قدیم‌تر‌ها در مدارس موضوع انشایی مطرح می‌کردند با عنوان «علم بهتر است یا ثروت؟»؛ دانش‌آموزان در هر مقطعی پاسخ این سوال را بی چون و چرا در انشای خود علم انتخاب می‌کردند و هر کدام برای خود دلایلی هم داشتند.

یکی از این دلایل این بود که اگر علم داشته باشی می‌توانی از طریق آن ثروت به دست آوری، اما با ثروت نمی‌توان علم خرید.

چند سالی است که این داستان شکل دیگری به خود گرفته است، تقریبا از دهه هشتاد شمسی امکان ندارد که به میدان انقلاب تهران و محدده اطرافش بروی و تابلو‌های علم فروشی را در دستان افراد نبینی، در شهر‌های دیگر هم برای خودشان در یک میدان یا محله‌ای پاتوق دارند و هر کسی که خواهان خرید علم باشد به آنجا می‌رود.

قیمت‌هایش بستگی به نوع پایان نامه‌ای که می‌خواهی دارد و مقطعی که درس می‌خوانی، همه نوع موضوعی را ساپورت می‌کنند، حتی اگر بگویی پایان‌نامه‌ای با موضوع «موشک‌های نسل سوم و موتور حمل کلاهک‌های اتمی» می‌خواهم نیز جواب‌شان مثبت است.
‌
نمی‌دانیم داستان فروش مقاله از کجا و چگونه شروع شد، اما در ابتدا به صورت زیرزمینی و پنهانی انجام می‌شد و حالا بسیار آشکار و بدون ترس.

اینکه چرا تاکنون با این مسأله برخوردی صورت نگرفته و همچنان پایان‌نامه فروش‌ها به کار خود ادامه می‌دهند هم جای تأمل دارد.

این کسب و کار نه تنها جامعه‌ای علم‌پرور و دانش‌بنیان برای ما پرورش نمی‌دهد، بلکه افراد را تن‌پرور و تنبل فکری و جسمی هم بار می‌آورد و اگر مسوولان واقعا به دنبال جامعه‌ای جوان و پویا هستند قطعا باید با این مسأله مقابله کنند.

از دانشجویی که به راحتی و تنها با پرداخت مبلغی از جیب پدرش، تلاش علمی را به قول جوانان این دوره دور می‌زند و هیچ قصدی برای یادگیری ندارد چگونه می‌توان انتظار پیشرفت علمی و تولید محصول دانش‌بنیان داشت؟ البته وجود این کسب و کار در مرکز پایتخت حتی برای افرادی که به دنبال کسب علم هستند بد است چرا که انگ تقلب و سرقت علمی به آن‌ها هم چسبانده می‌شود.

البته وقتی با صاحبان دفاتر فروش پایان نامه هم‌صحبت می‌شویم، از آن‌ها می‌شنویم که بجر دانشجویان تحصیلات تکمیلی حتی دانش‌آموزان مقاطع مختلف نیز برای یک تحقیق ساده به آن‌ها مراجعه می‌کنند و این اگر تنبل‌پروری و درد جامعه نیست پس نامش چیست؟

درد بزرگ‌تر آنکه اگر ساعتی را در این دفاتر بنشینیم شاهد حضور اساتید دانشگاه هم هستیم، البته نه تنها برای سفارش مقاله علمی بلکه در برخی موارد اساتید برای دریافت سفارش کار در این دفاتر حضور می‌یابند چرا که این مقالات از سوی اساتید دانشگاه نوشته می‌شود و به فروش می‌رسد، به طوریکه اساتید برای امرار معاش با دفاتر فروش پایان‌نامه همکاری می‌کنند و حتی گاهی دانشجویان خود را ترغیب به خرید پایان‌نامه از مکان خاصی می‌کنند.

این مسأله موضوع جدیدی نیست و بار‌ها از سوی رسانه‌های مختلف به آن پرداخته شده و هر بار مسوولان در دوره‌های مختلف گفتند این موضوع فاجعه است و باید با آن برخورد شود؛ اما اینکه چه کسی و در چه زمانی باید با آن برخورد کند هنوز مشخص نیست.

