«بنویس، بنویس و بخوان، بخوان» را همه به خاطر داریم واژه‌هایی که همه به یاد دوران مدرسه و دانش آموزی و دانشجویی می‌اندازد و همه ما یا این کلمات را از پدر و مادرهایمان شنیده ایم و یا اینکه حالا این واژه‌های مسری را برای فرزندانمان به کار می‌بریم.

بیشتربخوانید

• تهدید‌های شبِ امتحانی والدین برای ترغیب دانش‌آموزان به درس خواندن موثر است؟

همه این حساسیت‌های بیش از حد برای به دست آوردن موقعیت‌های آرمانگرا موجب شده است که بیش از اندازه و توان خود و فرزندانمان تلاش کنیم و گاهی هم این تلاش‌ها به خودی خود پاسخ نمی‌دهد و می‌بایست دست به دامان ابزار و ادوات دیگر شد تا به نتیجه مطلوب رسید.

فصل امتحانات دانش آموزان و زمان کنکور که آغاز می‌شود مباحث امتحان هم داغ می‌شود و همه به ویژه خانوداه‌ها بیش از هر زمان دیگر به نتیجه امتحانات و نحوه درس خواندن آن‌ها حساس می‌شوند و برای گرفتن نتیجه خوب اقداماتی مانند گرفتن معلم خصوصی و تمرین بیشتر با فرزندان و توجه بیش از حد را به کار می‌گیرند، اما گاهی همه این‌ها جواب نمی‌دهد و دانش آموزان و دانشجویان به مصرف دارو، محرک‌ها و گاهی هم روان گردان‌ها متوسل می‌شوند.

بسیاری از دانش آموزان و حتی افرادی که سال هاست از دوران دانش آموزی شان گذشته استرس شب امتحان دارند و گاهی هم خواب هایشان همراه با کابوس‌های شب امتحان و نخواندن درس و پرسش‌های مکرر معلم و نگرفتن نمره مطلوب است.

در زمان برگزاری امتحانات توصیه به دوپینگ از سوی همکلاسان با مصرف برخی دارو‌ها برای شب‌های امتحان به اوج می‌رسد، غافل از اینکه مصرف اندک و موقت برخی از این داروها، مثل "ریتالین" عوارض وحشتناکی مثل افسردگی، اعتیاد، توهم، چاقوکشی و مرگ به دنبال دارد.

روزگاری نه چندان دور با شنیدن کلمه اعتیاد به یاد بساط تریاک و وافور و منقل می‌افتادیم، بعدها، تازه وارد‌هایی مثل هروئین و کوکائین و شیشه و هزاران ماده با اسامی دهان پر کن وارد بازار شد، اما امروز در کنار این مواد رنگ و وارنگ دارویی‌هایی هم خودنمایی می‌کنند که اساس کار آنها، تجویز برای درمان دردی است که متاسفانه مصرف خودسرانه و بدون نسخه پزشک آنها، فرد مصرف کننده را دچار اعتیاد دارویی می‌کند، اعتیادی که با خود عوارض متعدد و گاهی برگشت ناپذیر دارد.

از میان این نوع دارو‌ها که قرار بود مثل تمام دارو‌های دنیا فقط دارو و مرهم درد بیماران باشد، می‌توان به عنوان مثال به «زولپیدوم، متادون و ریتالین» اشاره کرد.

بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی، در سال گذشته (۱۴۰۰) ۵ هزار و ۳۴۲ نفر بر اثر سوءمصرف مواد و دارو‌های مخدر و محرک در کشور جان خود را از دست دادند که از این تعداد ۴ هزار و ۵۶۱ نفر مرد و ۷۸۱ نفر زن بودند.

در سال گذشته بیشترین موارد تلفات اعتیاد مربوط به دارو‌های مخدر با ۲ هزار و ۴۱۷ فوتی بوده است که از این تعداد ۲ هزار و ۱۰۱ نفر بر اثر مصرف "متادون"، ۲۲۴ نفر" ترامادول "و ۹۲ نفر نیز سایر دارو‌های مخدر جان باخته اند.

در این مدت هزار و ۷۴ نفر نیز بر اثر مصرف مواد مخدر، ۲۸۲ نفر مواد محرک و هزار و ۵۶۹ نفر بر اثر مصرف همزمان چند دسته مواد و دارو جان خود را از دست داده اند.

اعتیاد مدرن

در کنار مواد مخدر و اثرات سوء و مرگ و میر ناشی از آن، آنچه در حال حاضر جامعه با آن مواجه است، مقوله‌ای به نام «اعتیاد مدرن» است که در قالب برخی از دارو‌ها مطرح است، اعتیادی خزنده که در لباس دوست، دشمنی خونی است و جان مصرف کننده‌ها که عموما جوانان و به خصوص از قشر دانشجو و تحصیل کرده هستند را به خطر می‌اندازد، این زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود، زیرا از چشم متخصصان و کارشناسان و برخی مسوولان و خانواده‌ها دور می‌ماند و مبارزه با آن شاید سخت‌تر باشد.

