به جرات می‌توان راه آهن را یکی از پر مزیت‌ترین روش‌های حمل و نقل عمومی دانست که علاوه بر سرعت، امنیت، رفاه و قیمت پایین، چالش‌های زیست محیطی اندکی دارد.

برخلاف کشتی که در آلودگی دریا‌ها و محیط زیست نقش پر رنگی دارد، اما آلودگی که قطار ایجاد می‌کند به حدی پایین است که لقب «حمل و نقل سبز» را از آن خود کرده.

حمل و نقل ریلی پیشرفته در برخی نقاط جهان به دلیل تنوع، تعدد و سرعت تحت عنوان «شبکه عنکبوتی» نیز شناخته می‌شود.

در کشور ما به دلیل آنچه «مناسب نبودن» موقعیت جغرافیایی خوانده می‌شود، فعلا امکان ایجاد شبکه عنکبوتی وجود ندارد، اما به اعتقاد کارشناسان می‌توان آن را در مکان‌هایی که درآمد از هزینه بالاتر باشد، توسعه داد.

وقتی که راه آهن در سراسر کشور پخش شود تنوع در جابجایی بار و امکان ارسال سریع بار ممکن می‌شود و هزینه‌های آن نیز به مراتب کاهش می‌یابد.

رئیس اداره سیر و حرکت راه آهن جنوب می‌گوید: ایمنی در حمل و نقل ریلی از ویژگی‌های بارز آن است و بر اساس آماری که طی ۱۰ سال گذشته برآورد شده سوانح یا حوادث ریلی ۲۴ برابر کمتر از حوادث جاده‌ای هستند.

مصرف کم انرژی و حفظ بیشتر محیط زیست در کنار آسایش مسافر و راحتی در جابجایی بار و حامل‌های انرژی از دیگر ویژگی‌های این حمل و نقل است.

طبق بررسی‌های صورت گرفته به ازای جابجایی هر یک تن بار در هر کیلومتر از طریق حمل و نقل ریلی به نسبت جاده، در مصرف ۶ سی سی سوخت صرفه جویی می‌شود.

قیمت ارزان و رفاه، مهم‌ترین مزیت قطار

به گفته فضل اله همتی برخی حامل‌های انرژی مانند مواد اولیه سوخت‌های اتمی فقط از طریق راه آهن جابجا می‌شوند و برخی بار‌های حجیم و نظامی در تعداد زیاد نیز از همین طریق منتقل می‌گردند.

او در خصوص هزینه‌های جابجایی کالا و مسافر از طریق حمل و نقل ریلی نیز گفت: از لحاظ هزینه‌های تمام شده نسبت به خدمات دریافتی نیز قطار مقرون به صرفه‌تر است.

هزینه‌های ترانزیت حمل و نقل ریلی نیز بسیار پایین‌تر از هزینه‌های هوایی و دریایی است.

افزون بر آن به لحاظ زیرساختی؛ حمل و نقل ریلی نسبت به هوایی و جاده‌ای هزینه‌های بسیار پایین تری دارد و فضای کمتری را اشغال می‌کند.

آقای همتی در این خصوص می‌گوید: استفاده از زمین برای راه آهن ۲ خطه، یک سوم اتوبان ۴ بانده زمین نیاز دارد در حالی که ریل ۳ تا ۵ برابر بیشتر از جاده ظرفیت حمل بار دارد.

اهمیت فوق العاده اتصال خط ریلی شلمچه به بصره 

در مجموع حمل و نقل ریلی بار ترافیکی کلانشهر‌ها را کم می‌کند و آلودگی صوتی و محیط زیست را به حد چشمگیری کاهش می‌دهد.

البته به اعتقاد کارشناس حمل و نقل ریلی از ظرفیت‌های آن به خوبی استفاده نشده و در جایگاه اصلی قرار نگرفته است، اما در برنامه‌های توسعه ای، به راه آهن با دید دیگری نگاه می‌شود و سرمایه‌ها به این سمت می‌رود.

فضل اله همتی گفت: این موضوع به نحوی است که راه آهن جنوب به سمت دو خطه شدن کامل پیش می‌رود و سامانه‌های پیشرفته کنترلی در خوزستان برقرار می‌شوند.