* آمار برخورد با متقلبان علمی

البته در آماری که ارائه شده است اینگونه آمده که از سال ۱۳۹۷ حسب مدارک و مستندات واصله، شکایاتی علیه سایت‌ها، کانال‌ها و گروه‌ها در فضای مجازی و اشخاص و مؤسسات فعال در زمینه تهیه آثار علمی متقلبانه که بالفعل یا بالقوه در این زمینه فعالیت داشتند، در دادسرای عمومی و انقلاب تهران اقامه و پیگیری شده است، به نحوی که به طور میانگین در هر ۲ ماه، یک شکایت علیه مدیران چندین سایت، کانال‌های تلگرامی یا اشخاص و گروه‌هایی که از طریق تبلیغ در سطح شهر یا ارسال پیامک فعالیت می‌کردند در مرجع قضائی طرح و در مجموع تاکنون نسبت به ۴۰ شخص حقوقی، ۴۶ شخص حقیقی، ۵۷ سایت و کانال‌های تلگرامی فعال غیر مجاز و تعداد ۱۳۸ رشته خط تلفن ثابت یا سیار اقامه شکایت شده است.

شکایات مطروحه یا ورود به پرونده‌های مطروحه شامل موضوعاتی از جمله، تبلیغ فعالیت علمی غیر مجاز از طریق ارسال پیامک یا تبلیغ در فضای مجازی، تهیه یا فروش پایان نامه، مقاله و مدارک دانشگاهی یا جعل مدارک تحصیلی است که شامل ۱۵۰۰ مقاله، ۵۰۰۰ پایان نامه و رساله و تعداد زیادی مدارک تحصیلی جعلی دانشگاهی است.

حسب مستندات و مدارک موجود و گزارش ضابطین، بیش از ۹۰ درصد قرارداد‌های تنظیمی مؤسسات با دانشجویان و مدارک جعلی دانشگاهی مکشوفه، مربوط به دانشگاه‌های غیردولتی و سهم بسیار کمی از این تخلفات یعنی کمتر از ۱۰ درصد به دانشگاه‌های دولتی اختصاص دارد.

این مسأله را از دانشجویان و اساتید دانشگاه نیز پیگیر شدیم.

* دانشگاهیان درباره تقلب علمی چه می‌گویند؟

مهدی گلشنی عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف می‌گوید: مسأله نوشتن مقاله به این صورت فعلی توسط بیگانگان و غربی‌ها به ما تحمیل شد و فشار زیادی به دانشگاه‌ها وارد کرد به طوریکه اعضای هیأت علمی مجبور هستند که سالیانه ترفیع بگیرند و زمانی برای انجام تحقیقات مقاله ندارند بنابراین مقالات را خریداری می‌کنند، من زمانی که عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بودم بار‌ها و بار‌ها گفتم که این کار خطر دارد و به رفع نیاز‌های کشور منجر نمی‌شود این بزرگترین خطری است که ما با آن روبرو هستیم و باید اساتید اعتراض کرده و قانون را تغییر دهند، باید مقالات در مجلات معتبر داخلی که داوری می‌شود مورد بررسی قرار گیرد و مسأله نوشتن کتاب هم مطرح باشد.

مدارا نصیری دانشجوی دکتری به مشکلات عمقی این مسأله اشاره می‌کند و می‌گوید: باید ابتدا مشکلات اساسی حل شود، یعنی فقط بحث دانشجو نیست موضوع این است که دانشجو شرایط و امکانات ندارد و حتی یک آزمایشگاه برای تحقیق روی پایان نامه ندارد، من خودم برای تحقیق روی پایان نامه‌ام ازمایشگاهی را تدارک دیدم و بقیه دانشجویان هم از آن استفاده می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: دانشجویی که شرایط تحقیق را در دانشگاهش ندارد و برای کار ۲۸ روزه ۶ باید ۶ ماه معطل شود و هزینه دو ترم را بپردازد، سعی می‌کند به هر طریقی که شده کارش را سریع‌تر انجام دهد تا هزینه یک ترم را پرداخت کند.

