امتحانات نهایی دانش‌آموزان از فردا یکشنبه اول خرداد با امتحان دروس «تعلیمات دینی ۳» (دینی، اخلاق و قرآن) برای رشته‌های ریاضی فیزیک، علوم تجربی و ادبیات و علوم انسانی و درس «علوم و معارف قرآنی ۳» برای رشته علوم و معارف اسلامی آغاز می‌شود.

پایان امتحانات خرداد نیز روز شنبه ۲۸ خرداد با امتحان درس «ریاضیات گسسته» برای رشته ریاضی فیزیک، درس «جغرافیای ۳» برای رشته ادبیات و علوم انسانی و «عربی ۳» (زبان تخصصی رشته) برای رشته علوم و معارف اسلامی خواهد بود.

با توجه به بحث‌هایی که در امتحانات نهایی سال گذشته درباره لو رفتن سؤالات امتحانی چند دقیقه بعد از شروع آزمون مطرح شده بود، به سراغ محسن زارعی رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی رفتیم تا از وضعیت امتحانات نهایی خرداد ماه دانش‌آموزان و برنامه‌ریزی‌هایی که در این خصوص انجام شده است، آگاه شویم.

** ۶۰۰ هزار دانش‌آموز امتحان نهایی دارند

* امسال چه تعداد دانش‌آموز در امتحانات نهایی خرداد ماه شرکت می‌کنند؟

امسال ۵۹۸ هزار و ۸۹۵ نفر دانش‌آموز شامل ۳۳۰ هزار و ۵۵۳ دانش‌آموز دختر و ۲۶۸ هزار و ۳۴۲ دانش‌آموز پسر در امتحانات نهایی خرداد ماه که ویژه پایه دوازدهم است، شرکت می‌کنند.

البته ۹۲۱ هزار دانش‌آموز پایه دوازدهم داریم که دانش‌آموزان شاخه فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش در این آمار نیستند.

* چه تعداد حوزه امتحانی نهایی پیش‌بینی شده است؟

۳۹۰۳ حوزه امتحانی شامل ۳۷۰۲ حوزه اجرا و ۲۰۱ تصحیح پیش‌بینی شده است. البته آمار فوق تا شروع امتحانات خردادماه افزایش می‌یابد.

**لو رفتن سؤالات امتحانی را به صفر رساندیم

* در امتحانات نهایی گذشته، شاهد انتشار سؤالات امتحان نهایی ۱۰ دقیقه بعد از شروع آزمون بودیم؛ چگونه سؤالات امتحان نهایی روی برخی سایت‌ها قرار می‌گیرد؟ برای جلوگیری از تخلفاتی که انجام می‌گیرد، چه اقداماتی انجام دادید؟

ما دو تا موضوع داریم که یکی بحث لو رفتن و دیگری بحث انتشار سؤالات است. در بحث طراحی سؤال، فرایند بانک سؤالات را داریم.

سامانه بانک سؤالات به صورت سراسری و کشوری را راه‌اندازی کردیم که در این سامانه همه دبیران کشور در طراحی سؤال سهیم می‌شوند. یعنی از تمام دبیران مجرب کشور خواهش کردیم که در طراحی سؤالات به ما کمک کنند و در این سامانه برای‌شان فضایی به صورت شخصی تعریف شده است که سؤالات را بر اساس اهدافی که در دروس تعیین شده، بارم‌بندی سؤالات و تحلیل سؤالات سال‌های گذشته، طراحی می‌کنند.

طراحانی که سؤالات را نهایی می‌کنند، قرنطینه کامل می‌شوند؛ یعنی از مدت نهایی کردن سؤال تا لحظه آخر برگزاری آزمون در فضای قرنطینه هستند و ارتباطی با بیرون ندارند.

سؤالاتی که نهایی می‌شود در قالب یک فایل رمز شده به استان‌ها ارسال می‌شود؛ ارسال آن هم الکترونیکی است و برخط انجام می‌شود. رصد می‌کنیم که آن استان چه موقعی سؤالات را دریافت کرد، چه موقع تکثیر کرد و چه موقع در اختیار دانش‌آموزان قرار داده است.

