آثار تاریخی و میراث فرهنگی هر شهر، به عنوان هویت درخشان آن دیار محسوب می‌شود که حاصل دسترنج و تلاش پیشینیان و اجداد مردم در گذشته‌ها دور است.

میراث کهن گذشتگان امانتی در دستان ما بوده و باید به درستی از آن مراقبت و محافظت شود تا آیندگان نیز از این آثار بهره‌ها برده و به نیاکان خود افتخار کنند.

توجه به آثار باستانی و میراث تاریخی کشور از ضروریات است که وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان متولی این امور وظیفه، حفظ، مراقبت و پاسداری از این آثار ارزشمند را بر عهده دارد.

اگرچه سمن‌ها و انجمن‌های غیر دولتی نیز در سال‌های اخیر اقداماتی در این راستا انجام داده اند اما دیده می‌شود که در سایه غفلت متولیان، آثار تاریخی و میراث گران بهای فرهنگی کشور به ویژه در شهرهای کوچک، به فراموشی سپرده شده به نحوی که در گذر زمان دیگر اثری از بقایای این آثار دیده نمی‌شود.

از جمله آثاری که به عنوان یک اثر گران بهای معنوی به یادگار مانده، غار سنگ شکنان یا سنگ اشکن جهرم است که  آن گونه که باید توجهی نسبت به آن نشده و تنها نام و نشانی از این پدیده کم نظیر گردشگری به چشم می‌خورد.

غار سنگ اشکن یا سنگ شکنان در دامنه شمالی البرز کوه در جنوب شهر جهرم در ارتفاع ۱۰۹۱ متری از سطح دریا قرار دارد.

فاصله این غار تا شهر جهرم سه کیلومتر و تا شیراز، ۱۹۳ کیلومتر است.

هنوز تاریخ دقیقی برای ساخت و حفر تونل‌های آن معین نشده است اما اغلب کارشناسان و ساکنان محلی، قدمت این غار را متعلق به دوره صفویه می‌دانند.

این غار با بیش از ۱۰۰ ستون سنگی و دوازده دهانه، با شماره ۱۰۱۱۷، ثبت ملی شده و یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهرستان جهرم است.

طول غار حدود ۳۵۰ متر و عرض آن ۱۵۰ متر، با وسعتی حدود چهار هکتار است و ارتفاع آن سه تا چهار متر و در انتها به کمتر از یک متر می‌رسد.

غار سنگ اشکن که به عنوان بزرگترین غار دست کند جهان معروف است که در سایه کم لطفی و غفلت متولیان، حال و روز خوشی ندارد و این حال نانخوش قرار نیست از تن نحیف و رنجور سنگ اشکن برکنده شود.

اکنون از این پدیده کم نظیر دهانه‌هایی مانده که ریزش کوه آن را تهدید می‌کند؛ همچنین ستون‌های غار نیازمند مرمت پایدار و اصولی هستند و  سقف غار نیز دارای شکاف‌های بزرگی است که هر لحظه امکان تخریبش را هموار می‌کند.

اگرچه اقداماتی هر چند کوچک برای حفظ و نگهداری غار از سوی متولیان انجام شده، اما این اقدامات مانند مُسکنی است که تنها برای مدتی محدود درد و رنج را از پیکره رنجور این کهن میراث به جا مانده از نسل گذشته را رفع می‌کند.

در سال‌های اخیر بودجه‌ای اندک برای مرمت ستون‌های غار در نظر گرفته شد، اما مرمت غیر اصولی ستون‌ها سبب شد همین بودجه ناچیز هم به درستی هزینه نشود.

گستردگی شکاف‌های موجود در سقف غار به گونه‌ای است که  دارای عمق زیاد بوده و طول آن به چند متر هم می‌رسد.

مهرداد الطافی فعال میراث فرهنگی گفت: تمامی سازندهای جهرم سازند دولومیتی نام دارد که نام این سازند از کوه‌های جهرم واقع درجنوب و جنوب شرقی شهرستان اقتباس شده و برش نمونه آن نیز در تنگ آب در یال شمالی این کوه، اندازه گیری شده است.

رسوب آب علت شکاف‌های عمیق در سقف غار

او گفت: دولومیت به صورت لایه‌های عظیم با ضخامت‌های چند ده فوتی یافت شده که سنگ‌های دولومیت به عنوان یکی از اجزا رایج سنگ‌های رسوبی شناخته می‌شود.

الطافی با اشاره به ترک‌های موجود در سقف غار سنگ اشکن گفت: دلیل اصلی ایجاد ترک‌ها در سقف غار، نفوذ آب و رسوب در پی بارندگی بوده که ترک‌هایی با طول زیاد بین ۵۰ تا صد متر ایجاد شده است.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به اینکه نفوذ آب در دولومیت بیشتر از دیگر سازندها است، گفت: ترک‌ها به مرور زمان و بر اثر زمین لرزه، گرما، سرما، رطوبت و رسوب‌ها بیشتر می‌شود و خطر ریزش نیز وجود دارد.

