طی سال‌های اخیر، با افول آشکار قدرت آمریکا به عنوان یک هژمون، مباحث زیادی در خصوص افزایش آسیب‌پذیری غرب و متعاقبا، ظهور قدرت‌های غیرغربی در جهان مطرح می‌شود. وقوع جنگ اوکراین براساس اعتقاد برخی، ناشی از همین افول هژمونیک آمریکا و نظم لیبرال بعد از جنگ جهانی دوم ارزیابی می‌شود. بر اساس آنچه بسیاری از تحلیلگران می‌گویند، وقایع جنگ اوکراین نقطه آشکارساز استیصال غرب در نظم جدید جهانی محسوب می‌شود. در این خصوص، روزنامه جام‌جم با پروفسور نوام چامسکی فیلسوف، زبان‌شناس و نظریه‌پرداز مشهور آمریکایی گفت‌وگویی کرده است. چامسکی، استاد بازنشسته دپارتمان فلسفه و زبان‌شناسی موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) آمریکاست.

بیشتربخوانید

• ۵ نشانه افول قدرت آمریکا

وقوع جنگ اوکراین، سوالاتی را در مورد نظم جهانی آینده ایجاد کرده است. ابتدا برخی بازیگران غربی معتقد بودند با تضعیف روسیه در جنگ اوکراین، این کشور به عنوان یک قطب از نظم آتی جهانی کنار گذاشته شد. آیا این فرضیه صحیح است؟
در مورد نظم آینده جهانی باید توجه داشت بیشتر جهان به آمریکا و اروپا نمی‌پیوندد. نظم جهانی در حال تغییر شکل است. در یک سو جهان انگلیسی‌زبان و اروپا (با تعداد کمی از متحدان آسیای شرقی) و در مقابل، جهانی که مخالف این توسعه غربی است، قرار دارند. وزن جهان غیرغربی، مقابل آمریکا و اروپا نیز در حال افزایش است. در اینجا، ما با ترکیبی از قدرت چین و روسیه و متحدان آن‌ها مانند ایران روبه‌رو هستیم؛ ترکیبی که شاهد تبلور و افزایش قدرت آن هستیم. بنابراین، در تحلیل مناسبات جدید جهان و وزن بازیگران، تنها نباید روی جنگ اوکراین متمرکز شد. در این میان، متغیر‌های دیگری نیز وجود دارند؛ به عنوان مثال، سیستم وام‌دهی و توسعه چینی رو به رشد به بسیاری از نقاط جهان می‌رسد و روسیه را اکنون به عنوان یک کشور اصلی به سمت خود می‌کشد؛ روسیه‌ای که تولیدکننده بزرگ و مهم موادخام است. این سیستم چینی به آسیای جنوبی و جنوب شرق آسیا، خاورمیانه و آفریقا و به طور فزاینده‌ای حتی به حیاط خلوت ایالات متحده در آمریکای لاتین می‌رسد.

فنلاند و سوئد درخواست رسمی خود را مبنی بر پیوستن به پیمان آتلانتیک شمالی تحویل سران ناتو داده‌اند. فکر می‌کنید واکنش روسیه چه خواهد بود؟
شاید برایتان جالب باشد که از نظر من، احتمالا شاهد واکنش شدیدی از سوی روسیه (در قبال پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو) نباشیم. در این خصوص دلایل قابل تاملی وجود دارد، از جمله این‌که این دو کشور شمال اروپا از قبل در ماموریت‌های ناتو به‌عنوان بازیگران همراه و غیر عضو مشارکت داشته‌اند. استکهلم و هلسینکی قبلا تا حدی در فرماندهی نظامی ناتو ادغام شده و حضور یافته‌اند؛ بنابراین روسیه می‌داند مشکل امنیتی معنادار و عمیقی در خصوص عضویت این دو در ناتو وجود ندارد. در مقابل، عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، به از بین رفتن سوسیال دموکراسی موجود در این کشور‌ها و میل آن‌ها به سوی سیاست‌های رادیکال منجر خواهد شد. این مسأله فقط برای لابی‌های تسلیحاتی در این کشور‌ها و غرب مطلوب خواهد بود.

