سعید محمد دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در برنامه صف اول شبکه خبر در خصوص وضعیت تجارت در مناطق آزاد و ویژه به سوالات زیر پاسخ داد:

سوال: چرا مناطق آزاد به کارکرد اصلی خود نرسیده و رویکرد و برنامه شما چیست؟

محمد:مناطق آزاد برای آن ایجاد شد که تولیدکنندگان بتوانند رقابت کنند، صادرات و تجارت داشته باشند و از یک سری معافیت‌هایی برخوردار باشند. یعنی از یک سری قوانین و مقررات سرزمین اصلی آزاد هستند. در اکثر مناطق آزاد دنیا معافیت مالیاتی، معافیت گمرکی، تسهیل در رفت و آمد اتباع خارجی در نظر گرفته می‌شود.

۵ هزار و ۷۰۰ منطقه آزاد و ویژه در دنیا داریم که بخش عمده‌ای در چین هستند. ۷۵ درصد از تجارت چین در مناطق آزاد آن شکل می‌گیرد.

در ایران بر خلاف سایر نقاط دنیا، فلسفه اصلی کاربرد مناطق آزاد را نداشتیم. به عنوان نمونه فکر می‌شود مناطق آزاد برای محرومیت زدایی است در حالی که وجود سکونتگاه در مناطق آزاد به صلاح نیست.

کشور‌ها از منابع دولتی استفاده می‌کنند تا زیرساخت‌های آب و برق و اینترنت و ... را در مناطق آزاد فراهم کنند، اما ما منابع دولتی در توسعه این مناطق نداشتیم بنابراین در مناطق آزاد به سمت زمین فروشی برای جذب منابع رفته اند.

بزرگترین  منطقه آزاد ماکو با ۴۰۰ هزار هکتار است در حالی که وسعت زیاد مناطق بحث نظارتی را سخت می کند.

وقتی نمی‌توانیم منطقه را محصور کنیم نمی‌توانیم معافیت گمرکی را برای آن لحاظ کنیم و کارکرد‌های خود را از دست می‌دهد.

از کارکرد مناطق آزاد دور شدیم و باعث شده نتوانیم به اهداف تبیین شده تولید و سرمایه گذاری و صادرات و ارز آوری دست پیدا کنیم. باید با توجه به هر منطقه و ویژگی های آن، راهبرد‌ تعیین شود.

از طرفی هنوز ۸ منطقه ما به ظرفیت و موفقیت نرسیده اند ۷ منطقه جدید هم اضافه شده اند.

سوال: شما برنامه‌ای داشته اید که این مناطق آسیب‌ها را نداشته باشند؟

محمد: برنامه ما در قدم اول این بود که کل ۷ منطقه جدید در ابعاد و استاندارد جهانی تعریف شدند. دوم اینکه در داخل مناطق آزاد جدید حتی المقدور سکونتگاه نباشد. سوم اینکه مشاورینی استخدام کرده ایم که برای هر منطقه طرح جامع تعریف کنند و در این طرح جامع استراتژی ها و برنامه‌های آتی آن منطقه با توجه به ظرفیت‌ها تبیین شود.

سوال: سهم مناطق آزاد از صادرات کشور چگونه است؟

صادرات به میزان سرمایه گذاری و تولیدی که در مناطق آزاد انجام می‌شود بر می‌گردد. سال گذشته یک میلیارد و ۹۶ میلیون دلار صادرات از مبدا مناطق آزاد صورت گرفته، ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار در مناطق ویژه بوده و  ۱۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار مجموع صادرات از مناطق آزاد و ویژه بوده است.

در بحث واردات هم یک میلیارد و ۱۰۶ میلیون دلار واردات در مناطق آزاد، ۳ میلیارد و ۵۹۰ میلیون دلار در مناطق ویژه و درمجموع ۴ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار واردات به مناطق آزاد و ویژه صورت گرفته است.

تراز مناطق آزاد و ویژه در مجموع ۱۱ میلیارد دلار مثبت بوده است. در مناطق آزاد ما تراز تجاری هر سال منفی بوده و به طور مثال  در سال ۹۵ منفی ۹۰۰ میلیون دلار بود که  رو به بهبود بوده  و در سال گذشته منفی ۱۰ میلیون دلار شده است.

