هر چند سال یکبار این تجربه تلخ تکرار می‌شود و شاهد شنیدن اخبار ناگوار از مرگ هم وطنانمان در پی وقوع سیل هستیم.

با وجود هشدار کارشناسان قبل از بروز این سیل‌ها، اما انگار گوش شنوایی در کشور برای جلوگیری از این بحران وجود ندارد.

از نبود قانون منسجم گرفته تا عدم هماهنگی بین نهادهای متولی در این امر، همه و همه دست به دست هم دادند تا با یک بارش ناگهانی باران در فصلی مثل تابستان شاهد تلفاتی باشیم که می‌توانست تنها با ارائه و تصویب قانونی مدون از وقوع آن جلوگیری کرد.

یکی از مهم ترین قوانینی که می‌توانست در این زمینه تدوین شود، قانونی برای آبخیزداری بود که پارسال نمایندگان مجلس طرح آن را ارائه کردند و اعلام وصول هم شد اما انگار در اولویت برنامه‌های مجلس نبود تا به آن رسیدگی شود.

به گفته سید احسان خاندوری وزیر اقتصاد، فقط ۲.۵ هزار میلیارد تومان برای جبران خسارت سیل‌ اخیر اختصاص داده شده است

حالا بعد گذشت چند روز از این سیلاب در سراسر کشور، رئیس جمهور، وزرات جهاد کشاوزی را ملزم کرد تا با همکاری دیگر بخش‌ها لایحه‌ای جامع در این خصوص تدوین کنند. 

آقای رئیسی تاکید کرده در این لایحه نقش مردم به طور ویژه دیده شود و برای آبخیزداری ۹۰ میلیون هکتار اراضی کشور برنامه‎‌ اجرایی در نظر گرفته شود.

اما آبخیز و آبخیزداری چیست؟ متولی آن کیست؟و چرا می‌توانست از وقوع چنین بحرانی جلوگیری کند؟

آبخيز عرصه‌ای است كه روان آب ناشی از بارش بر روی آن توسط آبراهه‌ها جمع‌آوری و به يك خروجي نظير رودخانه، آب انباشت، تالاب، در ياچه و دريا هدايت مي‌شود. 

مراحلی از آن‌چه در یک آبخیزداری استاندارد می‌گذرد

به عبارتی ديگر حوزه آبخیز تمامی سطحی را در بر می‌گیرد که آب‌های سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان می‌یابد.

آبخیزداری نیز به معنای طراحی و مدیریت حوزه به منظور حفاظت و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی با توجه ویژه به منابع آب و خاک است.

درحال حاضر وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی با سازمان‌های زیر مجموعه آن و تعدادی انجمن‌های مردمی متولی این امر هستند که این عدم تمرکز باعث بروز مشکلاتی شده که به سیل منتهی و نهایتا باعث فوت هموطنان می‌شود.

با این وجود جلال محمود‌زاده عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در گفت‌وگو با باشگا خبرنگاران جوان می‌گوید: در قضیه سیل‌های اخیر تنها مسئله آبخیز داری موثر نبوده بلکه عوامل مختلفی مانند تغییر اقلیم ،تخریب مراتع، میزان بارندگی، تراکنش بارندگی دست به دست هم می‎دهند تا سیل اتفاق بیفتد.

به گفته جلال محمودزاده، تغییرات اقلیمی هم درکنار آبخیزداری یکی از عوامل موثر در ایجاد سیل اخیر بوده است

به گفته این نماینده مجلس یازدهم، قانون بهره‌وری کشاورزی در مورد آب خیزداری هنوز ادامه دارد، در حال رسیدگی است و یک بار به شورای نگهبان رفته و از آن ایراداتی گرفته شد و دوباره به مجلس برگشت و مجلس در حال حل مشکلات آن است.

جلال محمودزاده در پایان به تشریح برنامه های مجلس برای دولت در حوزه آبخیزداری پرداخت و گفت: در برنامه ششم توسعه هم قوانینی درباره‌ی وظایف دولت در طول برنامه برای پروژه‌های آبخیزداری داریم؛ از نظر بودجه سالیانه هم علی الخصوص امسال اعتبارات خوبی در خصوص ابخیزداری در مناطق مختلف و ویژه در نظر گرفته ایم.