قرص شب امتحان

متیل فنیدیت با نام تجاری «ریتالین» نام دارویی است که در ابتدا برای درمان افسردگی، خواب آلودگی در طول روز و سندرم خستگی مزمن به به بازار آمد، اما به تدریج با پیشرفت علم و تجربه‌های گوناگون مشخص شد، می‌توان از این دارو در درمان کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی و کم توجهی هستند نیز استفاده کرد.

قرص ریتالین خواصی شبیه آمفتامین (مانند قرص‌های اکستازی) دارد و متاسفانه در سال‌های اخیر مصرف خودسرانه این دارو در کشور ما رو به افزایش است.

گزارش‌های متعددی وجود دارد که برخی از دانشجویان بدون آگاهی از اثرات زیانبار آن، در شب‌های امتحان از این قرص استفاده می‌کنند تا بتوانند چندین ساعت متوالی بیدار بمانند و به شکل غیر معمولی تمرکز خود را در مدت طولانی حفظ کنند.

مصرف کنندگان تصور می‌کنند، ریتالین دارویی بی خطر است در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص‌ها می‌تواند در حد مواد دیگر نظیر" کوکایین و آمفتامین" باشد، بنابراین پزشکان و روانپزشکان با صراحت اعلام می‌کنند، ترک کردن دارو‌های محرک آمفتامینی نظیر ریتالین و اکستازی، بسیار سخت‌تر و پیچیده‌تر از سایر مواد مخدر است.

برخی از دانشجویان بدون آگاهی از اثرات زیانبار آن، در شب‌های امتحان از این قرص استفاده می‌کنند تا بتوانند چندین ساعت متوالی بیدار بمانند و به شکل غیر معمولی تمرکز خود را در مدت طولانی حفظ کنند. عمده‌ترین دلیل گرایش به استفاده از این قرص‌ها الگوبرداری و نقش پذیری از گروه دوستان است، تقویت حافظه، افزایش تمرکز و دقت دانشجویان در هنگام درس خواندن به ویژه شب‌های امتحان از دیگر علل گرایش دانشجویان به مصرف این قرص است.

دانشجویان پزشکی بیش از همه گرفتار ریتالین

درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد به خبرنگار ایرنا گفت: از نخستین روز ورود این دارو به بازار سوء استفاده از آن نیز شروع شد و رایج‌ترین سوءاستفاده توسط دانشجویان پزشکی صورت می‌گرفت.

محمد رضا قدیر زاده افزود: این دانشجویان در طول دوران تحصیل با خواص این دارو آشنا می‌شوند و از طرفی فشار و سنگینی درس و امتحان و کشیک، آن‌ها را مستعد استفاده نادرست از آن می‌کند، غافل از اینکه خیلی زود گرفتار اعتیاد به این دارو می‌شوند و خلاصی از این اعتیاد خانمانسوز کار ساده‌ای نیست.

جای ریتالین در پارتی‌های شبانه

قدیرزاده خاطرنشان کرد: استفاده از این دارو به صورت موردی و گهگاهی بوده و پیامد‌های نامطلوبی دارد، به تدریج ریتالین در باور عامه از یک داروی روان درمانی به یک انرژی زای کم ضرر تبدیل شد که نام‌هایی مثل قرص شب امتحان، قرص دانشجویی، قرص لاغری، قرص سرخوشی به آن دادند و به این ترتیب ریتالین برای افزایش سرخوشی کم کم به پارتی‌های شبانه راه پیدا کرد.

این کارشناس درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد در مورد ترکیبات و نحوه اثر قرص ریتالین گفت: ریتالین یک محرک از خانواده آمفتامین‌ها است که باعث ترشح «دوپامین» و در نهایت سرخوشی بدون دلیل می‌شود و ظاهرا مغز فرد مصرف کننده گزارشی مبنی بر خستگی بدن و نیاز به خواب را درک و دریافت نمی‌کند و فرد می‌تواند با کمبود خواب تا مدتی سرخوش می‌شود در حالیکه این بی نیازی به استراحت، کاذب است و همین کمبود استراحت منجر به پرخاشگری در فرد می‌شود.

وی ادامه داد: به طور کلی، اگر ریتالین مطابق دستور پزشک مصرف شود، برای افزایش تمرکز و کاهش خواب‌آلودگی مفید است، اما تاثیری در کاهش اضطراب ندارد، حتی ممکن است اضطراب زا نیز باشد و عوارض کلی مصرف آن علاوه بر اعتیادآور بودن، ایجاد روان پریشی نیز هست.

ریتالین فرد را مستعد اعتیاد به محرک‌های خطرناک می‌کند
قدیرزاده با بیان اینکه، ترکیبات این دارو اشتراکاتی با دارو‌های محرکی، چون کوکائین، حشیش و اکستازی دارد، افزود: مصرف نادرست و خودسرانه ریتالین می‌تواند فرد را مستعد اعتیاد به محرک‌های خطرناک کند.