طی روز‌های اخیر، معادلات نبرد در اوکراین به گونه‌ای پیش رفته است که شاهد پیشروی روسیه در شرق اوکراین در کنار تسلط نسبی آن بر دریای سیاه هستیم. پیش‌بینی شما از سرنوشت این جنگ چیست؟ چه زمانی مسکو و کی‌یف به صلح و توافقی پایدار برای پایان دادن به این جنگ خواهند رسید؟
احتمال کمی وجود دارد که روسیه بدون یک راه‌حل دیپلماتیک -که منافع آن از جمله عقب‌نشینی ناتو از اطراف مرزهایش را تامین کند- از جنگ دست بردارد. تا وقتی ایالات متحده و انگلیس در پشت پرده مذاکرات اوکراین، دولت زلنسکی را درخصوص رد هرگونه پیشنهادی از سوی روسیه ترغیب می‌کنند، بسیار بعید است شاهد خاتمه جنگ باشیم.

جنگ اوکراین حدود چهار ماه است ادامه یافته. شرایط میدانی نبرد را با توجه به آنچه در مناطق شرقی و دیگر مناطق اوکراین می‌گذرد، چگونه ارزیابی و تحلیل می‌کنید؟
اگرچه تهاجم روسیه در شمال اوکراین برای مسکو موفقیت‌آمیز نبود، اما در ادامه، روسیه به اهداف خود در شرق و جنوب شرقی کشور دست یافته و به آرامی در حال ادامه همین روند است. به نظر می‌رسد در عرصه میدانی، روسیه به اهداف تعیین شده در اوکراین و به‌خصوص شرق این کشور دست پیدا کند، اما فرسایشی شدن جنگ و موفق نبودن میدانی روسیه، ممکن است به استفاده آن از سلاح‌های خاص (مانند سلاح‌های هسته‌ای) منجر شود.

اساسا دو راه برای پایان دادن به این جنگ وجود دارد. یکی حل‌وفصل دیپلماتیک از طریق مذاکره یا نابودی یک یا طرف دیگر، چه به عنوان یک راهکار سریع و چه یک راهکار طولانی‌مدت. باید در اینجا متوجه یک واقعیت باشیم. این روسیه نخواهد بود که در صورت فرسایشی شدن نبرد و تشدید آن ویران می‌شود. بدون مناقشه، روسیه ظرفیت نابودی اوکراین را دارد و اگر پوتین و ارتش روسیه تحت تاثیر اقدامات غرب به کنج دیوار رانده شوند، در ناامیدی ممکن است از این ظرفیت (سلاح‌های خاص) استفاده کنند. در هر حال، اکنون دونباس به کانون نبرد در اوکراین تبدیل شده است. روسیه در حال حاضر بر مناطق مختلف دونباس از جمله لوهانسک و دونتسک متمرکز است. سرنوشت جنگ اوکراین به نتیجه نبرد در این مناطق بستگی خواهد داشت.

آمریکا و انگلیس علیه روسیه
واشنگتن و لندن، اکنون حتی آشکارتر از قبل، شکل‌گیری هرگونه توافقی برای پایان جنگ اوکراین را رد می‌کنند. هدف رسمی این است که به اندازه کافی به روسیه آسیب برساند تا نتواند هیچ‌گونه اقدام تهاجمی انجام دهد. اگر آن‌ها (آمریکا و انگلیس) ذره‌ای تفکر داشته باشند، به این نتیجه می‌رسند که تحقق این خواسته به پیمانی سخت‌تر از پیمان ورسای نیاز دارد. این موضوع هرگز رخ نخواهد داد.

منبع: روزنامه جام جم