صداوسیما برای ترویج زبان فارسی و دوری از به کار بردن واژه‌های بیگانه تا امروز تلاش‌هایی مثل ساخت برنامه، تشویق مجریانی که بیش از دیگران به این مهم پایبند هستند و... به کار بسته است.

حتما شما هم متوجه شده‌اید که مدتی است درباره پاسداشت زبان فارسی آن هم در رادیو و تلویزیون، بیش از پیش بحث می‎شود. با گلایه‌هایی که رهبری سال‌۹۸ در جمع استادان زبان و ادب پارسی، شاعران جوان و پیشکسوت، نسبت به ترویج نیافتن زبان فارسی در رسانه مطرح کردند، این موضوع بیشتر از گذشته در دستور کار قرار گرفت. در این مدت، اقداماتی انجام شد، اما هنوز هم واژه‌های بیگانه، گاهی از حرف‌های مجریان، گویندگان و مهمانان برنامه‌ها سر درمی‌آورند.

از دی ماه ۱۴۰۰ تلویزیون بخشی را در ۲۰:۳۰ روی آنتن می‌برد که مصداق عملی ضرب‌المثل یک سوزن به خودت بزن و یک جوالدوز به مردم است. این برنامه در هر قسمت از کسانی می‌گوید که در صداوسیما، واژه‌های بیگانه به کار بردند و معادل مناسب آن را معرفی می‌کند. متولی و گزارشگر این بخش، امیدجلوداریان است که خودش در زمینه ادبیات فارسی تحصیل کرده‌است. با او درباره چندوچون این برنامه و این‌که تا چه اندازه می‌تواند در کاهش به کارگیری واژگان بیگانه موثر باشد، گپ زدیم.

گفت‌وگو با «امید جلوداریان» درباره گزارش بخش خبری ۲۰:۳۰ در مقابله با به‌کاربردن واژه‌های بیگانه

ماجرای یک پیشنهاد

صداوسیما برای ترویج زبان فارسی و دوری از به کار بردن واژه‌های بیگانه تا امروز تلاش‌هایی مثل ساخت برنامه، تشویق مجریانی که بیش از دیگران به این مهم پایبند هستند و... به کار بسته و حالا مدتی است اخبار ۲۰:۳۰ در بخشی به بررسی برنامه‌های صداوسیما و استخراج واژه‌های بیگانه می‌پردازد و با پخش قسمتی از چند برنامه که در آن‌ها مهمانان یا مجری واژه‌ای بیگانه بیان کردند، جایگزین مناسبش را ارائه می‌کند. این شیوه هم جنبه تشویقی و تنبیهی نامحسوسی در خود دارد و هم عنوان‌کردن جایگزین‌ها می‌تواند ذهن مخاطبان را با واژه‌های بهتر، آشنا کند. از کلام رئیس‌جمهور بگیر تا برنامه‌های سرگرم‌کننده صداوسیما از نقد این برنامه، در امان نبوده‌اند. ولی اخیرا که این بخش در صحبت‌های مجری و داوران فصل تازه برنامه عصرجدید جستی زد، ویدئوی آن حسابی در فضای مجازی منتشر و دست به دست شد و بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.

امید جلوداریان، پژوهشگر و ویراستار ارشد سازمان صداوسیما و مدرس زبان و ادبیات فارسی است که این بخش ۲۰:۳۰ را اجرا می‌کند، می‌گوید: «۱۴ - ۱۵ سالی است در سازمان صداوسیما در حوزه زبان فارسی تدریس می‌کنم. این پیشنهاد را که برنامه‌ای با این محوریت ساخته شود، بار‌ها مطرح می‌کردم. با آمدن آقای جبلی، آغاز طرح تحول در سازمان و همچنین حضور آقای خدابخشی به عنوان معاون سیاسی سازمان صداوسیما و علاقه‌ای که به زبان فارسی داشتند، ابراز امیدواری کردم به زبان فارسی بیشتر توجه شود و ایشان هم استقبال کردند. البته ایده اصلی و پرداختن به واژه‌های بیگانه به این شکل، دستور آقای خدابخشی بود.»

او درباره انتشار چندباره بخشی که او در آن از به کار بردن واژه‌های بیگانه در برنامه عصر جدید انتقاد کرده‌بود، عنوان می‌کند: «عصر جدید جزو برنامه‌های پرمخاطب تلویزیون محسوب می‌شود و طبیعی است بخشی که ما به آن پرداختیم، حسابی دیده شود.»
جلوداریان درباره گزینش مواردی که در این برنامه به نمایش درمی‌آید، توضیح می‌دهد: «من معمولا سعی می‌کنم در هر گزارش، بخشی را به مسئولان اختصاص دهم؛ چون صحبت‌های آنان در رسانه‎ها از کارکرد‌های زبان معیار است. گفتار آن‌ها و اهالی رسانه می‌تواند زبان معیار را شکل دهد، تثبیت یا تخریب کند.»

یک سوزن به خود

اگر مسئولان عالی‌رتبه کشور هم از واژه‌های بیگانه استفاده کنند، پایشان به این گزارش باز می‌شود. رئیس‌جمهور، نماینده مجلس و... از جمله این افراد هستند.

جلوداریان درباره فشار یا نقد این مسئولان درباره راهی که پیش گرفته‌است، می‌گوید: «بازخورد منفی به آن شکل نگرفته‌ام. من گفتار نماینده‌ها را خیلی رصد کردم و اگر واژه‌های بیگانه را به کار می‌بردند، آورده‌ام. آن زمان که لایحه بودجه را بررسی می‌کردند، پای ثابت برنامه من بودند. وقتی به مجلس رفتم به شدت استقبال کردند و هیچ‌گونه دلخوری وجود نداشت. به جز یک عده افراد و خبرگزاری‌ها که گفتند صداوسیما اول باید آگهی‌های بازرگانی‌اش را درست کند و بعد به انتقاد از دیگران بپردازد. من به پیام‌های بازرگانی هم پرداختم. وقتی داریم از خبرنگاران، مجریان و گویندگان تلویزیونی هم در این زمینه انتقاد می‌کنیم، در واقع صداوسیما ابتدا از خودش شروع کرده‌است.»

