حسن رودگری، مدیر پژوهش سازمان نظام پزشکی ایران و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به سوالات خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره علت بالا بودن موارد در برخی کشورهای جهان وجود سویه جدید توضیح داد.

سویه در گردش در دنیا کدام است؟

الان ماه ها است که سویه امیکرون تبدیل به واریانت غالب در اکثر کشورهای جهان شده؛ هرچند تدریجا از میزان شیوع آن به دلیل بالا رفتن پوشش واکسیناسیون کاسته شده بود، اما زیرسویه های آن (subvariants) متفاوتند. اخیرا دو نوع جدیدترش منجر به افزایش ابتلا در برخی نقاط جهان شده و نگرانی هایی را برانگیخته اند.

در مورد دو زیرسویه BA.4 و BA.5 که از ژانویه ۲۰۲۲ (حدود دی) دیده شده، در آفریقای جنوبی گسترش یافته و در حال ورود به کشورهای دیگر است؛ در همان زمان توضیحاتی دادیم. اکنون آمار ابتلا به این دو سویه یک افزایش ابتلا در کشورهایی همچون آلمان (۳۶،۰۰۰هزار نفر میانگین هفتگی)، آفریقای جنوبی (۲،۰۳۴)، بوتسوانا (۱۴۳)، آمریکا (۱۰۶،۷۵۷) و دانمارک (۴۷۱) را نشان می دهند. در حال حاضر در آفریقای جنوبی بیش از ۹۰٪ ابتلاهای جدید از نوع این دو سویه جدید هستند. در حالی که طبق اطلاعات کوو اسپکتروم که از GSAID برگرفته است، ۷۰٪ آن ها BA.4 و ۲۲٪ نیز BA.5 هستند. در جهان به طور میانگین هفتگی حدود ۴۷۰ هزار ابتلا داریم که مرگ و میر آن ۱۴۲۳ نفر است.

چرا در آمریکا موارد ابتلا نسبت به سایر کشور بیشتر است؟

در آمریکا سویه Stealth کماکان غالب و در عین حال تعداد مبتلایانش در حال کاهش بود؛ اما گزارشاتی از گسترش BA.4 و BA.5 می رسد که پیش بینی می شود تبدیل به سویه غالب شوند. هرچند فعلا فقط ۷٪ موارد را تشکیل می دهند، اما به نسبت هفته گذشته نزدیک به ۸۰٪ افزایش موارد ناشی از این دو سویه گزارش شده است. البته این دو سویه امیکرون جدید و ناشناخته نیستند؛ اما موضوع نگران کننده افزایش میزان ابتلا است که باید دلیل آن مشخص شود.

علائم و راه تشخیص سویه در گردش در آمریکا چیست؟

به لحاظ علائم بالینی این دو سویه جدید بسیار شبیه امیکرون رایج هستند و شدت بیماری ناشی از آن ها نیز شبیه امیکرون Stealth است که عمدتا شامل سرفه، خستگی مفرط، احتقان بینی و حلق و آبریزش بینی است.

گفتنی است که تست های تشخیصی رایج برای کووید۱۹ همانند PCR می توانند وجود سویه های BA.4 و BA.5 را نیز شناسایی کنند؛ هرچند سویه قبلی BA.2 به سختی در تست PCR شناسایی می شد.

در این دو سویه جهش های ژنتیکی واقع شده اند که باعث می شوند از BA.2.12.1 تمایز یابند هرچند به BA.1 نزدیکترند. این جهش های ژنتیکی توان ورود به سلول آن ها را زیاد کرده و بنابراین قدرت سرایت پذیری بیشتری به آن ها می دهد و یا به آن ها فرصت فرار از ایمنی واکسن و یا ایمنی ناشی از ابتلای قبلی را می دهد.

مطالعات نشان می دهند ایمنی واکسن در مقابل آن ها قوی تر از ایمنی ناشی از ابتلای قبلی است. از طرفی یکی از جهش های آنان به نام L452R شبیه واریانت معروف و خطرناک دلتا است. بنابراین ابتلای قبلی به دلتا می تواند ایمنی بیشتری نسبت به سایر ابتلاها در مقابل BA.4 و BA.5 بدهد. ضمنا هر دوی آن ها یک جهش ژنتیکی به نام F486V دارند که در نزدیکی اتصال پروتئین S به سلول انسانی اثر می گذارد که از عوامل سرایت پذیری بیشتر و فرار از ایمنی است.

راهکار محافظت در برابر سویه‌های جدید کرونا که ممکن است به وجود آیند، چیست؟

کماکان دریافت دوز های تعیین شده واکسن و رعایت پروتکل های بهداشتی رایج مهمترین راه های پیشگیری هستند. بنابراین توصیه اکید برای دریافت دوز سوم می شود تا به پوشش مناسب تری از ایمنی عمومی برسیم. واکسن شاید در مقابل این دو سویه به اندازه سویه های دیگر برای عدم ابتلا اثرگذار نباشد؛ چون این دو سویه ۴/۲ برابر فرار از ایمنی بیشتری نسبت به امیکرون BA.1 دارند، اما قطعا از شدت بیماری ، بستری و مرگ و میر می کاهد.

در هر حال سویه های BA.4 و BA.5 در حال گسترش هستند و شاهد افزایش مجدد میزان ابتلا در کشورهایی هستیم که آمار ابتلا کاهش یافته بود.

احتمال وقوع موج جدید کرونا در جهان چقدر است و چه باید کرد؟

نتیجه می گیریم احتمالا باید منتظر یک‌ موج جدید از کووید۱۹ در جهان باشیم که شاید به خطرناکی امواج پارسال که توسط دلتا ایجاد شد، نباشد؛ اما کماکان برای واکسن نزده ها، واکسن ناقص زده ها ، گروه های پرخطر و افراد مسن خطرناک محسوب می شود. طبیعا دوباره با افزایش بستری و افزایش نسبی مرگ و میر مواجه شویم. پس هم مردم به رعایت بهداشت ادامه دهند و به دنبال تکمیل واکسیناسیون باشند، به خصوص افراد بالای ۵۰ سال و مبتلایان به بیماری های زمینه ای، هم دولت ها آمادگی داشته و احتمال دهند برخی مراکز کنترل و درمان کووید۱۹ مجددا نیاز به بازگشایی پیدا کنند. شاید دوران پرخطر پاندمی کرونا گذشته باشد، اما دورانش به طور کلی خاتمه یافته محسوب نمی شود.