اگر خطایی بخواهد صورت بگیرد قابل رصد است یعنی آی‌پی که این کار را انجام می‌دهد قابل رصد است؛ به عبارت دیگر در بحث طراحی و بحث ارسال، کاملا در یک فضای امنی هستیم و با امنیت خاطر می‌توانیم بگوییم لو رفتن را به صفر رساندیم. امکان خطایی در این دو بخش صورت نمی‌گیرد.

** همراه داشتن وسایل ارتباطی مانند تلفن همراه در جلسه آزمون ممنوع است

*خب تا اینجا قبل از جلسه امتحان است، بعد از شروع آزمون هم امکان تقلب هست؟

برای همه آزمون‌ها همین نگرانی هست. متأسفانه برخی افراد وسایل الکترونیکی سر جلسه می‌برند؛ البته همه دانش‌آموزان تفتیش بدنی می‌شوند و همراه داشتن وسایل ارتباطی مانند تلفن همراه در جلسه آزمون ممنوع است.

البته یکسری وسایل الکترونیکی جدید طراحی شده است مثل مَسترکارت با هندزفری که ممکن است در تفتیش‌ها پیدا نشوند که در مداد پاک‌کن، خودکار و ... جاسازی می‌شوند البته در تفتیش ممکن است پیدا نشوند، اما با نظارت‌هایی که می‌کنیم و برنامه‌هایی که داریم امکان تقلب از آن‌ها هم نیست و قابل رصد هستند.

* چند درصد دانش‌آموزان ممکن است از این وسایل استفاده کنند؟

خیلی محدود است. در کنکور سراسری هم متأسفانه همین اتفاقات می‌افتد. ولی همانطور که گفتم خوشبختانه قابل رصد هستند.

* چگونه رصد می‌شود؟

اولا دانش‌آموزی که از برگه‌اش عکس می‌گیرد، آی‌پی آن قابل رصد است. تیمی از همکاران ما در ایام امتحانات مستقر هستند و این موارد را رصد می‌کنند.

* یعنی بخش آی‌تی در زمان امتحانات نهایی فعال است؟

بله، در کنار آن هم دستگاه‌های امنیتی هم این کار را انجام می‌دهند. کانال‌هایی که ادعا دارند که سؤالات امتحانی را دارند یا سؤالات امتحانی را در زمان آزمون روی سایت می‌گذارند، شناسایی و ردیابی می‌شوند و دستگاه‌های امنیتی این کار‌ها را انجام می‌دهند.

در آزمون‌های سراسری، حرکت سازماندهی شده کمتر بوده است یعنی معمولا دانش‌آموز خودش این کار را به صورت فردی انجام داده است و برای گروهی فرستاده است تا آن گروه بتواند پاسخ را برایش ارسال کند. فعالیت شبکه‌ای کمتر اتفاق افتاده است.

با توجه به اینکه سوابق تحصیلی در کنکور قرار است از تأثیر مثبت به تأثیر قطعی تبدیل شود، قطعا افراد سودجو روی این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند و باید مراقبت کنیم.

**سر جلسه آزمون هم داوطلبان رصد می‌شوند

* مراقبت‌های سر جلسه آزمون چگونه است؟

آموزش‌های لازم به مراقبان داده شده است؛ در تفتیش اولیه‌ای که اتفاق می‌افتد، آموزش انجام می‌شود و سر جلسه آزمون هم داوطلبان رصد می‌شوند و داوطلبی که رفتار غیرعادی انجام می‌دهد، تحت نظر خواهد بود.

* حوزه‌های امتحانی مجهز به دوربین و راکت موبایل‌یاب و ... هستند؟

بله هستند. تأکیدمان هم حتما همین است که همه استان‌ها این شرایط را فراهم کنند مخصوصا به راکت موبایل یاب و دوربین مجهز باشند.
‌
نمی‌توانیم بگوییم دانش‌آموزان دنبال این مسائل هستند، اما متأسفانه در شبکه‌های مجازی این وسوسه‌ها ایجاد می‌شود و عواقب آن را هم بعضا نمی‌دانند.