رئیس اداره سیر و حرکت راه آهن جنوب همچنین توسعه ریلی در خوزستان را «بسیار خوب» ارزیابی و روند آن را «منطقی و رو به رشد» عنوان کرد.

او همچنین در خصوص اتصال خط آهن شلمچه به بصره که به لحاظ ترانزیتی بسیار مهم است گفت: وصل شدن خط ریلی خرمشهر به شادگان و بندر آن هم بسیار حائز اهمیت است.

در صورت اتصال خط ریلی شلمچه به شهر بصره در عراق از این طریق می‌توان کالا‌های هند و چین را از خلیج فارس به اروپا و روسیه فرستاد.

خط ریلی شلمچه به بصره در مراحل مطالعاتی است

عبدالکریم درویش زاده در خصوص آخرین وضعیت طرح‌های توسعه خطوط ریلی در خوزستان گفت: طرح ۲ خطه کردن ریل اندیمشک - اهواز به طول ۱۴۰ کیلومتر، تاکنون ۸۶ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و ۱۲۵ کیلومتر آن ریل گذاری شده است.

پیش از این و در سال ۱۳۹۵ نیز خط دوم میان دشت به سربندر و بندر امام خمینی به طول ۸۱ کیلومتر تکمیل و به بهره برداری رسید؛ این اقدام در جهت تسریع در حمل کالا‌های اساسی از بندر امام و جابجایی راحت‌تر مسافران صورت پذیرفته بود.

آقای درویش زاده همچنین در خصوص خط ریلی کمربندی نظامیه به طول ۳۷ کیلومتر یادآور شد که زیر سازی آن آماده شده و جزوی از همان طرح اهواز به بندر امام است.

او اعتبار مورد نیاز برای تکمیل خط ریلی کمربندی نظامیه و اهواز - اندیمشک را ۸۰۰ میلیارد تومان برآورد کرد که از اعتبارات سفر رئیس جمهور به استان تامین می‌شود.

مدیرکل راه آهن جنوب طرح اجرای خط ریلی شلمچه به بصره را در مرحله مطالعاتی و مذاکرات با عراق عنوان کرد که باید طراحی و نحوه ساخت و پرداخت آن نهایی گردد.

طرح ملی اتصال خوزستان به استان‌های مرکزی در چه مراحله‌ای است؟

این مقام مسئول افزود: مسیر ریلی سربندر به فولاد شادگان و خرمشهر نیز قطعه اول آن (بندر امام به فولاد شادگان) در حال مناقصه است.

افزون بر آن بر اساس اطلاعات راه و شهرسازی کشور پیمانکار قطعه اول خط ریلی اهواز-ایذه-اصفهان مشخص شده و کار آن به زودی آغاز می‌شود.

قطعه اول این طرح ۵۰۰ کیلومتری که ۳ استان خوزستان، چهارمحال و بختیاری و اصفهان را به هم وصل می‌کند، قرار است از اهواز به رامهرمز کشیده شود.

یکی از دغدغه هایی که در استان خوزستان وجود دارد، حمل سریع کالاهای اساسی از مبدا بندر امام و دو خطه کردن راه آهن جنوب است.

بندر امام یکی از هاب‌های انتقال کالا‌های اساسی در کشور است و دو خطه کردن مسیر راه آهن جنوب که به لحاظ فیزیکی بسیار اهمیت دارد، به لحاظ اقتصادی نیز ارزشمند است.

در خوزستان علاوه بر وجود ۲ بندر مهم و اتصال به کشور عراق (در آینده نزدیک) صنایع متعدد و مهمی نیز وجود دارد که سرعت در حمل بار آنها، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.

البته در صورتی که راه آهن خوزستان به بندر چابهار و استان بصره عراق نیز متصل شود، تحولی شگفت انگیز در حوزه  حمل و نقل منطقه رخ خواهد داد و ایران تبدیل به یکی از مهم‌ترین شاهرگ‌های حیاتی انتقال کالا تبدیل خواهد شد.

گزارش از ساسان ناصری زاده