برای امسال برنامه ریزی شده تراز تجاری در مناطق آزاد مثبت شود. تراز تجاری در مناطق  آزاد و ویژه روی هم مثبت است چون در مناطق ویژه صادرات نفتی هم لحاظ می‌شود.

سوال: چقدر سهم شرکت‌های دانش بنیان  در مناطق آزاد است؟ و میزان اشتغالزایی چقدر است؟

محمد: در مناطق آزاد ۳۶۰ هزار نفر و در مناطق ویژه ۱۷۱ هزار نفر و در مجموع این دو ۵۳۰ هزار نفر اشتغال  ایجاد شده است.

۴۴۶ مجموعه واحد فناور و دانش بنیان در این مناطق فعال هستند.

سوال: علت تشکیل شرکت های صوری در مناطق آزاد چیست؟

محمد: ۲۴ هزار شرکت ثبت شده داشتیم که ۱۴ هزار شرکت صوری بودند و تعطیل کردیم ما شرکت ها را رصد می‌کنیم. وقتی به فعال اقتصادی وعده معافیت مالیاتی می‌دهید، اما بعد از چند سال قانونی وضع شود که مالیات بدهد دچار ضرر می‌شود. مناطق آزاد باید با قوانین خاص خود اداره شود. ارکان و دستگاه‌ها باید با رئیس منطقه هماهنگ باشند، اما این مشکل وجود دارد.

سوال: برای اینکه نظارت‌ها دقیق اعمال شود بر شرکت‌های صوری برنامه ریزی شده؟

محمد:باید مشکلات را حل کنیم جلوگیری از فرار مالیاتی باید انجام شود، اما اینکه به دلیل مشکلات به کارکرد اصلی مناطق آزاد  خدشه وارد کنیم درست نیست و در این شرایط داشتن این مناطق کار بیهوده‌ای است.

در جلسات شورای عالی مناطق آزاد  اصل بر این است مناطق آزاد را داشته باشیم قوانینی که داریم، با همکاری دستگاه‌ها باید اجرایی شود و کارگروهی تعریف شده تا موضوعات بین دستگاه‌ها اجرایی شود و ظرف ۳ تا ۴ ماه کار انجام می شود.

سوال: چه مقدار سهم واردات را باید به مناطق آزاد بدهیم؟

محمد: ۱.۱ میلیارد دلار واردات مناطق آزاد است که ۵۰ درصد مواد اولیه تولید کنندگان بوده  است. این میزان نسبت به کل واردات کشور ۲ درصد بوده است.

سوال: چرا سهم بسزایی در قاچاق را برای مناطق آزاد متصور هستند؟

محمد:۷ درصد از قاچاق کشور به مناطق آزاد مربوط می‌شود. کنترل قاچاق در مناطق آزاد با توجه به اینکه محصور بودن را ندارند سخت است، اما ابزار‌ها و ساز وکار دیده ایم که روز به روز کمتر شود.

سوال: برای راه اندازی بورس بین الملل چه طرحی دارید؟

محمد: یکی از کارکرد‌های مناطق آزاد خدمات پولی و بانکی و  سرمایه‌ای برای سرمایه گذاران بین المللی است.پیگیر هستیم و  جلساتی با بورس برای راه اندازی بورس بین الملل و سازو کار‌ها و ابزار مالی مورد نیاز سرمایه گذاران داشتیم. موافقت اولیه در بورس گرفته شده چارچوب‌ها در حال طراحی است.

رایزنی‌ها شده سهامداران اصلی بورس بین الملل مجموعه‌های معتبر جهانی باشند. راه اندازی بورس بین الملل بستگی به همکاری بورس دارد و این کار تا پایان امسال می‌تواند به ثمر برسد.

سوال: کارکرد بانک آفشور چیست؟

محمد: مجوز تاسیس بانک آفشور در مناطق آزاد را از بانک مرکزی گرفته ایم و شیوه نامه در دست تدوین است. بانک آفشور وابستگی به بانک مرکزی ندارد، اما بانک مرکزی روی آن نظارت دارد. سهامداران می‌توانند بین المللی باشند در جذب منابع مالی را می‌تواند راحت انجام دهد. پیش بینی می شود تا پایان امسال این بانک هم عملیاتی شود.