به گفته وی، حتی خود اساتید دانشجو‌ها را به این سمت سوق می‌دهند، اگر جایی مانند میدان انقلاب ایجاد شده خود مسوولان و اساتید خواسته یا ناخواسته این کار را کرده‌اند، کدام دانشگاه ما آموزش مقاله نویسی دارد؟ در کدام واحد دانشگاهی پروپوزال نویسی یاد می‌دهند؟ به دانشجو می‌گویند این موضوع پایان نامه است برو بنویس، بدون آنکه از قبل آموزش دهند به دانشجوی دکتری می‌گویند باید مدرک آیلتس داشته باشی، اساتید برای دانشجو زمان نمی‌گذارند و اینگونه می‌شود که دانشجو به سمت میدان انقلاب و خرید پایان‌نامه می‌رود.

محمد رضا شفاعتی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد همدان درباره تلقب علمی می‌گوید: این موضوع برای امروز و دیروز نیست، نزدیک به ۲۰ سال که این پدیده در کشور ما وجود دارد و سرمنشأ آن خیابان انقلاب تهران است؛ اما اینکه دلیل این کار چه چیزی است می‌توان گفت بروکراسی‌های نظام آموزشی ما سبب دلزده شدن دانشجویان از تحقیقات کاربردی می‌شود چرا که در صورت انجام تحقیق کاربردی مسیر تحصیلی‌شان طولانی‌تر و هزینه‌برتر است؛ که کاربرد داشته باشد و در نهایت بتوانند از ان استفاده کنند در جهت درامد زایی و ایجاد کسب و کار شده است، عمدتا وجود این کار‌ها طولانی شدن مسیر تحصیلی است.

وی با مقایسه ایران و کشور‌های دیگر ادامه می‌دهد: در بقیه کشور‌ها این دید وجود دارد که تحقیق کنند تا بتوانند در برای ایجاد کسب و کار، راهی برای آینده روشن پیدا کنند.

زهرا ابوشهاب مدرس دانشگاه علمی کاربردی نیز می‌گوید: در رابطه با این موضوع باید بگویم که چه در دانشگاه آزاد و چه دولتی آنچه که مشخص است اینکه فراتر از آنچه استاد درس می‌دهد از دانشجویان می‌خواهند، دانشجو تمام مراحل و شیوه‌ها را بلد نیست پس مجبور می‌شود هزینه پرداخت کند.

وی با بیان اینکه نظام آموزشی ما بیشتر از اینکه استعداد ‍پرور باشد مدرک پرور است، ادامه می‌دهد: متاسفانه نوع سیستم آموزشی ما دانشجو را موظف می‌کند که برای فارغ‌التحصیلی مقاله بدهد، فرایند چاپ مقالات علمی پژوهشی در ISI خودش هفت خان رستم است، خود دانشجویان که اکثریت زبان انگلیسی خوبی ندارد مجبور میشوند به این سمت بروند، بعضی از دانشجویان صرفا برای فارغ التحصیلی و نجات از این مسیر مقاله می‌دهند که حتی به موضوع مقاله خودشان هم اشراف ندارند.

مهدی درزی مدیر شرکت دانش بنیان نیز در این باره می‌گوید: دانشگاه‌های ما نمره محور و قبولی محور هستند در حالیکه دانشگاه باید دانشجو را محقق بار بیاورد، اما چون ملاک نمره است و همه می‌خواهند سریع فارغ التحصیل شوند مجبور به تقلب علمی می‌شوند.

* به اساتید ایمیل می‌زنند و پیشنهاد مقاله تقلبی می‌دهند

محمدرضا دلیری معاون آموزشی دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه برای پیشگیری از چنین اتفاقاتی باید برخورد‌ها به صورت رسمی و حقوقی انجام شده و پیگیری حقوقی باشد، می‌گوید: درباره ارائه مقاله به اساتید دانشگاه ایمیل می‌زنند و هویت‌شان هم معلوم است، ولی برخوردی صورت نگرفته است.

