تربت حیدریه یکی از شهرهای خراسان رضوی است. وسعت این شهرستان حدود ۲۴ هزار کیلومتر مربع بوده و حدود پنج قرن است که نامش با عرفان، پیوند خورده است. این شهرستان در حال حاضر دارای جمعیتی بیش از ۲۵۰ هزار نفر بوده و با توجه به پتانسیل منطقه، جای پیشرفت بسیاری دارد.
تربت حیدریه یکی از بزرگترین تولید کنندگان زعفران جهان است و همچنین در تولید ابریشم نیز حرفهای بسیاری برای گفتن دارد. در این شهر علاوه بر فراوانی زعفران و ابریشم، جاذبههای گردشگری بسیار دیگری نیز وجود داشته که تربت حیدریه را در این فصل از سال، به یکی از مقاصد گردشگران بدل کرده است.
تربت حیدریه تا ۲ قرن پیش از این دارای رونق فراوانی بود و از نظر سیاسی هم اهمیت بالایی در منطقه خراسان داشت.امروزه هم میتوانید رد پای دوران شکوه تربت حیدریه را در گوشه و کنار این سرزمین مشاهده کنید.
شواهد تاریخی نشان میدهند که در غارهایی در نزدیکی تربت حیدریه یعنی غار ماه پری، انسانهای پیش از تاریخ زندگی میکردهاند. پس از آن هم از روستاها و کوهستانهای اطراف اشیایی کشف شده که نشان میدهند، اشکانیان زمانی در نزدیکی تربت حیدریه دارای کاخ یا دژ بودهاند.
مجموعه قطب الدین حیدر
شیخ قطب الدین حیدر، فرزند تیمور و از نوادگان سلطان شاه سالوری از شاهزادگان ازبک و از تبار خاقان ترک بوده است. وی مجذوب شیخ ابوالقاسمی شد که در زاوه سکنا داشته است و به هوای دیدار شیخ، راهی این دیار شد و در سال ۶۱۸ هجری قمری وفات یافت.
مجموعه قطب الدین حیدر، شامل آرامگاه قطب الدین حیدر و ایوانی از مسجد جامع قدیم است که در مرکز شهر تربت حیدریه قرار دارد. این مقبره در میان محوطه زیر گنبد قرار گرفته و ضریح چوبی آن دارای تاریخ ۹۸۷ هجری قمری است. در امتداد فضای ورودی نیز محرابی تعبیه شده است. بنای موجود در چندین دوره تاریخی مورد توجه قرار گرفته است به نحوی که شالوده آرامگاه احتمالا در دوره تیموری با گنبد دو پوسته گسسته استوار بر تاق نماهای شانزده گانه ایجاد شده است و در دوره صفویه در سال ۱۰۲۳ هجری قمری به همت خواجه سلطان محمود تربتی نیز تغییراتی در معماری آن صورت گرفته است.
این کاروانسرا در مجاورت مجموعه تاریخی قطب الدین حیدر قرار دارد. این رباط را حاج محمد ابراهیم طبسی از تجار معروف عصر قاجار در اواخر این دوره در ملک شخصی خود بنا کرد. رباط طبسی در زمره بناهای دو ایوانی است که شامل فضای ورودی، هشتی، تعدادی حجره مشرف به میان سرای بنا، انبار و اصطبل است.
موزه مردم شناسی
قسمتی از بنای رباط طبسی به موزه مردم شناسی تربت حیدریه اختصاص یافته است که در غرفههای مختلف آن، آداب و سنن، حِرف و صنایع دستی مردم این خطه به معرض دید عموم در آمده است و بر زیبائی این مجموعه افزوده است.
خانه امینی
این بنای تاریخی مربوط به دوره قاجار و محل زندگی امین التجار، از تجار معروف شهر تربت حیدریه در آن دوران بوده است. این بنا دارای تزئینات آجرکاری، کاشیکاری و گچ بریهای زیبایی است که هنوز پس از گذشت سالیان متمادی، پابرجا مانده است. این بنا در سال ۱۳۸۸ توسط سازمان میراث فرهنگی تملک و سپس مرمت شد که اکنون اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان در آن مستقر است.
اقامتگاه بوم گردی تهمینه
این اقامتگاه در مجموعه تاریخی رباط علیا قرار دارد. این بوم گردی یک کاروانسرای قدیمی با حجرههای سنتی و یک موزه است که در آن چند آسیاب قدیمی سریش وجود دارد.
اقامتگاه بوم گردی خانه خاطرهها
این اقامتگاه در روستای سرخ آباد که در ۱۰ کیلومتری شهر تربت حیدریه واقع شده، دارای طبیعت سرسبز و جاذبههای تاریخی و مذهبی مختلفی میباشد.