وی ادامه داد: متاسفانه شاهد هستیم که بسیاری از زنان و دختران بر اثر تبلیغات سالن‌های زیبایی و آرایشگاه‌ها و باشگاه‌های ورزشی این قرص را به عنوان یک داروی لاغری مصرف می‌کنند.

پرخاشگری، هذیان، شوک و چاقوکشی بعد از ریتالین

قدیرزاده تصریح کرد: همچنین، بسیاری از رانندگان برای زود رسیدن به مقصد و بیدار ماندن در طول راه به مصرف این دارو می‌پردازند. کسانی که در مراحل اولیه سوء مصرف ریتالین قرار دارند یا هنوز میزان مصرف دارویی آن‌ها حساس نشده، دچار سردرد‌های میگرنی، اختلالات گوارشی، پرخاشگری مزمن و تپش قلب می‌شوند و با ادامه مصرف و بالا رفتن دز عوارضی همچون سردرد‌های شدید، اختلال خواب، هذیان گویی، راه رفتن در خواب و حتی در مواردی شوک ناگهانی و مرگ می‌شوند.

بسیاری از زنان و دختران بر اثر تبلیغات سالن‌های زیبایی و آرایشگاه‌ها و باشگاه‌های ورزشی این قرص را به عنوان یک داروی لاغری مصرف می‌کنند. در فصل امتحانات مصرف ریتالین ۵۰ درصد افزایش می‌یابد

درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد گفت: براساس گزارش‌ها کنکور و فصل امتحانات عامل افزایش ۵۰ درصدی مصرف ریتالین است و بر اساس نتایج یک مطالعه بر روی دانشجویان ایرانی، از هر ۱۰ دانشجو، ۶ نفر سابقه مصرف ریتالین دارند.

وی اضافه کرد: واضح است این آمار با توجه به اثر وابستگی به مواد مخدر، بسیار خطرناک است، عارضه دیگر آن، ایجاد سوءظن و حملات پرخاشگرانه است، دیده شده است، افراد با مصرف این قرص، حتی روی اعضای خانواده‌شان، چاقو کشیده‌اند.

وابستگی به ریتالین

قدیرزاده گفت: اگر کسی این قرص را به‌طور مرتب یا با فواصل کوتاه مصرف کند، به آن وابسته می‌شود و وقتی می‌خواهد آن را کنار بگذارد، در صورتی که تحت نظر پزشک نباشد، ممکن است به افسردگی دچار شود.

وی افزود: از آنجا که ریتالین دارویی است که توسط پزشکان تجویز می‌شود، در صورتی که مصرف آن در مواردی غیر از اندیکاسیون پزشکی باشد، عوارض مصرف خودسرانه این قرص‌ها می‌تواند مانند آمفتامین‌ها باشد، مصرف کنندگان تصور می‌کنند این قرص‌های بی خطرند و «بد نامی» مصرف مواد مخدر را ندارند در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص‌ها می‌تواند مانند آمفتامین‌ها باشد.

جوانان به بهانه افزایش انرژی و تمرکز، شب بیداری، ارتقاب تحصیلی به مصرف این دارو رغبت پیدا می‌کنند و در زمان‌های شروع امتحانات شاهد مصرف این دارو از سوی دانشجویان هستیم. مشکل اصلی، تهیه بدون نسخه ریتالین است

قدیر زاده اعلام کرد: مشکلی که در خصوص ریتالین و برخی دیگر از دارو‌های اعصاب و روان داریم این است که متاسفانه، تهیه این نوع دارو‌ها در کشور نظارت چندانی وجود ندارد و حتی این دارو‌ها بدون نسخه پزشک تهیه می‌شود که به نوبه خود معضل بزرگی است.

وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم حتی به کشور‌های منطقه سفر کنیم، حتما باید همراه داشتن داروی ریتالین همراه با نسخه پزشک متخصص و معالج باشد.

این درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد گفت: متاسفانه جوانان به بهانه افزایش انرژی و تمرکز، شب بیداری، ارتقاب تحصیلی به مصرف این دارو رغبت پیدا می‌کنند و در زمان‌های شروع امتحانات شاهد مصرف این دارو از سوی دانشجویان هستیم.

قدیرزاده تصریح کرد: دراوایل مصرف این دارو فرد با افزایش انرژی و تمرکز مواجه می‌شود، اما در طولانی مدت مصرف دارو ریتالین نتیجه عکس می‌دهد و نه تنها تمرکز کافی نمی‌دهد، بلکه سطح هوشیاری را پایین می‌آورد و فرد تمرکزی برای انجام کارهایش ندارد. خواب را کاهش می‌دهد و این علائم می‌تواند همراه با افسردگی باشد.

وی خاطر نشان کرد: مصرف هر دارویی می‌تواند عوارض خاص خود را داشته باشد و در عین حال مصرف خودسرانه دارو یا به توصیه دیگران می‌تواند وابستگی به دارو ایجاد کند که گاهی ترک آن بسیار سخت و دشوار خواهد بود.

منبع: ایرنا