روند رو به افزایش جمعیت سالمند و در عین حال، کاهش آمار ازدواج و پایین آمدن نرخ فرزندآوری در بین خانواده‌ها، باعث شد تا سیاست‌های جمعیتی کشور دستخوش تغییرات اساسی شود. به طوری که هر یک از دستگاه‌های مرتبط با سلامت، خانواده و جمعیت؛ برنامه‌هایی را برای افزایش جمعیت کشور در دستور کار خود قرار داده‌اند.

در این بین، وزارت بهداشت نیز تا حدودی در افزایش آمار زاد و ولد مسئولیت دارد. از آن جهت که علاوه بر فعالیت در زمینه ترغیب افزایش جمعیت کشور، سلامت نوزادان و مادران را نیز بر عهده دارد.

طبق آمار‌های موجود، نرخ شیوع ناباروری حدود ۲۰ درصد است و بنابراین، حدوداً از هر پنج زوج یک زوج به رغم تمایل به فرزندآوری، با مشکل ناباروری مواجه است و نیاز به حمایت‌ها و مداخلات درمانی دارند.

سعید کریمی معاون درمان وزارت بهداشت، با عنوان این مطلب که در گذشته بحث کنترل جمعیت در برنامه وزارت بهداشت بود و از همین رو، هیچیک از خدمات ناباروری تحت پوشش قرار نداشته است، گفت: اکنون این سیاست تغییر کرده و هدف وزارت بهداشت، فرزندآوری و افزایش جمعیت است. لذا، مهم‌ترین کار این است که بتوانیم خدمات درمان ناباروری و خدمات مربوط به افزایش جمعیت را تحت پوشش قرار دهیم.

وی با عنوان این مطلب که تقریباً تمام خدماتی که در حوزه ناباروری ارائه می‌شود تحت پوشش بیمه قرار گرفتند، درباره وضعیت غربالگری‌های پیش از زایمان، گفت: قرار نیست غربالگری حذف شود و در قانون هم کاملاً به آن اشاره شده است. اگر پدر و مادر خودشان درخواست و تمایل به انجام غربالگری داشته باشند، به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند و با توجه به صحبتی که با آن‌ها می‌شود و ریسکی که وجود دارد، وارد پروسه غربالگری در آن بیماری خاصی که درباره آن نگرانند، می‌شوند؛ بنابراین غربالگری اصلاً حذف نشده، فقط مقداری تخصصی‌تر شده است.

در همین حال، صابر جباری رئیس اداره جوانی و جمعیت وزارت بهداشت، با بیان اینکه برای سن بارداری هیچ خط و مرزی نداریم، گفت: این طور نیست که بگوییم در فلان سن بارداری اتفاق نیافتد. حتی در دنیا از بارداری در سن زیر ۱۷ و بالای ۴۰ سال به عنوان (Golden baby) یعنی کودکان طلایی یاد می‌کنند. در عین حال ما داریم نظام مراقبتی را در این حوزه تغییر می‌دهیم تا اگر در برخی سنین مراقبت خاصی در دوران بارداری لازم است، انجام شود.

وی افزود: توصیه عمومی ما در وزارت بهداشت این است که هرچه بارداری در سنین پایین‌تر اتفاق افتد، موفق‌تر بوده و فرزند سالم‌تر است. همچنین بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد که ضریب هوشی فرزند هم بالاتر است. در عین حال هرچه تأخیر بیندازند، چه در بارداری اولیه و چه در بارداری‌های دیگر، احتمال ناباروری ثانویه بیشتر است؛ بنابراین توصیه ما این است که به تأخیر نیندازند. برنامه ما در وزارت بهداشت این است که یک تا دو فرزند حتماً اشتباه است و خانواده‌ها بر اساس سبک زندگی خودشان، سه یا چهار فرزند داشته باشند.

جباری درباره باروری دهه ۶۰ و ۷۰ نیز گفت: عمده زنان ما که در سنین باروری قرار دارند، از دهه ۶۰ هستند که فرصت طلایی برای جبران سالخوردگی جمعیت هستند. هم در قانون امتیازاتی که دیده شده مبتنی بر شکوه مادری از خودرو گرفته تا زمین و تسهیلات خدمات زایمانی و مرخصی‌های دوره بارداری، شیردهی و زایمان و…، در نظر گرفته شده تا فرزندآوری برای مادران دهه ۶۰ تسهیل شود. به همین نسبت دهه هفتادی‌ها هم نقش دارند. رویکرد ما این است که در مجموعه اقدامات وزارت بهداشت در نظام شبکه، حتی در شاخص‌هایی که دانشگاه‌های علوم پزشکی بر اساس آن ارزیابی می‌شوند و مراقبین سلامت و بهورزان ما بر اساس آن‌ها ارزیابی می‌شود و حتی نظام کارانه بر این مبنا است که ازدواج زود اتفاق بیافتد، فرزندآوری بعد از ازدواج به تأخیر نیافتد و خانواده‌های بدون فرزند، فرزندآوری داشته باشند، خانواده‌هایی که کم فرزند هستند، حداقل سه فرزند داشته باشند و مجموع این نظامات باعث شود که مردم به این نتیجه برسند که فرزندآوری به موقع و با تعداد مناسب داشته باشند.

کمال حیدری معاون بهداشت وزارت بهداشت، در ارتباط با برنامه‌های این وزارتخانه برای افزایش فرزندآوری در جامعه، به تسهیلات در نظر گرفته شده برای فرزندآوری، اشاره کرد و گفت: یکی از راه‌های مهم و اصلی در حوزه جمعیت این است که بتوانیم تسهیلات خوبی را فراهم کنیم. در عین حال این بحث فرهنگی است؛ اما به هر حال بحث تسهیلات بسیار کمک کننده است و دولتمردان و دستگاه‌ها باید برنامه‌ریزی کنند.

به نظر می‌رسد اگر موضوع درمان ناباروری که یکی از چالش‌های پیش روی افزایش جمعیت است، به درستی مورد توجه قرار گیرد و نقش دستگاه‌های مربوطه همچون بیمه‌های پایه و وزارت بهداشت مشخص شود، می‌توان تا حدودی به افزایش جمعیت کمک کرد. زیرا، آمار‌ها نشان می‌دهد که ۲۰ درصد زوجین جوان کشور با مشکل ناباروری مواجه هستند. اگر همین ۲۰ درصد را بتوان حمایت کرد و هزینه‌های درمان ناباروری آن‌ها را پوشش داد، می‌توان به افزایش جمعیت و فرزندآوری در بین خانواده‌ها کمک نمود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که هزینه‌های درمان ناباروری برای اغلب زوجین نابارور بسیار سنگین است و اغلب آن‌ها در مسیر درمان، دچار مشکل شده و قید بچه دار شدن را می‌زنند. در حالی که موانع و مشکلات اقتصادی این زوجین برطرف شود، آن‌ها نیز شوق فرزندآوری خواهند داشت.

بنابراین، مهم‌ترین چالش پیش روی فرزندآوری در بین زوجین نابارور، مسائل مالی و اقتصادی درمان ناباروری و ادامه حمایت‌های تشویقی از زوجین جوان است.

منبع: مهر