امام خمینی (ره) بی شک یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های سیاسی و مذهبی در تاریخ معاصر کشورمان و چه بسا سراسر دنیا بوده و هستند که نقش ایشان در هدایت نهضت انقلابی مردم ایران و تشکیل حکومت اسلامی را هرگز نمی‌توان نادیده گرفت.
امام خمینی (ره) از ویژگی‌های شخصیتی منحصر به فردی برخوردار بودند که ایشان را تبدیل به مصداق بارز فرمایش امام صادق (ع) کرده بود که فرمودند: «مردم را با اعمالتان دعوت کنید نه تنها با زبانتان».
حضرت امام همچنین با ویژگی‌های بارزی همچون ساده زیستی، اخلاق نیکو، تکامل و رشد مستمر، برنامه ریزی و نظم در امور روزمره، الگوی مناسبی به جوانان ارائه کردند. در همین راستا با حجت الاسلام علی قوام به گفت‌وگو پرداختیم.
ویژگی اخلاقی برجسته امام خمینی (ره) چه بود؟
ایشان در تمام طول عمر پربرکت خود بر اداء نماز اول وقت و تلاوت مستمر قرآن تاکید داشتند و عامل به آن بودند تا جایی که نقل شده است هنگام ملاقات ها نیز در صورت همزمانی با زمان نماز، برای خواندن نماز اول وقت جلسه را ترک می کردند. این تقید ایشان در دوران بیماری و تا لحظات پایانی عمر شریفشان نیز پابرجا بود، امام خمینی (س) با قرآن مانوس بودند و به تلاوت مستمر قرآن توجه ویژه داشتند. در خاطرات اطرافیان امام موارد بسیاری در این زمینه نقل شده است، به طور مثال آمده است که امام، هفته خود را به دو قسمت کرده بودند و در هفته، دو بار استحمام می کردند. یکی صبح جمعه همراه با غسل جمعه و صبح سه شنبه وسط هفته. در این دو روز اصلاح سر و صورت را هم انجام می دادند و برای اصلاح سر از فرزندان و یا خانم کمک می گرفتند و لباس های خود را تعویض می کردند و لباس پاکیزه می پوشیدند.
سبک زندگی ایشان چگونه بود؟
حضرت امام خمینی همیشه در حد پایین ترین افراد جامعه زندگی می کردند، در حالی که امکان زندگی در شرایط مالی بهتر برای ایشان فراهم بود، اما ایشان ساده زیستی را برگزیده بودند، ایشان در گرمای طاقت فرسای نجف حاضر به خرید پنکه یا گذراندن شب در منطقه خنک تری مثل کوفه نشدند اما در عین حال همیشه برخلاف بسیاری از طلبه های آن روزگار به ویژه علمای پیرمرد بسیار مرتب و آراسته در خانواده و جامعه حضور می یافتند.
از اطرافیان ایشان نقل شده است که آیینه ای در اتاقشان نصب کرده بودند که مکرر ظاهر خود را با استفاده از آن مرتب می کردند، همه لباس های خود را حتی پیژامه و دستمالشان را اتو می کردند، لباس منزل و لباسی که برای ملاقات ها در نظر داشتند متفاوت بود و گاهی روزانه چند بار برای ملاقات لباس ها را عوض می کردند و همیشه آن ها را مرتب تا کرده و پارچه سفیدی روی آن می کشیدند، همیشه اطراف اتاقشان بوی عطر به مشام میرسید و موارد بسیار دیگری که نشان می داد ایشان همچون یک مسلمان واقعی در عین حال که مقید به ساده زیستی و قناعت بودند به آراستگی ظاهر و نظافت بسیار اهمیت می دادند.
عوامل موثر روی شخصیت ایشان چه بود؟
پدر امام خمینی (س) بعد از گذشت ۴ ماه و ۲۲ روز از تولد ایشان به شهادت رسیدند اما حلقه تربیتی امام در خانواده بسیار تاثیرگذار بوده است و تاثیر خانواده ایشان را می توان در دوحلقه نزدیکانشان و پس از آن خانواده پدری و مادریشان بررسی کرد.
در حلقه اول تاثیر مستقیم تربیت پدر را نمی توان بررسی کرد، اما شخصیت امام تحت تاثیر فضای تربیتی پدر که بر خانه و خانواده حاکم بوده است قابل بررسی است. مادر نیز که تا ۱۶ سالگی ایشان زنده بودند خانمی مومن و عالم بودند که امام در دامانشان پرورش یافتند.
با توجه به این که خواهران و برادران ایشان فاصله سنی زیادی با او نداشتند نمی توان گفت که تاثیر زیادی بر تربیتشان داشته باشند. آیت الله پسندیده برادر بزرگ ایشان ۷ سال فاصله سنی با امام داشتند که نمی توان گفت تاثیر زیادی از پدر گرفته بودند اما از جهت فرهنگی و علمی بر امام تاثیرگذار بودند.
حلقه دوم خانواده پدری امام که عمه ها و فرزندانشان هستند، در خمین به لحاظ سیاسی و علمی شخصیت های تاثیرگذاری بودند.
در رابطه با حلقه دوم می توان گفت صاحبه خانم (عمه حضرت امام که بعد از شهادت پدر امام خمینی سرپرستی فرزندان برادر را به عهده می گیرند و در کنار مادر به مراقبت و پرورش آنان می پردازند) بیش از سایرین بر امام تاثیرات شخصیتی داشته است.
منش و رفتار ایشان در شکل گیری شخصیت اولیه امام تاثیر به سزایی داشته است، اما می توان مهمترین ویژگی صاحبه خانم را که در امام به شکل برجسته ای به چشم می خورد شجاعت دانست، تحقیقات نشان می دهد که ایشان به حدی نترس و شجاع بودند که به اصطلاح هیچ مردی در خمین در شجاعت به پای ایشان نمی رسید.
