آمار رسمی از سگ‌های ولگرد موجود نیست، اما برآورد‌ها حاکی از جمعیت ۲ میلیون قلاده‌ای سگ‌های ولگرد در کشور است. معاون امور مناطق سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران از وجود ۴۰۰ هزار قلاده سگ بی‌صاحب فقط در استان تهران خبر داده است.

طبق آمار رسمی وزارت بهداشت قریب به ۲۶۰ هزار حیوان گزیدگی در سال ۱۴۰۰ رخ داده که عاملیت اکثر آن سگ‌های ولگرد بودند. سال قبل نیز ۱۶ نفر به علت ابتلا به هاری فوت کردند.

این آسیب فقط مختص به شهروندان نیست. این جمعیت عظیم سگ‌های ولگرد ضربات سهمگین به حیات وحش زده است و عامل مستقیم «انقراض یوز ایرانی» و غیرمستقیم «نابودی ۳۰ درصد از جنگل‌ها بلوط زاگرس» است.

از جمله دلایل افزایش جمعیت سگ‌ها نوع رفتار انسان است. سگ بدون تغذیه و سرپناه از بین خواهد رفت و زاد و ولد آن کاهش می‌یابد. از همین روی به انسان وابسته است. اگر یک سگ به طور متوسط ​​۴ توله به دنیا بیاورد، این تعداد در هر نسل چهار برابر می‌شود! این سگ با تغذیه کافی در عرض پنج سال می‌تواند به بیش از ۱۰۰۰۰ توله تبدیل شود. تغذیه سگ‌های ولگرد نه به نفع حیوانات است نه به نفع انسان و محیط زیست.

فلذا کاهش جمعیت سگ از اولویت‌های مدیریت شهری در هر کشوری است. در این گزارش به برخی از متد‌ها در چند کشور جهان اشاره می‌کنیم:

بمب سیانور

روزنامه گاردین درباره بمب سیانور اینگونه توضیح می‌دهد: «دستگاه M-۴۴ که بمب سیانور هم شناخته می‌شود، لوله فنری و دارای طعمه است که پس از فعال شدن، فواره‌ای از پودر سیانور را به دهان هدف اسپری [پخش]می‌کند.» این سیانور پس از ممزوج شدن با رطوبت دهان حیوان منجر به مرگ هدف می‌شود.

«دستگاه سیانید» که «M-۴۴» که نامیده می‌شود | منبع: AP

کایوت (نوعی گرگ) و سگ وحشی از اهداف M-۴۴ هستند. بمب سیانور از دهه ۶۰ میلادی وارد بازار آمریکا شد. وزارت کشاورزی ایالات متحده نیز در سال ۲۰۱۹ مجوز ادامه بهره برداری از بمب سیانور را صادر کرد.

این روش موافقین و مخالفین بسیاری در ایالات متحده دارد. سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا بمب سیانور را عامل بازدارنده مقابل حیوانات وحشی مهاجم به مزارع و دام معرفی کرده است.

مرگ سگ وحشی (آبی) و حیوان خانگی (زرد) بر اثر بمب سیانور / منبع: واشنگتن پست

مرگ کایوت (قرمز) و سگ وحشی (آبی) بر اثر بمب سیانور / منبع: واشنگتن پست.

امّا منتقدان این متد را روشی غیرقابل کنترل می‌دانند که ممکن است به حیوانات دیگر نظیر خرس و دام (نمودار اول) و حتی انسان نیز ضربه بزند. این موضوع پس از واقعه سال ۲۰۱۷ ایالت آیداهو بر شدت انتقادات افزود. در جریان این واقعه، یک فرد ۱۴ ساله پس از مواجهه با M-۴۴ دچار نابینایی موقت شد.

متد ۴ گانه گرفتن-عقیم‌سازی-واکسیناسیون-رهاسازی (CNVR)

عبارت CNVR مخفف ۴ واژه جمع آوری (Collect)، اخته کردن (Neuter)، واکسیناسیون (Vaccinate) و رهاسازی (Return) است. رویه کار به این صورت است: کلیه سگ‌های دارای صاحب و بلاصاحب کشور جمع آوری و تک تک عقیم می‌شوند. پس از واکسیناسیون و علامت‌گذاری سگ به همان مکان قبلی بازگردانده می‌شود.

این روش منطبق بر متد اعلامی سازمان جهانی بهداشت (WHO) و انجمن جهانی حمایت از حیوانات (WSPA) در دهه ۹۰ میلادی است که دارای سه مرحله عقیم‌سازی (Sterilization) آموزش (Education) و ثبت کردن (Registration) است.

در این متد برآورد این است که در صورت عقیم سازی حداقل ۷۰ درصدی، جمعیت سگ‌ها کاهش می‌یابد. این راهبرد در کشور‌های قاره اروپا به کار گرفته شد. هلند با این روش تبدیل به اولین کشور بدون سگ ولگرد در جهان شد. البته لازم به ذکر است که مراد از این جمله در ادامه فرهنگ سگ خانگی در غرب است. اکنون حدود ۱/۰۰۰/۰۰۰ سگ در خانه شهروندان هلندی زندگی می‌کنند!

