قیام مسجد گوهرشاد مربوط به تجمع مردم مشهد در مسجد گوهرشاد در اعتراض به قانون تغییر لباس است که توسط نیرو‌های دولتی سرکوب شد، این تجمع در تیرماه سال ۱۳۱۴ شمسی و در زمان حکومت پهلوی اول رضاشاه رخ داده است، علت اصلی این تحصن اعتراض به اجباری شدن کلاه شاپو و سیاست‌های تغییر لباس، و حصر آیت الله سید حسین قمی بود، در این تجمع محمدتقی بهلول سخنرانی کرد و در این حین بین مردم و نیرو‌های دولتی درگیری رخ داد، این تحصن به شدت سرکوب و بیش از ۱۶۰۰ نفر کشته و تعدادی هم زخمی شدند. پس از این واقعه روحانیان سرشناس مشهد دستگیر و تبعید شدند و به دستور رضا شاه برخی از روسای ادارات مشهد تغییر کردند.

۸۷ سال از این قیام به عنوان نقطه عطف سیاست‌های ضد دین پهلوی و اجبار به کشف حجاب و تغییر پوشش مردم می‌گذرد که در حال حاضر ۱۰۰ سند از اسناد محرمانه مربوط به این واقعه منتشر و رونمایی شده است.

گفتنی است کپی این اسناد در نمایشگاهی در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان در آرشیو ملی ایران قرار داده خواهد شد و اصل آن در سالن رویت اصل اسناد در آرشیو ملی ایران قرار گرفته است.

قاسم تبریزی پژوهشگر تاریخ معاصر ایران گفت: یکی ازمنابع مهم در تاریخ نگاری اسناد است، خصوصا در دوره پهلوی مجموعه اسناد زیادی وجود دارد که بسیاری از حقایق را از گزارشات آن‌ها مشخص می‌کند، اسناد مربوط به قیام گوهرشاد در آن زمان اسنادی مختص به انتشار نبود و در دسته‌ی اسناد محرمانه رژیم پهلوی قرار می‌گیرد.

به گفته تبریزی در گذشته برای کشف حجاب و مسجد گوهر شاد در گذشته اسنادی وجود داشت که ناقص بود، در واقع این اسناد تکمیل کننده‌ی اسناد قبلی هستند، همچنین یک سری از اسناد مربوط به دربار رضا شاه که زیر نظر ریاست جمهوری  است منتشر نشده ، هر یک از این اسناد باید در اختیارمورخین قرار بگیرد تا بتوانیم به درستی مقاطع تاریخی را بیان کنیم.

تبریزی گفت: این اسناد به درباریان اختصاص داشت، اما با وجود انقلاب جمهوری اسلامی یکی از میراث‌هایی که به دست ما رسیده اسناد قیام گوهرشاد است، باید بگویم از وزارت امور خارجه بیش از ۵۰ میلیون سند ، ساواک، ۵۳ میلیون سند ، مجلس شورای ملی ۱۲ میلیون برگ سند بازیابی شده است.

او می‌گوید: مجموعه‌ای که سازمان اسناد و کتابخانه ملی رونمایی کرده است بسیاری از حقایق را روشن می‌کند، در حقیقت بی رحمی و جنایت دوران رضا شاه در یک سو و از سوی دیگر مظلومیت، دستگیری، تبعید و شهادت علما ، فعالان عرصه اسلامی را روشن می‌کند.

به گفته تبریزی این اسناد حرکت واقعه مسجد گوهرشاد را از حرکت ایرج مطبوعی، عبد العلی لطفی، فتح الله پاکروان (استاندار خراسان)، ولی الله اسدی بیان می‌کند که این افراد به عنوان حکومت گران و حکام منطقه چگونه به دستور رضاه عمل کردند، دربین این افراد اختلافاتی بود، اما اختلاف‌ها تاثیری در اصل مسئله نداشت، این دستور از سوی رضا شاه بوده که یا باید این گروه از علما یا تبعید می‌شدند و یا ماجرا به کشتن علما ختم میشد.

تبریزی گفت: حکام رضا شاه درب‌های حرم را بستند و کشتار فجیعانه‌ای صورت گرفت، طبق این اسناد اجساد مربوط به قیام گوهرشاد در گودال‌های پیش ساخته شده بیرون شهر ریخته شد و در نهایت به شناسایی افراد و تبعید سایر علما پرداختند، عده‌ای که جان سالم به در بردند به عراق و افغانستان سفر کرده و گروهی به وسیله تغییر شکل از مشهد به شهر‌های دور دست رجوع کردند، اما شناسایی و دستگیری‌ها تا سال ۱۳۱۸ ادامه پیدا کرد، همچنین اجرای عملی کشف حجاب با سرعت و برنامه‌ی طراحی شده تا سال ۱۳۲۰ ادامه داشت.

این پژوهشگر تاریخ معاصر گفت: امیدواریم انتشار این اسناد راهنما و میراث ارزشمندی برای آینده باشد، در حقیقت تاریخ بیدار کننده‌ی نسل‌های متوالی است و جامعه‌ای که تاریخ خود را نمی‌داند خطا‌ها را تکرار می‌کند، در این حرکت پایه استعمار در میان است اگر استعمار را نشناسیم به شکل دیگری خود را نشان خواهد داد.