گیاهی علفی و یک ساله است که ساقه‌ی آن تا ارتفاع ۶۰ سانتیمتر رشد می‌کند. ساقه‌ها شیار دار و خار دار و برگ‌های آن ساده، مخملی و پوشیده از تار‌های خشن است، همچنین گل‌ها دایره‌ای و کوچک و به رنگ لاجوردی هستند.

برای تسکین اعصاب و آرامش خوب است و بسیاری از خانواده‌ها در مواقعی که دور هم هستند به ویژه شب هنگام برای اینکه خواب آرام تری داشته باشند این گیاه را دم می‌گنند و می‌نوشند.

گل گاوزبان ایرانی که یک گیاه خودرو است، دارای گل‌هایی به شکل گل انار و به رنگ لاجوردی و بنفش است. گل‌های گل گاوزبان ایرانی درشت‌تر از گل‌های گیاه گاوزبان اروپایی است.

در سال‌های اخیر کشاورزان نهاوندی به کاشت این گیاه خودروی دارویی روی آورده اند.

شهرستان نهاوند با وجود آب و هوای معتدل کوهستانی و  ده‌ها سراب و صد‌ها  چشمه  پر آب و جوشان و مساحتی افزون بر ۱۵۳هزارو و ۶۰۰هکتار  ۸درصد مساحت کل استان همدان را به خود اختصاص داده است از این میزان ۹۳هزار هکتار مرتع  مرغوب و غنی و حدود ۷۲هزار هکتار اراضی دیم و آبی می‌باشد و سالانه نزدیک به ۶۰۰هزار تن انواع محصولات باغی و کشاورزی برداشت می‌شود یکی از محصولاتی که کاشت آن در سال‌های اخیر رونق خوبی داشته گیاه دارویی گل گاوزبان است که سطح زیر کشت آن ۱۳هکتار است که سالانه حدود ۷تن گل گاو زبان خشک از ان برداشت می‌شود.

 علی ده پهلوان معاون فنی جهاد کشاورزی نهاوند از مسئولانی است که برای این گزارش درباره گیاهان دارویی به ویژه گل گاو زبان با او به گفت‌وگو می‌نشینیم.

او می‌گوید: سالانه در شهرستان نهاوند بیش از هزار تن انواع مختلفی از گیاهان دارویی از ۸۵۰ هکتار مراتع و مزارع شهرستان نهاوند برداشت و روانه بازار‌های داخلی و خارجی می‌شود که به‌طور متوسط از هر هکتار ۲۵۰ کیلوگرم گیاه دارویی خشک برداشت می‌شود.

معاون فنی جهاد کشاورزی نهاوند می‌گوید: تاکنون بیش از ۵۰۰گونه گیاه دارویی در کشور شناسایی شده است و  با توجه به شرایط آب‌وهوایی خوب و مناسب معتدل کوهستانی نهاوند و  در مراتع غنی  گونه‌هایی مختلف دارو‌های گیاهی مانند خارشتر، باریجه، خار مریم، آویشن، گل ختمی، بابونه، آنقوزه، موسیر، کتیرا، گل همیشه‌بهار، شیرین‌بیان، نعنا، پونه، گل‌گاوزبان و رازیانه در این شهرستان کشت و تولید می‌شود.

ده پهلوان در مورد رونق زنبورداری در کنار مزارع پرورش گیاهان دارویی گفت: خوشبختانه کشاورزان نهاوندی در سال‌های اخیر در کنار پرورش و تولید گیاهان دارویی مانند گل گاو زبان و گشنیز رونق خوبی هم به پرورش صنعت زنبورداری داده اند و در کنار مزارع کندو‌های زیادی دارند و به تولید عسل می‌پردازند و میزان تولید گیاهان دارویی را افزایش داده اند.

بیشتر بخوانید:

• پرداخت تسهیلات برای توسعه گیاهان دارویی در خراسان شمالی
• نگاهی به اخبار منابع طبیعی استان فارس
• ایران از لحاظ گیاهان دارویی شرایط مناسبی دارد

با این فعالیت اقتصادی هم گیاهان دارویی به افزایش کیفیت و کمیت عسل تولیدی نهاوند کمک می‌کنند و هم زنبور‌های عسل با حضور در بین گیاهان دارویی و مزارع به گرده افشانی و افزایش کیفیت و کمیت محصول کشاورزی کمک می‌کنند و کشاورزان با این روش تولید و در نهایت سودآوری خود را افزایش داده اند.

برداشت گل گاو زبان در نهاوند از ابتدای اردیبهشت اغاز می‌شود

او می‌گوید: کار برداشت گیاه دارویی گل‌گاوزبان از مزارع و مراتع نهاوند از نیمه اول اردیبهشت آغازشده است و تا نیمه دوم تیرماه ادامه دارد.

به گفته معاون فنی جهاد کشاورزی نهاوند کشاورزان نهاوندی گل گاوزبان را بیشتر در بین مزارع و باغات خود می‌کارند و کار برداشت آن به صورت خانوادگی است که در کار اقتصاد مقاومتی تاثیر زیادی دارد نمونه آن خانواده ۲۰ نفره آقای زنگنه است که بیش از ۱۰ سال است که  اقدام به کاشت و برداشت این گیاه دارویی پر سود می‌کند.

