آقای علیرضا پیمان پاک معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت در برنامه صف اول به سوالات زیر در حوزه تجارت خارجی پاسخ داد.

سوال: در این یک سالی که از دولت سیزدهم گذشته سازمان توسعه چه عملکردی داشته است؟

آقای پیمان پاک: یکی از رسالت های سازمان توسعه تجارت، مدیریت واردات و ایجاد تراز تجاری مثبت است.  فرماندهی واحد در حوزه تجارت خارجی طی سال های گذشته از دست رفته بود. شاهد تشدد قوانین و مقررات ابلاغی بودیم، رویکردها ناهماهنگ بود و موانعی پیش روی تجارت به وجود آمده بود.

با وجود اینکه نرخ ارز چند برابر افزایش یافت، صادرات کاهش داشت که ناهماهنگی و عدم توازن سیاست های ارزی، تجاری  و گمرکی باعث این مشکلات شد.

سازمان توسعه تجارت دو اقدام انجام داد.  طی چند ماه  نقشه راه توسعه تجارت تدوین شد که اولین گام آن هدفگذاری ۷۵ میلیارد دلاری صادرات غیر نفتی در افق ۱۴۰۴ است.

کشورها را برای تجارت اولویت بندی کردیم .کشورهای همسایه و کشورهای همسو با ما همچون کشورهای جنوب شرق آسیا ، آفریقایی، برخی کشورهای آمریکای لاتین و برخی کشورهای اروپای شرقی در اولویت اول صادرات هستند.

در گام بعدی الزامات اینکه وارد این بازارها شویم در ۴ رده تعیین شد .  اقدامات توسعه بازار، لجستیکی، پولی، مالی و  بانکی و تامین زیرساخت های حمل و نقلی انجام گرفت. در برخی کشورها این زیرساخت ها فراهم شده و رشد ۷۰ تا ۸۰ درصدی صادرات را هم داشته ایم.

رویکرد بعدی سازمان توسعه تجارت، مانع زدایی است . سیاست های ارزی باید متوزان و هماهنگ با سیاست های تجاری باشند. در حوزه ارزی، تجار در خصوص بازگشت ارز صادراتی مشکل داشتند. ارز صادراتی باید به کشور برگردد اما روش های آن باید متنوع باشد و تسهیل شود مخصوصا در شرایطی که تحریم هستیم.  به این موضوع ورود کردیم و با همکاری بانک مرکزی این سیاست ها اصلاح شده است.

سوال: اکنون در کجای مبادلات تجاری جهان ایستاده ایم؟

آقای پیمان پاک: این عدد بسیار پایینی است در بازار ۱۲۵۰ میلیارد دلاری کشورهای هدف،  سهم ما ۲۵ میلیارد دلار است. در بازار های هدف تنها  یک تا دو درصد داریم نقش داریم. ما صادرات محور نبوده ایم اگر بودیم دچار مشکل تنظیم بازار نمی شدیم.

سوال: الان در حوزه مقررات زدایی چه کاری انجام شده است؟

آقای پیمان پاک: اولین گام تسهیل قوانین بوده است باید  به سمتی برویم که تجار و بخش خصوصی احساس کنند تحت حمایت هستند.

اصلی ترین مسئله ای که در  سازمان توسعه تجارت داشتیم ، استفاده از دانش و تجربه بخش خصوصی در برنامه ریزی ها و مانع زدایی ها بوده است.

ما تقابل اتاق ها با دولت را به قرابت تبدیل کردیم . منافع اتاق ها باید طوری باشد که به کل تجار برسد و نباید تنها یک عده خاص از حمایت ها برخوردار باشند.

کشورها را به اتاق های استانی وصل کرده ایم. باید به جایی برسیم که دولت فقط  تنظیم گر باشد و بازیگر اصلی بخش خصوصی باشد.

