هر زن و مردی پس از ازدواج و تشکیل خانواده داشتن فرزند، آرزو و هدف مهم اوست؛ چراکه فرزند دارشدن همچون میوه درختی است که پس از ماهها، وقت میوه دهی و ثمردهی آن فر می‌رسد و حالا زمان لذت بردن از ثمره آن است.

در این میان، هستند افراد و زوجین زیادی که به علل مختلف امکان فرزندار شدن را ندارند؛ عللی که بر اساس مستندات علمی ۵۰ درصد ناباروری مربوط به زنان و ۵۰ درصد علل ناباروری مربوط به مردان است.

برای واکاوی علل و شرایط تاثیر گذار در فرزند آوری یا در نقطه مقابل آن ناباروری و نازایی، در یکی از روز‌های گرم خردادماه در بخش نازایی بیمارستان دکتر شریعتی با «دکتر اشرف آل‌یاسین استاد بیماری‌های زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی تهران و فلوشیپ ناباروری» به گفتگو نشستیم. آنچه از نظر گرامی‌تان می‌گذرد، مشروح این گفت‌وگوست.

*تشخیص ناباروری در حداکثر یک ماه

خانم دکتر! مهم‌ترین اقدام برای افراد مشکوک به ناباروری چه کار‌هایی است؟

یکی ویزیت و گرفتن شرح حال است؛ دوم درخواست آزمایش است که مشاهده کنیم آیا خانم تخمگذاری دارد یا خیر؛ تخمدان فرد را سونوگرافی کنیم تا ببینیم رحم و تخمدان سالم است؟ با همین تست‌های ساده که حداکثر در یک ماه انجام پذیر است می‌توانیم علت ناباروری را در این مدت مشخص کنیم.

*فعالیت اساتید درمان ناباروری در مراکز دولتی

خانم دکتر! آیا در همه کشور مراکز ناباروری دولتی وجود دارد؟

بله. در همین مرکز (بیمارستان شریعتی) نیز در اتاق ناباروری خانم دکتر آقا حسینی به عنوان یکی از اساتید برتر ناباروری در ایران در حال انجام کار‌های بیماران است. در مراکز دانشگاهی حداقل هر روز یک استاد در درمانگاه وجود دارد و بیماران را ویزیت می‌کند و آزمایش‌ها و نقشه‌های درمانی آن را انجام می‌دهد.

در کنار ما در این مراکز فردی که فلوشیپ است؛ یعنی فردی که تخصص دارد و بیشتر آن‌ها اساتید دانشگاه‌های دیگر هستند آمده و در نزد ما دوره می‌بینند و در دانشگاه‌های خود مراکز نازایی دارند؛ یعنی در کنار ما فلوشیپ قرار دارد.

یعنی آنچه در ذهن عامه مردم است این طور نبوده و درست نیست؛ حتی درمان‌های زنان ما نیز برعهده دانشجویان نیست، بلکه رزیدنتی است که یک سال آینده فارغ‌التحصیل می‌شود و یک متخصص خواهد شد.

بنده نمی‌دانم در جامعه ما چنین چیزی مرسوم شده که گفته می‌شود در بیمارستان‌ها و مراکز ناباروری دانشجویان این کار‌ها را انجام می‌دهند؛ در حالی که در ناباروری همه اساتید هستند که استفاده می‌شوند.

*هیچ تفاوتی بین مراکز درمان ناباروری دولتی و خصوصی وجود ندارد

خانم دکتر! با این توضیحات شما، بین درمان ناباروری در مراکز دولتی و خصوصی تفاوتی وجود ندارد؟

خیر. از نظر بنده هیچ تفاوتی در سطح کیفی وجود ندارد.

خانم دکتر! چرا در مراکز دولتی درمان ناباروری روند سیر درمانی طولانی‌تر از مراکز دولتی است؟

نه خیر اینطور نیست. به جرأت می‌گویم که این طور نیست؛ چراکه بیماری که اکنون به ما مراجعه می‌کند و نوبت اول درمان اوست، بلافاصله برای این بیمار پرونده تشکیل شده و معاینه صورت می‌گیرد و آزمایشات درخواست می‌شود.

پس از آوردن جواب آزمایش، درمان مورد نظر پیشنهاد می‌شود. حالا ممکن است که بیمار دیر مراجعه کند. به جرأت می‌توانم بگویم چنین تفاوتی وجود ندارد و بنده دقیقاً هر کاری که در مرکز دولتی انجام می‌دهم همان کار را در مرکز خصوصی نیز انجام می‌دهم.

*هر درمانی ۳۰ درصد نتیجه‌اش حاملگی است

آیا این عدم تفاوت کیفی در ارائه خدمات مراکز دولتی و خصوصی در تمامی مراکز درمان ناباروری سراسر کشور وجود دارد؟

بله. در کل کشور همین‌طور است. حداقل ما در سطح دانشگاه تهران که چهار مرکز نازایی داریم به طور روزانه بیمار را ویزیت کرده و بیماران آزمایش‌های لازم را درخواست می‌کنند. هر درمانی ۳۰ درصد نتیجه‌اش حاملگی است.

