ابو عبدالله جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب، معروف به امام جعفر صادق امام ششم شیعیان است.

مدت امامت آن حضرت ۳۴ و طول عمر ایشان ۶۵ سال بوده است. ایشان به جهت جایگاه ویژه علمی نزد شیعه، به رئیس مذهب جعفری و همین‌طور رئیس مذهب شیعه مشهور شده‌است.

برای آشنایی با فضائل اخلاقی و تدبر امام صادق علیه السلام در دوران امامتشان، در سالروز شهادت ایشان، گفت و گوی ما را با حجت الاسلام و المسلمین سید حمید ناصری بخوانید:

چرا به امام جعفر صادق (ع) لقب صادق را داده بودند؟

امام صادق بسیار راستگو بودند و هر وعده‌ای که می‌داد خلف وعده در کار‌های ایشان نبود. او به پیمان‌های خودش همیشه عمل می‌کرد، سر وقت و زمان معین حتی با هر سختی که بود اگر وعده می‌دادند صادق‌الوعد بودند و به وعده خودشان عمل می‌کردند. پیش‌گویی‌های زیادی هم داشتند که همیشه درست بود از این بابت به ایشان صادق می‌گفتند.

چرا به امام صادق علیه السلام رئیس مذهب شيعه می‌گویند؟

امام صادق علیه‌السلام یک تحول شگرف و جهان‌شمولانه‌ای در مذهب تشیع ایجاد کرد. این‌که امام صادق (ع) را رئیس مذهب تشیع می‌نامند از این باب نیست که قبل‌از ایشان شیعه‌ای وجود نداشت، شیعه‌گری تقریباً از زمان بعد از حضرت محمد (ص) ایجاد شد. کسانی که پیروی از خط مشی امام علی (ع) کردند شیعه شدند و کسانی که از خلفای سه‌گانه ابوبکر، عمر و عثمان پیروی کردند سنی شدند. اما امام صادق علیه‌السلام طبق جمله زیبایی که رهبر انقلاب گفتند مرد تشکیلات بود و یک کار تشکیلاتی و منظم انجام داد و توانست رئیس مذهب شیعیان شود.

ایشان چه درایت‌هایی در امامتشان داشتند؟

امام صادق (ع) شاگردان زیادی را در زمینه‌های مختلف از جمله تفسیر، کلام، فلسفه، فقه و اصول تربیت کردند و به آن‌ها گفتند با دشمنان و افرادی از دین‌ها، مذاهب و مکاتب دیگر که می‌آمدند مناظره کنند، امام جعفر صادق (ع) همه کار‌ها را بر دوش خودش نگذاشت و با تشکیلاتی که ایجاد کرد به نظام و مذهب شیعه نظم بخشید و امور را مرتب کرد و این نظم بخشیدن و تشکیلاتی کار کردن امام صادق علیه‌السلام باعث ترویج بی‌حد و مرز تشیع در چند سال شد.

چگونه امور را کنترل می‌کرد؟

با ماموریت‌هایی که به افراد مختلف می‌داد، ایشان همه‌کار‌ها را خودشان انجام نمی‌دادند و کار‌ها را منظم می‌کردند. امام اجازه کار تکراری کردن به صحابه را نمی‌دادند اگر کسی در یک زمینه‌ای فعالیت و تبحر داشت اجازه نمی‌دادند که در زمینه دیگری فعالیت داشته باشد. هر کس در موضوع خودش کار می‌کرد که هم تخصص بیشتری پیدا کند و اتلاف وقتی صورت نگیرد و هم کسی در زمینه دیگر ورود نکند و متخصص فقط یک نفر باشد. این کار امام صادق علیه السلام باعث شد که متخصصان و شاگردان زیادی برای ترویج تشیع پرورش پیدا کنند.