سوال: تا چه حد توانسته ایم  دیپلماسی اقتصادی را اجرایی کنیم؟

آقای پیمان پاک: ارتباط نزدیکی بین سازمان توسعه تجارت و معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه برقرار است و برنامه ریزی های مشترک و هماهنگی بین سازمانی داریم. سفارتخانه ها به ما کمک می کنند، رایزنان بازرگانی ما عموما در سفارتخانه ها مستقر هستند.

اما در فضای تجارت ممکن است برخی فعالان تمایل نداشته باشند به دلایل تحریمی به سفارتخانه ها نزدیک شوند. ما با هماهنگی وزارت خارجه ، مراکز تجاری ایجاد کرده ایم؛ مراکزی که بر مبنای بستر بخش خصوصی فعال هستند اما  سیاست گذاری و پایش آن توسط  سازمان توسعه تجارت است.  آنها ۷۰ خدمت به بازرگانان  ارائه می دهند  که می تواند موثر باشد.

سوال: کشورها دنبال مزیت در بازار هدف می گردند مزیت ما در بازارهای هدف چیست؟

آقای پیمان پاک: در برخی کشورها استفاده از توان حوزه دانش بنیان داریم. در برخی کشورهای تبادلات تجاری بر پایه مواد پتروشیمی و مواد اولیه و نیمه خام داریم که به سمت ایجاد ارزش افزوده بیشتر هم حرکت می کنیم.

در برخی کشورها بحث مزیت ترانزیت مطرح  است به طور مثال کوریدور شمال به جنوب و  شرق به غرب مزیت محسوب می شود.

در برخی کشورهای هدف امکان حضور مشترک داریم یعنی در عمان تولید مشترک می کنیم و به ۷۰ کشور دنیا که تجارت آزاد با عمان دارند صادرات خواهیم داشت. در ارمنستان منطقه آزاد مشترک ایجاد کرده و از ظرفیت اوراسیا استفاده می کنیم. توافقنامه با چین برای توسعه زیرساخت ها در منطقه سرخس انجام شده است.

به این ترتیب می توانیم مزیت های نسبی را به مزیت های پایدار تبدیل کنیم.

سوال: چه مقدار ثبات در تصمیم گیری دارید تا توازن در حوزه تجارت داشته باشید؟

آقای پیمان پاک: تمرکز جدی بر ایجاد و انعقاد قرارداد تجارت آزاد اوراسیا داشته ایم. در این ۱۰ ماه ۹ نشست داشتیم تا پایان آذر موافقت نامه اولیه بین ۶ کشور نهایی می شود و بعد به مجلس ها و دولت ها برای تایید می رود.

نکته مهم این است که به عنوان دولت بتوانیم کسب و کار ها را در کشورها به هم پیوند دهیم تا  ارتباط را پایدار و بلند مدت کنیم و روابط  بر مبنای منافع بخش خصوصی باشد.

سوال: زمینه پیوستن به پیمان شانگ های فراهم شده  و در حوزه اوراسیا بسیاری موانع برداشته شده، آیا برنامه خاصی در این بخش ها تدوین شده است؟

آقای پیمان پاک: اینکه کشورها را برای تجارت  اولویت بندی کرده ایم بر مبنای شاخص هایی بوده که یکی از آنها معاهده ها و تفاهم‌نامه های بین‌المللی، منطقه ای و دوجانبه  است.

اتحادیه اوراسیا یک اتحادیه اقتصادی است اما حوزه شانگ های بیشتر جنبه امنیتی و سیاسی دارد. اینکه در فضای اقتصادی با چه سرعتی حرکت کنیم و از فرصت استفاده کنیم یا اینکه در حوزه امنیتی چطور استفاده اقتصادی و تجاری کنیم ،جزو برنامه های سازمان  است.

در حوزه شانگ های اعزام هیات ها، حضور در نمایشگاه ها و برقراری ارتباط تعریف شده تا زمانی که به عضویت دائم در بیاییم پیش زمینه آماده باشد.