با این توضیح شما چرا بسیاری از بیماران برای درمان ناباروری به تهران می‌آیند؟

خب خیلی از افراد هم هستند که از تهران مثلا به یزد می‌روند و شما این را نیز باید در نظر بگیرید و تفاوتی در کیفیت وجود ندارد. برخی از بیماران مقداری کم حوصله هستند؛ در حالی که هر فردی که به مراکز ناباروری می‌رود باید حداقل ۶ ماه تا یکسال تحت درمان قرار گیرد؛ در نتیجه کسی نمی‌تواند ادعا کند که هر درمانی صددرصد نتیجه‌اش حاملگی است، بلکه هر درمانی ۳۰ درصد نتیجه‌اش حاملگی است.

*تقریباً بالای ۷۰ تا ۸۰ درصد احتمال درمان و حاملگی فرد وجود دارد

با روش‌هایی که در درمان ناباروری توضیح دادید، چند درصد احتمال دارد کسی که ناباروری دارد، درمان شود؟

تقریباً بالای ۷۰ تا ۸۰ درصد احتمال درمان و حاملگی فرد وجود دارد. مثلاً آی‌وی‌اف نیز تا ۱۲ سیکل درمانی را پیشنهاد می‌کنم تا فرد بیمار انجام دهد؛ یعنی ۱۲ مرتبه همان مسیر آی‌وی‌اف را انجام دهد.

درمان ناباروری تا سن ۴۵ سال

خانم دکتر! باروری در سنین بالای ۴۰ سالگی چگونه است؟ آیا امکان فرزند دار شدن وجود دارد؟

خب شانس آن کمتر است. الان با توجه به قانون جمعیت گفته‌اند تا ۴۵ سال نیز درمان ناباروری را انجام دهید و تا ۵۰ سال هم درمان می‌کنیم؛ البته بعد از آن دیگر تخمک اهدایی به آن‌ها پیشنهاد می‌شود.

زنان تا ۵۰ سالگی باردار می‌شوند

خانم دکتر! با توضیحات شما خانم‌ها تا چه سنی می‌توانند برای بارداری اقدام کنند؟

تا ۵۰ سالگی؛ البته با تخمک اهدایی.

مردان تا سن ۶۰ سالگی فرصت فرزند دار شدن و زنان تا ۵۰ سالگی امکان باروری دارند

مردان تا چه سنی می‌توانند برای باروری اقدام کنند؟

مردان نیز تا ۶۰ سالگی. الان برای درمان به ما مراجعه می‌کنند.

درباره دلایل بالا بودن هزینه‌های درمان ناباروری توضیح دهید.

اکنون درمان ناباروری تحت پوشش بیمه است.

خانم دکتر! آیا کیفیت دارو‌هایی که برای درمان ناباروری از خارج از کشور می‌آید با نمونه‌های داخلی تفاوتی دارد؟

بله.

*وجود تفاوت کیفی دارو‌های ناباروری داخلی با خارجی

آیا این تفاوت کیفی دارو‌ها در روند درمان تأثیرگذار است؟

بله.

خانم دکتر! در چنین شرایطی شما چه اقدامی انجام می‌دهید؟ با توجه به اینکه هزینه دارو‌های خارجی گرانتر است، مردم باید چه کار کنند؟

فعلاً ما از دارو‌های ایرانی استفاده می‌کنیم. البته تفاوت کیفی وجود دارد.

*آی وی اف تنها نسخه درمان کم جمعیتی نیست

خانم دکتر! اکنون با توجه به قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده سرکار عالی به عنوان استاد دانشگاه و متخصص در حوزه ناباروری، مشکل بحث جمعیت و کاهش آن و روند رو به سالمندی بودن جمعیت را چه می‌دانید؟

شرایط اجتماعی یکی از علت‌های مهم است. ازدواج‌های دیرهنگام یکی دیگر از دلایل مهم است. اکنون که شرایط و امکانات برای همه فراهم نیست و بعد از اینکه فرد نیز ازدواج می‌کند شرایط برای زندگی زوجین را باید مورد توجه قرار دهیم.

*بیمه‌ها خیلی کمک کننده درمان ناباروری نیستند

ببینیم آیا آن زوج شرایط زندگی‌اش برای بچه‌دار شدن فراهم است. اکنون فکر می‌کنند تمام نیروی جوانی جمعیت روی روش آی‌وی‌اف است که آن را بیمه کرده‌اند. البته بنده نمی‌گویم این کار خوبی نیست، اما بیمه‌های داخل ایران خیلی کمک کننده نیستند و هیچ وقت نمی‌توانند طبق قراردادشان به‌روز کار کنند.

البته پیشنهاد بنده این است که ابتدا بیمه‌ها یک تنخواه گردان به بخش‌های نازایی بدهند تا وسایل یکبار مصرف خود را که باید استفاده کنند؛ مانند مدیا، سوزن و ... تهیه کنند و بعد قرارداد بیمه ببندند و این مبالغ را از آن کم کنند.

*درمان نازایی گران است

برای اینکه یکی از نگرانی‌های عمده بنده این است که مدت دیگری بیمارستان‌ها در این خصوص به مشکل برمی‌خورند.

