فعالیت سامانه بارشی "مونسون" که از ۲۸ مردادماه در سیستان و بلوچستان آغاز شد و تا روز گذشته در جنوب استان تداوم داشت، حجم زیادی سیلاب و روان‌آب در شهرستان‌های مختلف سطح استان جاری کرد؛ شدت این بارندگی‌ها به نحوی بود که رکورد‌های بارندگی در شهر‌های مختلف استان شکسته شد.

بارش روزانه در شهرستان چابهار به ۳۱.۶ میلیمتر رسید و رکورد بیشینه بارش روزانه مردادماه این شهرستان در ۴۰ سال اخیر شکسته شد و رکورد جدید حدود ۲.۵ برابر رکورد قبلی بوده که در سال ۱۳۷۳ به ثبت رسیده است.

 از دو ایستگاه «سنیب» شهرستان خاش و «نصرت آباد» شهرستان زاهدان به ترتیب ۱۰۸ و ۴۳ میلیمتر بارندگی گزارش شد که این میزان بارش از این دو ایستگاه از بدو تاسیس تاکنون بی‌سابقه بوده است. در شهرستان زهک واقع در منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان نیز ۳۳ میلیمتر باران بارید که معادل پنج برابر تمام بارش‌های فصل تابستان این شهر در ۲۷ سال اخیر است.

این بارش‌ها، اما خسارات سنگینی نیز در پی داشت؛ به نحوی که علیرضا شهرکی مدیرکل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه طبق برآورد اولیه سیل اخیر استان تاکنون ۲۰ هزار و ۶۸۰ میلیارد ریال خسارت به بار آورده، تاکید کرد سیل اخیر پنج هزار و ۹۰۰ میلیارد ریال به بخش کشاورزی، ۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال به زیرساخت‌های راه، چهار هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال به شهرداری‌ها، ۱۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال به منابع طبیعی، ۲۵ میلیارد ریال به زیرساخت‌های برق، ۸۰۰ میلیارد ریال آب و ۸۵۰ میلیارد ریال به سایر بخش‌ها خسارت زده است.

در چنین شرایطی، اما به نظر می‌رسد ورود این حجم عظیم آب به واسطه چندین مرحله بارندگی سنگین در استان خشکی، چون سیستان و بلوچستان که طبق آمار‌های رسمی "بیش از ۹۰ درصد مساحت آن درگیر خشکسالی است"، در صورت بهره‌برداری مناسب به واسطه طرح‌های آبخیزداری و بهره‌گیری صحیح از آب جمع‌آوری شده پشت صد‌ها می‌تواند به نقطه عطفی برای رهایی از بحران کمبود آب تبدیل شود؛ موضوعی که از یک طرف به واسطه تکمیل نبودن شبکه پایین دست سد‌ها و از طرفی با توجه به خروج بخش اعظم این آب از مرز‌های کشور و یا ریختن آن به دریا، آنطور که باید محقق نمی‌شود.

ورود ۱۴۰ میلیون مترمعکب آب به سدها/ سد «سارادان» سرریز شد

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه حجم ورودی به سد‌های استان در اثر فعالیت سامانه بارشی "مونسون" تاکنون ۱۴۰ میلیون مترمکعب بوده، اظهار داشت: حجم فعلی سد‌های استان نسبت به مدت مشابه سال آبی قبل ۲۸ درصد کاهش یافته است.

محمدامین بارانی با اشاره به اینکه حجم آب موجود در مخازن سد‌های سیستان و بلوچستان ۲۹ درصد حجم کل مخازن است، افزود: سد "ماشکید" شهرستان سراوان با ظرفیت ۶۷ میلیون مترمکعب هم‌اکنون حجم آب موجود در مخزن این سد ۴۲.۴۵ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش نداشته است.

سد "خیرآباد" شهرستان نیکشهر با ظرفیت ۲۷.۳ میلیون مترمکعب با حجم آب موجود ۱۷.۴۹ میلیون مترمکعب در مقایسه با سال آبی قبل هفت درصد کاهش داشته است. سد "پیشین" شهرستان سرباز نیز با ظرفیت ۱۷۵ میلیون مترمکعب هم‌اکنون دارای حجم آبگیری ۱۲۸.۱۰ میلیون مترمکعب است که نسبت به سال قبل ۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

وی ادامه داد: از مجموع ظرفیت ۱۰.۸ میلیون مترمکعبی سد "شی‌کلک" شهرستان چابهار ۱۰.۷۰ میلیون مترمکعب آن آبگیری و ذخیره شده که نسبت به سال قبل ۷۳ درصد افزایش داشته است. همچنین ذخیره آب موجود در سد "زیردان" شهرستان چابهار با ظرفیت ۲۰۷۷ میلیون مترمکعب، هم‌اکنون ۱۷۲.۴۵ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به سال آبی قبل هفت درصد افزایش داشته است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان اضافه کرد: ظرفیت و ذخیره‌سازی منابع آبی حاصل از بارندگی‌های اخیر استان در سد «سارادان» در منطقه بلوچستان واقع در جنوب استان تکمیل شده است. سد سارادان روی رودخانه «کنارو» از توابع شهرستان ایرانشهر با ارتفاع از پی ۲۲.۵ احداث شده و حجم مخزن این سد خاکی ۳.۹ میلیون مترمکعب بوده و قابلیت ذخیره‌سازی ۱۲ میلیون مترمکعب سالیانه را داراست.