سوال: آیا در زمینه  تهاتر برنامه داریم؟

آقای پیمان پاک: این تصور بود که با قطع سوئیف دیگر کاری نمی توان کرد در صورتی که این اصلا مطرح نیست. بحث تهاتر،  رمزارزها و بلاکچین و  بحث استفاده از ظرفیت بیمه ها مثل صندوق های ضمانت صادرات در اولویت سازمان توسعه تجارت قرار گرفت. در گذشته هم تهاتر را داشتیم اما مختص به معدن بود.

در کنار توسعه تجارت با کشورهای اولویت دار از زیرساخت های کشورهای تحریم شده استفاده می کنیم. دولت وظیفه خود می داند ابزارهای حمایتی را در خدمت بخش خصوصی قرار دهد.

سوال: در حوزه صادرات دانش بنیان چه تسهیلاتی در نظر گرفته اید؟

آقای پیمان پاک: یکی از بحث های اصلی در سازمان توسعه تجارت،  حوزه دانش بنیان و دانش بنیان کردن روش های توسعه تجارت است.

امسال در اختصاص مشوق های صادراتی  اولویت با حوزه دانش بنیان است.

سوال: در حوزه کشورهای حوزه مقاومت( عراق لبنان سوریه ) ظرفیت های گسترده ای داریم در این زمینه چه اقداماتی انجام گرفته است؟

آقای پیمان پاک:کشور عراق که بیشترین سهم تجاری ما را دارد. ۹میلیارد دلار صادرات به این کشور داشتیم. برنامه توسعه صدور خدمات فنی و مهندسی به این کشور را داریم که  بازار ۲۰ میلیارد دلاری دارد.

در حوزه سوریه هماهنگی هایی به وجود آمده بیشترین تمرکز ما این است که بتوانیم خطوط مشترک در سوریه ایجاد کنیم تا به بازار کشورهای عرب دست پیدا کنیم.

در لبنان هم همکاری هایی داریم و امکان این را فراهم می کنیم تا توسعه تجارت تسهیل شود.

سوال:  گاهی فرصت های مقطعی مثل  برگزاری جام جهانی در قطر پیش می آید  برای استفاده از این فرصت تدبیری اندیشده شده است؟

آقای پیمان پاک: ما رایزن بازرگانی را در قطر مستقر کردیم که مشرف به حوزه تجاری این کشور است. اعزام هیات تجاری به این کشور را داشتیم و مرکز تجاری در قطر ایجاد کردیم.

مقرر شده  یک نمایشگاهی برای عرضه کالاهای ایرانی از ابتدای شهریور تا پایان مهرماه در قطر برگزار شود . شاید نگاه به فروش نداشته باشیم اینکه  از ۳۲ ملت افرادی در این کشور حضور دارند بهترین فرصت برای معرفی ظرفیت های ایران به جهان است.

 امیر قطر تمایل داشت نمایشگاهی از صنایع خلاق و فرش ایرانی را در این کشور در زمان مسابقات جام جهانی داشته باشیم و زیرساخت ها فراهم شده است.

سوال: آیا رتبه بندی در میان صادرکنندگان به وجود آمده است؟

آقای پیمان پاک: رتبه بندی صادرکنندگان تا کنون خیلی موفق نبوده چراکه  برخی مولفه ها قابل نرم افزار کردن نبوده است. ما تاکید بر سامانه ای شدن رتبه بندی داریم تا زمینه امضاهای طلایی و رانت از بین برود.

با همکاری که  با اتاق  بازرگانی داشته ایم این رتبه بندی سامانه ای می شود و   اقدامات اولیه آن  انجام شده است و اتاق های استانی یکی یکی با این سامانه متصل می شوند.

سوال: سامانه جامع تجارت یا پنجره واحد تجارت به کجا رسیده است؟

آقای پیمان پاک: مسئولیت سامانه جامع تحارت با معاونت هماهنگی وزارت صمت است. کلیه اقدامات در حوزه مجوزهای صادراتی و  ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت انجام شده و  شخص وزیر صمت پیگیری جدی در این بخش دارند تا ارتباط  برخط این سامانه  با سامانه گمرک هم برقرار شود.