البته قبلاً این وسائل به صورت بسته خدمتی بود و وزارتخانه به صورت تنخواه‌گردان به دانشگاه‌ها می‌داد و دانشگاه‌ها از آن استفاد کرده و وسایل نازایی را فراهم می‌کردند، اما اکنون نگرانی بنده به عنوان کسی که ۳۰ سال در این حوزه در حال فعالیت هستم این است که چند صباحی دیگر بیمارستان‌ها به علت عدم پرداخت بیمه‌ها پول نداشته باشند تا برای ما وسایل مورد نیاز را تهیه کنند؛ چراکه درمان نازایی گران است.

هر سیکل آی وی اف نزدیک دو میلیون تومان هزینه دارد؛ یعنی یک دوره آی وی اف دو میلیون هزینه مصرفی در بخش دولتی دارد.

*هر سیکل آی وی اف نزدیک دو میلیون تومان هزینه دارد

خانم دکتر! یک زوج برای درمان ناباروری در بخش دولتی چقدر باید هزینه پرداخت کند؟

نزدیک به دو میلیون تومان؛ البته بستگی به وسائل مورد نیاز و محیط کشت دارد. بنده نمی‌گویم به بنده پول دهید، بلکه امکانات لازم بدهید تا برای درمان زوجین نابارو استفاده کنیم.

*مشکلات اقتصادی مهمترین دغدغه مردم در درمان ناباروری

خانم دکتر! شما سال‌ها در زمینه ناباروی در مراکز دولتی و خصوصی فعالیت دارید؛ مهمترین مشکلی که در مواجهه با مردم با آن روبرو می‌شوید چیست؟

بیشتر مسائل اقتصادی است که مردم وقتی برای درمان مراجعه می‌کنند با آن درگیر هستند؛ حتی در مراکز دولتی.

* دانش ناباروری ایران در سطح با کیفیت جهانی

خانم دکتر! اکنون از نظر سطح دانش درمان ناباروری در کشور ما چه شرایطی داشته و در دنیا چه جایگاهی داریم؟

هر آنچه که در دنیا انجام می‌شود در ایران نیز انجام می‌شود و کم و کاستی نداریم؛ حتی در برخی روش‌های درمانی مثل تخمک اهدایی، رحم کرایه و جنین اهدایی در بسیاری از نقاط دنیا نیست، اما در ایران این کار‌ها انجام می‌شود.

مثلا یک زوجینی را که به علت اختلالات ژنتیکی سقط می‌کند می‌توان جنین را در آزمایشگاه مشخص کرده و در رحم جنین سالم قرار داد که البته هزینه بر است، اما دولت پرداخت هزینه آن قبول می‌کند.

*غربالگری جنین را اختیاری کنید

خانم دکتر! درباره غربالگری جنین نظرتان چیست؟ بحث‌های زیادی در خصوص ضرورت یا عدم ضروت انجام آن در جامعه مطرح است؛ به نظر شما چند درصد نیاز به غربالگری هست؛ آیا هر زوجی برای فرزند آوری نیاز به غربالگری دارد؟

بالاخره زوجین ما دو گروه هستند؛ یک گروه پرخطر که بالای ۳۵ و یک گروه زیر ۳۵ سال، اما همه زوجین حق دارند فرزند سالم داشته باشند. نظرم این بود که ما به همه پیشنهاد دهیم و هرکس خواست غربالگری را انجام دهد و مختار باشد.

اگر انجام دادند و فرزندشان با مشکل روبرو بود، مرحله بعدی درمان را رایگان کنند؛ مثلا فردی یک آزمایش آورده که در آن نشان داده شده غربالگری جنین مشکل دارد؛ از این مرحله به بعد را برای زوجین رایگان کنند.

*افراد بالای ۳۵ سال که پر خطر هستند را هم حتما رایگان کنند.

خانم دکتر! یعنی به افراد بالای ۳۵ سال توصیه می‌کنید حتما غربالگری جنین را انجام دهند؟

بله؛ حتما انجام دهند. معمولا غربالگری حاملگی مربوط به خانمهاست. سندروم داون وسایر اختلالات کروموزومی را انجام داده و بررسی می‌کند.

خانم دکتر! چه توصیه‌ای به مردم مخصوصا زوجین جوان دارید؟

اولا اگر ازدواج کردند زودتر اجازه بارداری بدهند و هر وقت به شرایطی فکر کردند که چرا حامله نمی‌شوند به مراکز نازایی مراجعه کنند تا علت ناباروری شما را بررسی کنند.

اگر پیشنهاد درمان دادند و شرایط را داشتند درمان را آغاز کنند. هرچه زوجین جوان‌تر باشند حتی با روش‌های کمک باروری، شانس باروری بهتری خواهند داشت.

درصد ناباروری در کشور چگونه است؟

بررسی کرده بودند گفتند ۱۲ درصد، اما اخیرا بررسی دیگری انجام دادند که بنده اطلاع دقیقی ندارم و فکر کنم حدود ۱۵ درصد است.

منبع: فارس