آقای مصطفی عبداللهی کارشناس حقوقی فناوری اطلاعات به سوالات زیر در رابطه با افزایش کلاهبرداری در صفحات اینستاگرامی پس از خرید‌های اینترنتی پاسخ داد.

انواع کلاهبرداری در خرید و فروش‌های اینستاگرامی چگونه است؟

آقای عبداللهی: اینستاگرام به یک پلتفرم برای انجام تعاملات روزمره و حتی اقتصادی تبدیل شده است، اما کلاهبرداران نیز از اقبال مردم به اینگونه بستر‌ها همچون هر فضای تجاری دیگری سوءاستفاده می‌کنند.

کلاهبرداران با ایجاد صفحات اینستاگرام، مدعی فروش کالایی می‌شوند، اما بعد از واریز وجه، کالا را ارسال نمی‌کنند. برخی دیگر، برای کاربران لینک جعلی واریز ارسال کرده و بعد از سرقت اطلاعات حساب، تمامی موجودی را خالی می‌کنند. دسته‌ای دیگر، با ارائه‌ اطلاعات غلط و غیرعلمی مثل فال‌گیری، روانشناسی‌های زرد، ادعای فعالیت‌های خیرخواهانه و سایر مانور‌های متقلبانه، سعی در به دام انداختن طعمه‌های خود دارند.

آیا کلاهبرداری‌های اینستاگرامی قابلیت پیگیری دارند؟

آقای عبداللهی: کلاهبرداری‌های اینترنتی در اینستاگرام، تنها در مراجع قضایی قابلیت شکایت دارند که سخت است و به ویژه در مبالغ خُرد، صرفه‌ای ندارد. اتحادیه‌ کسب‌وکار‌های مجازی تنها به شکایات مربوط به کسب‌وکار‌های اعضای همان اتحادیه یا سایت‌هایی با پسوند (ir) رسیدگی می‌کند که کسب‌وکار‌های اینستاگرام مشمول آن نمی‌شوند.

اینماد نیز نظارتی بر این صفحات ندارد و افراد زیان‌دیده تنها می‌توانند با مراجعه به پلیس فتا یا دادسرای جرائم رایانه‌ای محل سکونت خود و در دست‌ داشتن اسناد، مثل اسکرین‌شات یا رسید واریز، شکایت خود را طرح کنند که در بسیاری از موارد، به بن‌بست می‌خورند.

بیشتر بخوانید

• خرید آنلاین و تحویل کالای ناقص یا دست دوم!/ قانون چه می‌گوید؟

راهکار جلوگیری از کلاهبرداری‌های اینستاگرامی چیست؟

آقای عبداللهی: برای پیشگیری از وقوع کلاهبرداری، کاربران اینستاگرام باید در زمان خرید از طرق مختلف مثل نظر‌های زیر پست، میزان فعالیت صفحه، وجود تصاویر فروشندگان در داخل صفحه، درخواست ارسال عکس لحظه‌ای برای آگاهی از وجود فیزیکی کالا و دیگر علائم، از صحت نسبی آن اطلاع حاصل کنند.

کاربران باید اقدامات دیگری را هم در پیش گیرند؛ برای مثال، پرداخت وجه تنها در زمان دریافت کالا یا عدم ارسال وجه از طریق لینک‌های ارسالی از طرف فروشنده، می‌تواند تا میزانی از وقوع کلاهبرداری پیشگیری کند.

تفاوت امنیت خرید از صفحات اینستاگرامی و وب‌سایت‌های اینترنتی چیست؟

آقای عبداللهی: وضعیت در خصوص وب‌سایت‌های خرید کمی مطلوب است و افراد می‌توانند با اطمینان از اینکه یک سایت مجوز‌های نهاد‌های ناظر مثل اتحادیه‌ کسب‌وکار‌های مجازی، مجوز ساماندهی رسانه‌های دیجیتال و نماد اعتماد الکترونیک (اینماد) را دارند، خرید خود را در درگاه‌های آن سایت انجام دهند. این مجوز‌ها معمولا در پایین صفحات سایت قابل مشاهده هستند.

این سایت‌ها تحت نظارت نهاد‌های مربوطه فعالیت داشته و در صورت تخلف، امکان پیگیری وجود دارد. با این حال، نحوه‌ نظارت و تنظیم‌گری برخی نهاد‌های ناظر، نه‌ تنها کمک شایانی به پیشگیری از جرم نکرده، بلکه سدی مهم برای توسعه‌ اقتصاد دیجیتال محسوب می‌شوند.

داشتن اینماد برای وب سایت‌ها تا چه میزان از کلاهبرداری‌ها جلوگیری می‌کند؟

آقای عبداللهی: ایده‌ تشکیل یک نهاد مانند اینماد هر چند در ابتدا برای ساماندهی اقتصاد دیجیتال ضروری به نظر می‌رسید، اما این مجوز با اتخاذ رویه‌های ناصحیح، تا حدودی از اهداف ابتدایی خود دور مانده است. وقوع برخی اتفاقات همچون پرونده‌ «سکه‌ی ثامن» و عدم توانایی مالباختگان برای بازگرداندن اموال خود، اطمینان کاربران را به نظارت‌های این نهاد مخدوش کرده است.

هم اکنون کمتر از ۱۰ درصد کسب‌وکار‌ها اینماد دارند و بخش اعظم کسب‌وکار‌های اینترنتی، در گیرودار دریافت مجوز مانده‌اند؛ زیرا عملا اینماد به یک مجوز «اجباری» تبدیل شده است. در این شرایط، تمامی افراد از جمله افراد عادی و کسب‌وکار‌های خانگی، برای شروع فعالیت اقتصادی نیازمند ثبت شرکت یا دریافت مجوز ثانوی هستند. بسیاری از صاحب‌نظران و برخی نمایندگان مجلس هم، این تصمیمات را مانع جدی بر سر راه توسعه اقتصاد دیجیتال ایران می‌دانند.

بر اساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۴ الحاقی قانون مبارزه با پولشویی، شرکت‌های پرداخت‌یار ملزم به دریافت «اینماد» از دریافت‌کنندگان خدمت خواهند بود.

گفت‌وگو از زهره رضایی