از طرفی، متد CNVR هزینه و زمان بالایی نیاز دارد. با استناد به آمار منتشره از سوی «همشهری»، آماری بالغ بر ۴/۲ میلیون سگ ولگرد و خانگی در ایران وجود دارد. اگر متوسط هزینه عقیم سازی را ۷۰۰ هزار تومان در نظر بگیریم، تقریباً ۳ هزار میلیارد تومان فقط هزینه عقیم سازی سگ‌ها خواهد بود!

اگر به این عدد هزینه «واکسیناسیون سالانه» و «دستمزد ماهانه پرسنل» مراکز بهداشتی مربوط هم اضافه شود، نیازمند بودجه‌ای سنگین است که خود در این وضعیت اقتصادی باری بر دوش خواهد بود و بخش بزرگی از آن باید از سوی دولت (بخوانید جیب مردم) پرداخت شود.

موضوع زمان نیز مهم است. سگ‌های ولگرد درحال وارد کردن ضربات عمیقی به پیکره محیط زیست و امنیت اجتماعی شهروندان هستند و علاقه ویژه‌ای هم به شکار و دریدن کودکان دارند.

مضاف بر این، بحث آموزش صاحبان سگ نیز در میان است. از جمله مفاد آموزش «عدم تغذیه سگ‌های ولگرد»، «عقیم‌سازی» و «واکسیناسیون» سگ‌های خانگی است. به عنوان نمونه؛ عدم رعایت مفاد دوم یا سوم، ۱۶ هزار دلار (حدود ۵۰۰ میلیون تومان) جریمه و یا ۳ سال زندان در انتظار متخلف در هلند خواهد بود.

مرگ آسان (Euthanasia)

شروع فرآیند این متد تزریق دارو‌های بیهوشی با دوز بالا به سگ است که در نهایت منجر به مرگ بدون درد می‌شود. تزریق معمولاً به صورت وریدی (شاهرگ) است که باعث می‌شود پس از گذشت چند ثانیه سگ بمیرد. سگ در هر مرحله تزریق به درجه عمیقی از بی‌هوشی می‌رود تا زمانی که ایست قلبی کند.

سوئیس اولین کشوری بود که مجوز مرگ آسان (Euthanasia) را حتی برای انسان صادر کرد. این متد کاهش حیوانات ولگرد در ایالات متحده آمریکا نیز مرسوم است. با استناد به آمار نیویوک تایمز، آماری بالغ بر ۱۳/۵ میلیون حیوان نظیر سگ در دهه ۷۰ میلادی هر ساله اصطلاحاً یوتانایز می‌شدند. این آمار در سال ۲۰۱۸ به نقل از «Shelter Animals Count» حدود یک میلیون در سال بود.

وزارت کشور ایران نیز در آخرین بخشنامه خود جمع‌آوری سگ‌های ولگرد و معدوم‌سازی به روش یوتانایز را ابلاغ کرده است. معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری مشهد در همین رابطه با ایسنا گفته است «این فرآیند به این صورت است که در اقدام اولیه با یک تزریق، حیوان به حالت بیهوشی نزدیک می‌شود و سپس با تزریق دوم، سکته قلبی به حیوان دست می‌دهد؛ چون حیوان بیهوش است، دردی را احساس نمی‌کند و پس از مرگ جسد حیوان معدوم می‌شود.»

صادرات سگ!

پایگاه آماری «World Population Review» اعلام کرد مصرف گوشت سگ در برخی از کشور‌های شرق آسیا بالاست و تقریباً سالانه ۳۰ میلیون سگ برای مصرف انسان کشته می‌شوند. مصرف گوشت سگ در آمریکا، کانادا و سوئیس نیز گزارش شده است. نقشه کشور‌های مصرف کننده در ذیل آمده است.

کشور‌های مصرف کننده گوشت سگ / منبع: World Population Review

همانطور که در نقشه آمده است، کشور‌های آمریکای شمالی و شرق آسیا مشتری این نوع گوشت هستند. البته این نوع مصرف در این کشور‌ها رایج نیست و حتی در برخی موارد ممنوع است. امّا میزان مصرف عدد قابل توجهی است که قابلیت اندیشیدن پیرامون صادرات آن را دارد.

طبق آمار منتشره در پایگاه آماری «World Population Review»، تجارت سالانه گوشت سگ در ویتنام رقمی بالغ بر ۵ میلیون قلاده است که نسبت به جمعیت آن، بزرگترین مصرف کننده در جهان لقب می‌گیرد. مبدأ واردات ویتنام نیز کامبوج، لائوس و تایلند است.

به نقل از شفقنا؛ «مارگاریت عازر» نماینده مجلس مصر نیز در سال ۱۳۹۷ پیشنهاد صادرات سگ را مطرح کرد و گفت: هدف، صادرات آن‌ها به کشور‌های مصرف کننده آن نظیر کره جنوبی است.

منبع: فارس