اما کمی از فضای مجلس و تصمیمات مجلس در حوزه آبخیزداری فاصله گرفته و نظر کارشناسان امر را هم جویا شویم.

همایون خوشروان کارشناس حوزه آبخیزداری در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان به سوال ما در مورد ابخیز داری در پاسخ به این سوال ما که اگر مجلس قانون آبخیزداری را مصوب می‌کرد این قانون می‌توانست از وقوع سیلاب و تلفات ناشی از آن جلوگیری کند گفت: در درجه اول باید نظارت روی قانون رعایت اصول مهندسی رودخانه و حد بستر و حریم آن در کشور صورت بگیرد چراکه در حال حاضر مشکل ما تجاوز به حریم رودخانه،تالاب‌ها و دریاچه‌هاست و آنچه که باعث بروز خسارت مالی و جانی بعد از سیل می‌شود بحث آبخیزداری نیست.

ساخت سازهای غیر اصولی، تجاوز به حریم رودخانه ها و ساخت مسکن در مسیل ها در کنار عدم وجود قانونی جامع برای آبخیزداری به مشکلی دیگر تبدیل شده است

به گفته این کارشناس، زمانی که در حریم رودخانه ساخت و ساز غیر مجاز، کشاورزی و تغییر کاربری داده می‌شود با یک باران سیل آسا رودخانه پر آب می‌شود و باید منتظر چنین عواقبی ماند. 

خوشروان در ادامه توضیح می‌دهد که اگر در دره‌های پر شیب اصول آب‌خیزداری رعایت می‌شد می‌توانست جلوی شدت آن سیلاب را بگیرد و مخاطرات ناشی از آن کاهش چشم گیری داشت. 

به گفته این کارشناس حوزه آبخیزداری، آبخیزداری زمانی کارایی دارد که اول در بستر رودخانه تجاوز نشده باشد؛ مانند امام زاده داوود تهران، که در اطرف آن دره پر شیب ساخت و ساز انجام شده و زمانی که سیلاب در مسیر شیارها به پایین حرکت می‌کند می‌خواهد وارد دره شود و زمانی که آنجا ساخت و ساز شده اب متوقف می‌شود و نیروی عظیم آب تبدیل به سیلاب و باعث کشته شدن انسان‌ها می‌شود.

اما در ادامه اهتمام دولت به پیگیری مسأله آبخیزداری، معاون اول رئیس جمهور هم در جلسه مشترک قرارگاه های مردمی بسیج، خاتم الانبیاء(ص) و امام حسین(ع) با بیان اینکه در سال های گذشته غفلت اساسی در زمینه آبخیزداری در کشور صورت گرفته، بر لزوم تمرکز جدی بر این موضوع و جبران کاستی ها تاکید و وزارت جهاد کشاورزی را مکلف کرد ظرف دو هفته طرحی جامع با استفاده از تمامی ظرفیت های موجود به همراه مدل تامین مالی و فازبندی شده برای آبخیزداری در کشور تدوین و ارائه کند.

کارشناسان می‌گویند آبخیزداری زمانی کارایی دارد که اول در بستر رودخانه تجاوز نشده باشد

محمد مخبر گفت: موضوع آبخیزداری و آبخوانداری باید به یک فرایند قانونی و مطالبه عمومی در کشور تبدیل شود، از وزارت جهاد کشاورزی خواست در اسرع وقت قانون آبخیزداری را تدوین تا طی لایحه ای به مجلس شورای اسلامی جهت بررسی و تصویب ارائه شود.

حالا که دولت آستین بالا زده و به دنبال تدوین لایحه قانون آبخیزداری است، شایسته است مجلس نیز کمر همت بسته و با تصویب قانونی جامع، موانع موجود بر سر راه دولت در این زمینه را برطرف کند.

مینا دامچی