او گفت: برخی از قسمت‌های غار دارای ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ متری بوده که متشکل از لایه‌های سنگ بوده که سبب بروز ترک‌ها شده است.

الطافی گفت: فرسایش در دولومیت ها کمتر است اما بالاخره سازندهای دولومیتی دچار فرسایش می‌شوند.

این فعال میراث فرهنگی گفت: بین ستون ۲۳ و دهانه چهارم غار، ریزش بزرگی اتفاق افتاده که به خاطر نفوذ آب باران بوده است.

او  با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر جلوی غار دچار ریزش شده است، گفت: چنانچه این امر بررسی و ارزیابی نشود به مرور احتمال ریزش وجود دارد.

الطافی گفت: در بارندگی‌های شدید، ۲ تا سه روز از سقف غار، آب چکه می‌کند و همین امر باعث می‌شود آب به راحتی به لایه‌های غار نفوذ پیدا کند.

ضرورت قرار گرفتن سنگ اشکن در ردیف اعتبارات ملی

علی لطفی پور رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جهرم نیز گفت: با توجه به وسعت غار سنگ اشکن و تعدد ستون‌ها و همچنین نیاز به استحکام بخشی، لازم است پروژه مذکور در ردیف اعتبارات ملی در نظر گرفته شود.

او گفت: در حال حاضر تعدادی از ستون‌ها طی چند مرحله تقویت شده و محوطه اطراف نیز بوسیله فنس محصور شده است.

همچنین عبد الرضا جهرمی معاون فرهنگی شهردار جهرم گفت: شهرداری و شورای اسلامی شهر جهرم در دوره‌های گذشته و در مقاطع مختلف برای حفظ و نگهداری غار سنگ اشکن به این موضوع مهم ورود و اعلام آمادگی کرده است.

شهرداری امکان دخالت مستقیم در امور غار ندارد

او گفت: این غار تاکنون در اختیار میراث فرهنگی بوده و با وجود اعلام آمادگی، تحویل شهرداری نشده که امکان دخالت مستقیم در مسائل غار  از سوی شهرداری وجود نداشته و تنها در خصوص محوطه بیرونی غار و ساخت پارک در جوار این غار بزرگ امکان تصرف وجود داشته است.

جهرمی گفت:  با وجود نبود همکاری لازم برخی ادارات، طراحی مجموعه‌ای فرهنگی تجاری و تفریحی در غارسنگ اشکن انجام شد و ردیف بودجه‌ای نیز در این خصوص پیش بینی شد که در صورت تحقق بودجه عمرانی احساس می‌شود عزم خوبی برای آغاز عملیات عمرانی این مجموعه وجود دارد.

معاون فرهنگی شهردار جهرم گفت:  ما غار سنگ اشکن را سرمایه‌ای ملی می‌دانیم که بدون شک این موضوع وجود دارد پس باید همراهی سایر ادارات و تخصیص اعتباراتی ملی را نیز در این زمینه شاهد باشیم.

میراث فرهنگی توجهی به غار سنگ اشکن ندارد

محمدرضا رضایی کوچی  نماینده مردم جهرم در مجلس شورای اسلامی گفت: برای ارتقاء سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه، توجه جدی تر به بحث توریسم گردشگری بوده که به مسئله اقتصاد گردشگری چندان توجهی نشده است.

پیش از این امام جمعه جهرم در بازدید از غار سنگ اشکن به لزوم حفظ و نگهداری این اثر تاکید و نسبت به شیوه بی‌قید و بند حراست از این اثر بی‌نظیر تاریخی که می‌تواند در جذب توریسم و تولید اشتغال برای جوانان این منطقه مؤثر باشد، گلایه کرده بود.

شیوه نگهداری از غار سنگ اشکن نگران کننده است

حجت الاسلام محمدحسین مدبر امام جمعه شهرستان جهرم  از غار سنگ اشگن به‌عنوان هویت و نماد سخت‌کوشی مردم و نیاکان این دیار یاد کرد که در گذشته با جداسازی سنگ‌های مقاوم و سخت البرزکوه، خالق نماد شگرف و زیبایی شدند که امروز از آن به عنوان یک اثر تاریخی یاد می‌شود.

او گفت: نگهداری غار سنگ اشکن به شیوه صحیح و اصولی نه تنها می‌تواند در شناساندن شهرستان تأثیرگذار باشد بلکه جهرم را به‌عنوان یک شهر توریسیم‌پذیر در کشور معرفی می‌کند.

منبع: مهر