* عواقب تقلب در امتحانات را به دانش‌آموزان اعلام کردید؟

در بخشنامه‌ای که امسال ارسال کردیم، این عواقب را گوشزد کردیم که بر اساس قانون مجلس یعنی رسیدگی به تخلفات آزمون‌های سراسری، مشارکت، معاونت و اگر حتی افرادی احیانا اهمال‌کاری کنند، به نوعی در این تخلف سهیم هستند و قانون، شرایط سختی را پیش‌بینی کرده است.

بر اساس ماده ۵ قانون رسیدگی به تخلفات و جرایم در آزمون‌های سراسری مصوب ششم مهرماه ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اجرایی آن، ارتکاب هرگونه عملی که موجب بی نظمی در برگزاری امتحان گردد یا همراه داشتن هرگونه وسایل غیر مجاز از قبیله وسایل ارتباط الکترونیکی (تلفن همراه، ساعت هوشمند و ...) و دستگاه‌های حافظه‌دار در جلسه امتحانات نهایی تقلب محسوب می‌شود.

همچنین افشای سؤالات آزمون یا تلاش در جهت دستیابی و افشای آن یا شرکت یا معاونت در این امر قبل یا حین برگزاری آزمون به هر نحو و یا خرید یا فروش سؤالات آزمون یا پاسخ آن‌ها یا شرکت یا معاونت در این امر قبل یا حین برگزاری آزمون، اعم از اینکه سؤالات و پاسخ آن‌ها واقعی یا غیر واقعی باشد از مصادیق تخلفات و جرایم در آزمون‌های سراسری است و ضرورت دارد عوامل اجرایی امتحانات، دانش آموزان و اولیای آن‌ها به نحو مقتضی از این موضوع مطلع باشند.

بدیهی است با متخلفین مطابق مجازات پیش‌بینی شده در قانون مذکور و همچنین آیین نامه رسیدگی به تخلفات امتحانی مصوبه جلسه ۶۳۰ مورخ ۲۴ دی ماه ۱۳۷۷ شورای عالی آموزش و پرورش عمل خواهد شد

به حوزه‌های اجرا در بخشنامه تأکید کردیم که به دانش‌آموزان و مراقبان اطلاع دهند؛ یک وقت دانش‌آموز می‌گوید «نمی‌دانستم اگر موبایل ببرم خلاف است یا عکس بگیرم، خلاف است، امتحان شروع شده، چه اشکال دارد؟».

به همین دلیل توصیه کردیم که در ابتدای امتحان، این موارد را گوشزد کنند تا دانش‌آموزان هر گونه وسیله‌ای همراهشان هست حتما تحویل دهند و بدانند اگر این وسایل کشف شود چه عواقبی برایشان دارد.

**حوزه‌ها ۵ دقیقه قبل از شروع آزمون، رمز را باز می‌کنند

* برخی کانال‌ها در فضای مجازی از داوطلبان پول می‌گیرند و ادعا می‌کنند که قبل از شروع امتحان یعنی مثلا ساعت ۶ یا ۷ صبح، سؤالات را ارائه می‌دهند؟

این را عرض کردم که به صفر رساندیم. با اطمینان خاطر می‌گوییم لو رفتن کاملا منتفی است این را می‌توانیم تعهد کنیم و به خانواده‌ها قول بدهیم.

* دقیقا سؤالات آزمون چه زمانی در اختیار حوزه‌ها قرار می‌گیرد؟

حوزه‌ها ۵ دقیقه قبل از شروع آزمون، رمز را باز می‌کنند و شروع به توزیع سؤالات می‌کنند.

* مگر نمی‌گویید سؤالات الکترونیکی در اختیار حوزه‌ها قرار می‌گیرد پس باید یک زمانی را هم برای کپی سؤالات داشته باشند؟

قبلا از امتحان شروع به کپی گرفتن می‌کنند.

* چند دقیقه قبل از شروع امتحان از سؤالات کپی گرفته می‌شود؟

ما در حوزه‌ها هم یک قرنطینه داریم.