امام صادق (ع) چه تعداد شاگرد داشتند؟

تعداد شاگردان ایشان ۴ هزار نفر ذکر شده است، اگرچه برخی می‌گویند این عدد زیاد است، اما آنچه که مشخص است تعداد شاگردان امام صادق بسیار زیاد بود که تعدادی از آن‌ها از زمان امام محمد باقر (ع) به زمان امامت امام صادق منتقل شدند و علاوه بر آن افراد، امام خودشان هم شاگردان زیادی داشتند.

آیا ایشان یاران و شاگردان ایرانی هم داشتند؟

امام صادق (ع) یاران ایرانی نیز داشتند از جمله جابربن‌حیان، جناب اعمش، سلیمان بن مهران، لقمان از جمله ایرانی‌ها بودند. همچنین اصحابی از خوزستان، طوس، طبرستان نیز داشتند و یاران و اصحاب زیادی در ایران بودند که بسیار به امام ارادت داشتند.

آیا نذر امام صادق علیه السلام در روز ۲۲ رجب درست است؟

روز بیست و دوم هر ماه روز مبارک و مقدسی است وقتی ایام را می‌شمارند و می‌گویند چه روز‌هایی برای انجام کار‌های بزرگ خوب است و چه روز‌هایی خوب نیست روز بیست و دوم هر ماه یکی از روز‌های مبارک و فرخنده است، اما این‌که چنین نذری برای امام صادق در ماه رجب وجود داشته باشد در اسناد مصادر شیعه چیزی را ندیده ایم.

چرا منصور دوانیقی در به شهادت رساندن امام صادق (ع) تعلل می‌کرد؟

منصور دوانیقی وقتی به حکومت رسید از تعداد زیاد شیعیان و قدرت نفوذ کلام امام بر شیعیان و جامعه هراس بسیاری داشت و می‌گفت شیعیان گروه بزرگی هستند که علیه ما کار می‌کنند، چندین مرتبه قصد کرد امام صادق علیه‌السلام را به شهادت برساند، که با حمایت‌هایی که می‌دانست شیعیان از امام دارند از این کار صرف‌نظر کرد. خیلی وقت‌ها امام صادق را طلب می‌کرد و قصد به شهادت رساندن ایشان را داشت و یا به جلادش میگفت اگر من کلاه خودم را بر روی زمین گذاشتم یعنی تو گردن امام صادق (ع) را بزن، ولی این کار را نمی‌کرد، می‌گفت وقتی می‌خواهم این کار را انجام دهم پیامبر اکرم را می‌بینم که بالای سر من ایستاده و بسیار ازدست من ناراحت است یا در گفتگو‌های صمیمی خودش منصور دوانیقی گفته بود که من بسیاری از شیعیان را کشتم، اما رئیس، سید و بزرگ قوم آن‌ها امام صادق علیه‌السلام هنوز زنده است و چه فایده کشتن شیعیان که تا وقتی امام صادق علیه السلام زنده باشد.

امام صادق علیه السلام در آخر چگونه به شهادت رسیدند؟

منصور دوانیقی خیلی تلاش کرد که امام صادق را به شهادت برساند، چند بار به‌صورت مستقیم و چند بارهم غیرمستقیم. یک‌بار منصور دوانیقی به ابراهیم یکی از اصحابش گفت که برو و امام صادق را بر روی زمین بکش و نزد من بیاور، ابراهیم به نزد امام صادق رفت، امام صادق به او گفت بگذار من ۲ رکعت نماز بخوانم و امام ۲ رکعت نماز خواندند و انا لله و انا الیه راجعون گفتند، امام صادق علیه‌السلام بعد از اتمام نماز گفتند همان‌طور که منصور دستور داده من را ببر که ابراهیم گفت حتی اگر در این راه کشته شوم آن شکلی که منصور دوانیقی دستور داد شما را نمی‌برم، این مشخص است که حتی جلاد‌ها حتی کسانی که در دستگاه ظلم و جور منصور دوانیقی بودند باز به امام صادق علیه‌السلام احترام کامل و اکرام جامع می‌گذاشتند. در آخرین‌بار هم منصور دوانیقی یک انگور زهرآلود به امام صادق علیه‌السلام دادو ایشان را به شهادت رساند.