شهرستان نهاوند با داشتن آب و هوای معتدل کوهستانی، زمین‌های حاصلخیز و شرایط آبی مناسب به عنوان قطب کشاورزی استان همدان شناخته شده است و در  تولید گل گاوزبان  وتعدادی از  گیاه دارویی  مانند گشنیز، کتیرا و‌دیگر گیاهان رتبه برتر استان  و کشور را دارد.

ده پهلوان در خصوص نحوه کاشت  و خصوصیات بومی گل گاوزبان گفت:گل گاوزبان یک گیاه با رویش سالانه‌ی آسان با رشد سریع است که دارای گل‌های آبی روشن و طعم و عطری مشابه خیار است  و به دو روش نشا بوته و بذر پاشی کاشته می‌شود در حالی که به عنوان یک گیاه در نظر گرفته می‌شود، اغلب به عنوان یک گل در باغ‌های سبزیجات پرورش داده می‌شود.

او گفت: با نگاهی کوتاه به ویژگی‌های گل گاو زبان به ندرت می‌توانید گیاهی را پیدا کنید که در زیبایی و خوش عطری و خاصیت گل گاوزبان برابری کند در اواخر پاییز به صورت بذری و بهار هم به صورت بذر و نشا بوته کاشته می‌شود.

 معاون جهاد کشاورزی گفت: گل گاو زبان  معمولاً در باغ‌های سبزیجات یا گیاهان کاشته می‌شود  به عنوان آهن ربایی  برای جذب زنبور‌ها و دیگر گرده افشان‌ها عمل می‌کند و در عین حال با جوانه‌های آبی کوچک خود جذابیتی خاص به باغ و باغچه شما می‌بخشد.

او با اشاره به اینکه گل گاو زبان همراه خوبی برای گوجه فرنگی، کدو و توت فرنگی در نظر گرفته می‌شود گفت: حتی گل گاو زبان می‌تواند جلوی کرم‌های شاخ گوجه فرنگی را گرفته و طعم گوجه فرنگی‌هایی که در این نزدیکی رشد می‌کنند را بهبود بخشد.

ده پهلوان گفت: با توجه به اینکه گل گاوزبان گیان  بومی دریای مدیترانه است  در مناطقی مانند نهاوند که دارای آب و هوای معتدل کوهستانی  است رشد خوبی دارد، گیاهی که  تا حدودی متراکم است، اما شما به سختی متوجه آن می‌شوید، زیرا گل‌های ستاره‌ای بسیار پر جنب و جوش هستند. همچنین دارای ساقه خاکستری مایل به سبز و برگ‌هایی است که پوشیده از یک خاردار خاردار است که به عنوان عامل بازدارنده حشرات عمل می‌کند.

آقای نصرت زنگنه از کشاورزان نهاوندی حدود ۹هزار مترمربع زمین (کمتر از یک هکتار) از مزارع بین باغی خود را به کشت داروی گل گاو زبان اختصاص داده است و با خانواده خود کار کاشت و برداشت این محصول دارویی را انجام می‌دهد.

آقای زنگنه هم می‌گوید: برداشت محصول گل گاو زبان را  از نیمه اول اردیبهشت ماه  آغاز کردیم و تا پایان تیرماه ادامه دارد  و ما هر روز به اتفاق اعضای خانواده کار برداشت گل گاو زبان را ادامه می‌دهیم.

او گفت: خانه باغی کوچکی برای جای اقامت با مجوز جهاد کشاورزی در بین مزرع درست کرده ایم و بچه‌ها از بهار تا پاییز در اینجا هستند و بعد از اتمام کار برداشت گل گاوزبان کار برداشت سبزی و‌میوه‌ها شروع می‌شود.

او گفت: امسال شرایط بارندگی خوب نبود و گل گاوزبان مراتع خوب نیست، ولی مزارع بین باغی به علت اینکه آبی هستند و از آب رودخانه‌ها و چاه‌های عمیق استفاده می‌کنند وضعیت بهتری دارند و علت گرانی دو برابری قیمت گل گاو زبان‌تر همین کمبود بارش بود و قیمت آن سال گذشته ۷۰ هزار تومان بود و امسال به کیلویی ۱۶۰ هزار تومان رسید و قیمت خشک شده آن حدود یک میلیون تومان است.

گل گاو زبان یکی از گیاهان دارویی است که از دیرباز در طب سنتی ایرانی برای درمان بیماری‌هایی مانند فشار خون، دیابت، بیماری‌های قلبی، افسردگی و بی خوابی، لاغری و سلامتی پوست و مو استفاده می‌شود.

زنگنه گفت: درست است قیمت گل گاوزبان بسیار بالا است، اما زحمات آن هم خیلی زیاد است و از قبل طلوع آفتاب تا پاسی از بعداز ظهر باید در زیر آفتاب در مزرعه باشیم.