مدیریت سیلاب‌ها در استان خشکی، چون سیستان و بلوچستان اولویت است

نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی  اظهار داشت: بیش از ۹۰ درصد جغرافیای سیستان و بلوچستان درگیر خشکسالی است و این خشکسالی در سال‌های اخیر همواره استان را درگیر کرده و بدون شک در چنین شرایطی مدیریت منابع آبی موجود به ویژه سیلاب‌هایی که در پی بارندگی وارد استان می‌شود، یک اولویت است.

حسینعلی شهریاری با اشاره به اینکه متاسفانه پس از هر مرحله فعالیت سامانه بارشی در سطح استان شاهد خروج میلیون‌ها مترمکعب آب ناشی سمت کشور‌های همسایه هستیم، افزود: متاسفانه بخش قابل توجهی از سیلاب‌های استان نیز در جنوب به دریای عمان می‌ریزد و به طور کامل به هدر می‌رود.

سیلاب‌ها در پی سوءمدیریت از کشور خارج می‌شود

وی با اشاره به اینکه بخش عمده سیلاب‌های جاری شده در محدوده شهرستان زاهدان از طریق منطقه "لار" از کشور خارج می‌شود، ادامه داد: در چنین استانی با اقلیمی خشک که با کمبود جدی منابع آبی مواجه است، هدر رفت آب دردی بزرگ است و در این راستا ضرورت دارد طرح‌های آبخیزداری و برنامه دقیق و کارشناسانه برای مهار آب‌های سطحی به کار گرفته شود که البته در این زمینه در سنوات گذشته تیم کارشناسی به منطقه لار اعزام و طرح پیشنهادی مربوطه تدوین شده، اما متاسفانه توسط مسئولان اجرایی مورد توجه قرار نگرفته است.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه بارندگی کم‌سابقه سامانه مونسونی در روز‌های اخیر فرصتی ویژه بود که آنطور که باید از آن برای تامین منابع آبی استان استفاده نشد، گفت: خوشبختانه در پی اطلاع‌رسانی به موقع احتمال وقوع سیلاب از سوی هواشناسی و رسانه‌ها، خسارات در استان به حداقل رسید.

طرح‌های مطالعاتی استفاده از آب‌های سطحی باید تدوین شود

حسین مدرس خیابانی  در خصوص شرایط حاکم در جنوب استان سیستان و بلوچستان در پی بارش‌های اخیر اظهار داشت: در پی ورود سامانه بارشی مونسون و هشدار‌های هواشناسی تمام ظرفیت‌های اطلاع‌رسانی و پیشگیرانه با استفاده از ظرفیت شبکه‌های مجازی و صدا و سیما انجام شد که با توجه به حجم باران‌های صورت گرفته می‌توان گفت، کمترین آسیب را داشته‌ایم.

استاندار سیستان و بلوچستان افزود: با توجه به خشکسالی و اقلیم خشک در سیستان و بلوچستان باران‌های اخیر در بلوچستان جان تازه‌ای به استان بخشید و حجم عظیمی از این آب پشت سد‌ها جمع شده، اما به جز یک سد هنوز سد‌ها سرریز نشده‌اند.

وی تصریح کرد: در شرایط خشکسالی و کم‌آبی استان و اینکه آب‌های ناشی از این بارندگی‌ها شیرین هستند باید طرح‌های مطالعاتی مربوطه با مد نظر قرار دادن جوانب مختلف تهیه و راهکار‌های استفاده و ذخیره‌سازی این روان‌آب‌ها توسط وزارتخانه‌های دستگاه‌های مربوطه صادر شود و پیگیری لازم برای تامین اعتبار مورد نیاز در سطح ملی برای اجرای طرح‌های بهره‌وری از این آب‌های سطحی اجرا شود.

حال باید دید با توجه به معطوف شدن توجه دولت به موضوع بی‌آبی و خشکسالی در سیستان و بلوچستان و از طرفی بارش‌های سنگینی که هر از چندگاهی در این استان سیل‌های سنگین و خسارت‌بار راه می‌اندازد، آیا دولت در کنار تامین اعتبار برای جبران خسارات وارده ناشی از بروز سیل به زیرساخت‌ها، اقدامی جدی در راستای تامین اعتبار اجرای طرح‌های آبخیزداری در این خطه کم‌برخوردار از کشور را در دستور کار قرار می‌دهد؟

منبع: تسنیم