* بگذارید یکبار با هم مرور کنیم که اصلا سؤالات امتحانی چه زمانی طراحی می‌شود و چگونه به دست دانش‌آموزان می‌رسد. مثلا امتحان شیمی قرار است روز ۷ خرداد برگزار شود؛ سؤالات امتحان کی و کجا طراحی می‌شود؟

در بانک سؤالات همانطور که عرض کردم، سؤالات طرح می‌شود، ارزیابی و بازبینی صورت می‌گیرد تا ۴۸ ساعت قبل از امتحان این فرایند وجود دارد و بعد قرنطینه آغاز می‌شود

* یعنی امتحان شیمی که ۷ خرداد است، از ۵ خرداد قرنطینه شروع می‌شود؟

بله، بانک سؤالات در اختیار طراح و بازبین قرار می‌گیرد و از آن ساعت، ۴۸ ساعت در قرنطینه هستند.

**قرنطینه دوم در حوزه امتحانی!

* همان ۷ خرداد سؤالات به حوزه امتحانی می‌رود؟

بله

* امتحان ۸ صبح شروع می‌شود، سؤالات ساعت چند به حوزه می‌رسد؟

ارسال ۷ صبح به صورت رمزنگاری شده انجام می‌شود

* ۷ صبح به افرادی می‌رسد که در حوزه امتحانی، قرنطینه هستند؟

بله، آن‌ها سؤالات را می‌گیرند و تکثیر می‌کنند و پلمب شده در اختیار رئیس حوزه قرار می‌دهند؛ آن‌ها اقدامات را صورتجلسه می‌کنند و خودشان همچنان تا پایان امتحان در قرنطینه هستند.

* سؤالات ۵ دقیقه قبل از شروع آزمون به دست مسؤول حوزه می‌رسد؟

بله، مسؤول هم زمانی دستش می‌رسد که دیگر آزمون شروع شده است و باید توزیع صورت گیرد؛ سؤالات را به مراقبان می‌دهد و توزیع انجام می‌شود.

* گفتیم سؤالات رمزدار هستند؟ یعنی چگونه است؟

امسال برخط کردیم. یعنی رصد آی‌تی‌ها انجام می‌شود. باید زمانی که می‌گوییم که، رمز سؤالات در حوزه امتحانی باز شود.

* قبلا اعلام شده بود که سؤالات هم پس زمینه دارد؟ اگر کسی عکس بگیرد، معلوم می‌شود از کدام حوزه امتحانی است؟

بله، همین کار را انجام دادیم. سال قبل هم انجام شد. کار خوبی بود و همین را تکرار می‌کنیم که قابل رصد باشد. یعنی کسی که عکس می‌گیرد و ارسال می‌کند معلوم است از کدام حوزه اتفاق افتاده است.

* البته گفتید در حوزه امتحانی دوربین هم هست؟

بله، اگر فردی از تلفن همراه برای ارسال سؤالات استفاده کند، قابل رصد است که از چه آی‌پی ارسال شده و فردش هم معلوم می‌شود. ما در حوزه همه چیز را اندیشیدیم.

** اجرای آزمایشی تصحیح الکترونیکی در سال‌جاری

* تصحیح سؤالات امتحان نهایی الکترونیکی است یا دستی؟

در بحث امنیت و کم کردن خطا‌های انسانی، طراحی‌هایی صورت می‌گیرد. اضافه کردن بانک سؤالات، نوع طراحی، قرنطینه و ارسال الکترونیک در این راستاست.

یک موضوع در پایان داریم که بحث تصحیح است و ممکن است خطای انسانی صورت گیرد. البته در کنار مصححین اول، مصححین بازبین هستند که خیلی خطا را کمتر می‌کند. ولی شیوه صحیحش، تصحیح الکترونیک است که امسال می‌خواستیم پیاده‌سازی کنیم.

تصحیح الکترونیکی نیاز به تجهیزات سخت‌افزاری دارد؛ البته برنامه‌اش به صورت نرم‌افزاری و سامانه‌ای، تدوین و طراحی شده است، ولی نیاز داشت یک مرحله آزمایشی در امتحانات هماهنگ انجام دهیم.

به همین جهت امسال در یک یا دو حوزه به صورت آزمایشی اجرا می‌کنیم تا به صورت عملیاتی این کار انجام می‌شود. اگر بتوانیم در نوبت شهریور به یک استان تسری می‌دهیم و در سال بعد تصحیح الکترونیک را برای سراسر کشور اجرا می‌کنیم.

منبع: فارس