علی خسروی یکی دیگر از کشاورزان گل گاو زبان کار در باغات منطقه گلزرد نهاوند است که  با ما به گفت و گو می نشیند.

او گفت:  حدود ۳هزار متر مزرعه کاشت گل گاو زبان در بین باغ هایم دارم که کار برداشت از این مزرعه کوچک را آغاز کردیم.

خسروی گفت: ما نیز به صورت خانوادگی و با کمک دوستان و اهالی فامیل کار برداشت را از اوایل اردیبهشت ما شروع کردیم.

این کشاورز خوش ذوق نهاوندی گفت: امسال شرایط بارش نزولات جوی خوب نبود و میزان برداشت نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته، اما خدا را شکر مزرعه من آبی است و از آن راضی هستم.

او گفت: به جوانان جویای کار توصیه می‌کنم به سمت کاشت گیاهان دارویی مانند گل گاو زبان بیایید هم زحمت دارد و هم درآمد خوبی دارد؛ من به جوانان زیادی نحوه کاشت و برداشت را آموزش داده ام.

خسروی گفت: در کنار پرورش گل گاوزبان می‌شود زنبورداری هم کرد، چون محل خوبی برای تغذیه زنبور‌های عسل است.

کریم حاج بابا علی کارشناس جهاد کشاورزی و مدیر پیشین جهاد کشاورزی نهاوند می‌گوید: سطح زیر کشت گل‌گاوزبان در بین باغ و مزارع و مراتع نهاوندحدود ۱۳ هکتار است که به‌طور متوسط از هر هکتار بیش از ۵۰۰ کیلوگرم گل خشک شده برداشت می‌شود که هر کیلوگرم محصول ترامسال بین ۱۴۰ تا ۱۶۰هزار تومان و خشک آن ۷۰۰هزار تا یک میلیون تومان در نهاوند و دیگر نقاط کشور به فروش می‌رسد.

او گفت: کشت گیاهان دارویی مانند گل‌گاوزبان موجب نفوذ بیشتر نزولات جوی در خاک می‌شود و از تخریب زود هنگام مراتع و خاک جلوگیری می‌کند و کاشت این محصول درهر هکتار مزرعه گل گاو زبان برای ۱۰ تا ۱۵ نفر به صورت متوسط ایجاد اشتغال می‌کند.

مدیر سابق جهاد کشاورزی نهاوند گفت: امروزه اهمیت گیاهان دارویی و شناساندن نقش حیاتی آن‌ها در پیشبرد اهداف ملی، منطقه‌ای و جهانی برای تقویت سلامت و خودکفایی دارویی ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی بر کسی پوشیده نیست گیاهان دارویی به عنوان ذخایر و گنجینه‌های ژنتیکی می‌توانند بزرگترین ثروت ملی برای هر کشوری به عنوان یکی از تولیدات مهم در بخش کشاورزی محسوب شوند.

دمنوش گل گاو زبان در تقویت حواس و تصفیه خون موثر است 

دکتر علی نوابی پزشک عمومی و مشاورتغذیه در مورد خواص گیاه دارویی گل گاو زبان گفت:گل‌گاوزبان گیاه دارویی و خوراکی است که دمنوش آن برای تقویت حواس، تصفیه خون، اعصاب درمان سرماخوردگی، برونشیت، سرفه، ورم کلیه‌ها، سرخک، مخملک، روماتیسم و ​​بیماری‌های قلبی بسیار مفید است.

به گفته او، بیشترین میزان تولید گل گاوزبان شهرستان نهاوند مربوط به مراتع کوهستان‌ها و کوهپایه‌های گیان، ملوسان، تازناب‌ها، سیاهدره ملوسان و باغات اطراف شهر نهاوند است.

او گفت:گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت بالایی در سلامت و بهداشت جهانی برخوردار هستند و در بسیاری از کشور‌های در حال توسعه طب گیاهی به عنوان بخش مهمی از سیستم درمانی آن‌ها شناخته می‌شود، تنوع اقلیمی و کلینیکی ایران وجود ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده جهان و وجود ۳۰۰ روز آفتابی در سال موجب شده کشور ما از تنوع گیاهی قابل توجهی در این حوزه برخوردار شود به نحوی که بیش از هشت هزار گونه‌ گیاهی در جهان شناخته شده است که  یک هزار و ۷۲۸ گونه نیز به عنوان گیاهان بومی ایران به عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می‌شوند.

دکتر نوابی گفت: از میان این گونه‌ها گیاهی در جهان ۲ هزار و ۳۰۰ گونه آن  خواص دارویی، عطری، ادویه‌ها و آرایشی بهداشتی دارند.

 او گفت: مردم نهاوند در میان باغات و در فصل بهار و زمستان استفاده زیادی از دمنوش گل گاو زبان می‌کنند و بانوان نهاوندی از گل و شکوفه‌های تازه آن مربای خوشمزه‌ای درست می‌کنند که ارزش غذایی زیادی دارد.

گزارش از علی سهرابی