وی ادامه می‌دهد: البته اینگونه تقلب‌ها ممکن است در دانشگاه‌های سطح پایین انجام شود، در دانشگاه‌های سطح بالاتر ارزیابی‌ها به درستی صورت می‌گیرد به خصوص در دوره دکتری تز‌ها ارزیابی می‌شود و مقاله به عنوان شرط دفاع است، اما ارزیابی لزوماً به ارائه مقاله نیست، در کشور‌های دیگر نیز ارزیابی به همین صورت است به طور مثال در اروپا اصل کار داوری می‌شود.

* اقدامات وزارت علوم برای مقابله با تقلب علمی

مرتضی فرخی معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم تحقیقات و فناوری نیز درباره مقابله با پدیده تقلب علمی می‌گوید: درباره مقابله با تقلب علمی از زمان آغاز به کار دوره جدید، این مسأله با جدیت بیشتری دنبال می‌شود به گونه‌ای که به طور متوسط شکایات مطروحه علیه سایت‌ها و کانال‌ها، گروه‌ها، موسسات و اشخاص مرتبط با فعالیت‌های غیرمجاز بیش از ۲ برابر شده و مکاتبه با شرکت‌های خدمات ارتباطی تلفن همراه ایرانسل، رایتل و همراه اول در خصوص توجه به قانون مصوب و جلوگیری از ارسال پیام‌های انبوه حاوی تبلیغات غیر مجاز علمی نیز یکی از اقدامات پیشگیرانه این معاونت است.

معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم تحقیقات و فناوری تأکید می‌کند» مکاتبه با شهرداری تهران درباره عدم صدور مجوز تبلیغ در فضای شهری و جمع آوری و پاک سازی آثار تبلیغات غیر مجاز علمی از معابر و تابلو‌های اعلانات و مکاتبه با روسای دانشگاه‌های کشور درباره لزوم اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و مقابله با تهیه آثار علمی از طریق کمیته اخلاق در پژوهش یا هیأت تخلفات انضباطی و همچنین معرفی نماینده حقوقی خود به دادسرا‌های عمومی مراکز استان یا شهرستان برای آموزش و اخذ گواهی به عنوان ضابط خاص از اقدامات پیشگیرانه این معاونت است.

وی ادامه می‌دهد: اعلام اسامی دانشجویان متخلفی که با افراد یا مؤسسات غیر مجاز قرارداد تهیه مقاله یا پایان نامه منعقد کرده‌اند به دانشگاه‌های مربوط و دانشگاه آزاد برای اقدام قانونی و مکاتبه با سازمان سنجش و آموزش کشور، سازمان امور دانشجویان و موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی درباره تکمیل وضعیت دانشجویانی که اطلاعات آن‌ها در قرارداد موسسات غیر مجاز ناقص بوده نیز از اقدامات پیشگیرانه معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت علوم تحقیقات و فناوری است.

* راهکار‌های وزیر علوم برای خشکاندن ریشه تقلب علمی

محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم نیز در جلسه معرفی برنامه‌هایش به مجلس برای وزارت، گفته بود: اقدام محوری اول بنده برای حل این معضل، اصلاح نظام انجام پایان نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی است، وقتی انجام یک پایان نامه یا رساله در قالب نیاز و محور مرتبط با حل مشکلات جامعه، صنعت و در راستای برنامه جهت‌دار علمی عضو هیات علمی و دانشگاه باشد، امکان پایان نامه فروشی یا مقاله فروشی به حداقل می‌رسد.

وی گفته بود: یکی از برنامه‌های اصلی‌ام نیاز محور و ماموریت‌گرا کردن پایان نامه‌ها و رساله‌ها در دوره‌های تحصیلات تکمیلی است و از این طریق ریشه این معضل را خواهیم خشکاند.

برای لمس بهتر پایان‌نامه فروشی از سوی مسوولان، آن‌ها را در یک روز عصر بهاری به گشتی در خیابان‌های اردیبهشت، ۱۲ فروردین، ابوریحان و محدوده میدان انقلاب در ساختمان بهمن، ساختمان ۳۱۰، کتابسرای اندیشه، تالار و بازار بزرگ کتاب، ساختمان فروزنده و پاساژ نبوت دعوت می‌کنیم.

منبع: فارس