان‌های دیگر به چشم نمی‌خورد.

بنا به گفته کارشناسان میراث فرهنگی خراسان جنوبی، مراسم بیل زنی به شماره ۵۰۸-۹۱/۰۶/۲۰ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

منبع: مهر