حالا چرا؟

همیشه درباره پاسداشت زبان فارسی و اهمیت آن شنیده‌ایم، اما شاید شما هم حس کرده‌باشید چند‌سالی است این موضوع بیش از پیش رنگ گرفته و توجه‌ها را به‌خصوص در صداوسیما به خود جلب کرده‌است. جلوداریان در این‌باره عنوان می‌کند: «خیلی‌ها از من در اینستاگرام و... می‌پرسند چه شده که بعد از ۴۰ سال یادمان آمده‌است زبان پارسی را با این غلظت پاس بداریم؟ چه ضرورتی دارد؟ برای خیلی‌ها عجیب است این گزارش تقریبا هرشب از ۲۰:۳۰ پخش می‌شود. چند عامل وجود دارد که ما این موضوع را با این اصرار پیگیری می‌کنیم. یکی طرح تحول سازمان است که با انتصاب آقای جبلی ایجاد شد. پاسداشت زبان فارسی یکی از دغدغه‌های رهبر انقلاب است که به مسئولان سازمان، انتقال داده شد و مسئولان آن را پی گرفتند. نکته دیگر، بحث قانون است. اصل ۱۵ قانون اساسی صراحتا بر موضوع پاسداشت زبان فارسی تاکید کرده و قانون ممنوعیت به کارگیری عناوین، اصطلاحات و واژه‌های بیگانه صراحتا آمده و عنوان شده‌است که صداوسیما حق ندارد واژه‌های بیگانه را از طریق رسانه ترویج کند. پس هم جنبه قانونی دارد، هم دغدغه رهبر انقلاب است و هم در طرح تحول بر آن تاکید شده‌است. سال ۹۸، رهبری این موضوع را گفتند و من آن را پوشش دادم. ضمنا بحث فرهنگی و هویتی هم هست. زبان فارسی عامل اتحاد ما ایرانیان است. در برنامه‌های توسعه هم به پاسداشت زبان فارسی اشاره شده‌است.»

کارنامه زبان‌فارسی مسئولان تا مجریان

جلوداریان درباره سختگیری‌اش در این گزارش نسبت به واژه‌های بیگانه‌ای مثل «مدل» که سال‌هاست در زبان فارسی رایج شده و با گوش مردم آشناست، توضیح می‌دهد: «واژه‌های سیستم و پلتفرم نیز همین‌طور است، ولی ما باید از جایی آغاز کنیم. واژه‌های جدید را فرهنگستان معادل‌سازی می‌کند تا رایج نشود، اما ما باید واژه‌های رایج را هم کم‌کم حذف کنیم.»

او ادامه می‌دهد: «ما در پایان هفته، تغییر همان فردی را که از او انتقاد شده‌است، نشان می‌دهیم. مثل افرادی که واژه بیگانه را حذف کردند و مثلا به جای پلتفرم گفتند بن‌سازه یا کنارش، معادل فارسی آن را به کار بردند. برای نمونه اگر دقت کنید آقای نیک‌زاد، نایب رئیس مجلس دیگر در مجلس کلمه میکروفن را استفاده نمی‌کند، می‌گوید صدابر. خیلی برای ما جالب است، چون واژه صدابر، نامانوس است و احتمال دارد خیلی‌ها متوجه آن نشوند.

چند بار از کسانی یاد کردیم که از واژگان بیگانه استفاده نمی‌کنند. مثلا خیلی کم در صحبت‌های سخنگوی قوه قضاییه یا سخنگوی شورای نگهبان از این واژه‌ها شنیدم. در گزارش آوردم که در ۲۰ دقیقه صحبت ایشان نتوانستم واژه بیگانه بیابم. خیلی اوضاع بهتر شده‌است. خصوصا در معاونت سیاسی در این مورد، انقلابی ایجاد شده‌است. اوایل که می‌خواستم واژه‌های بیگانه را در گفتار اهالی رسانه پیدا کنم به راحتی پیدا می‌کردم، ولی الان واقعا باید وقت بگذارم.»

از جلوداریان می‌پرسیم تاکنون بخشی از گزارشش را به ۲۰:۳۰ و به کار بردن واژه‌های بیگانه در این بخش خبری اختصاص داده‌است که پاسخ می‎‌دهد: «گفتار گوینده‌های این بخش خبری را رصد کردم و خوشبختانه نتوانستم ایرادی پیدا کنم، چون خودمان بر بخش خبری نظارت می‌کنیم. به همین علت معمولا گوینده‌هایش واژه بیگانه به کار نمی‌برند، اما از میان خبرنگاران برای مثال آقای حسینی‌بای را حداقل سه یا چهار بار در گزارش‌هایمان نشان داده‌ایم.»

منبع: جام جم

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱۹
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۱:۴۷ ۱۳ شهريور ۱۴۰۳
سلام آقا ی جلوداریان چرا از معادل واژه فارسی کوکب استفاده نمیشه د،در زمان دفاع مقدس داشتیم ،ایستگاه صلواتی یا پذیرایی از میهمانان یا زایرین،
Iran (Islamic Republic of)
احمدی
۱۶:۴۲ ۲۷ تير ۱۴۰۳
سلام آقا جلودار جرا شبکه ای فیلم انگلیسی است
Finland
حسن
۲۱:۰۳ ۱۳ ارديبهشت ۱۴۰۳
سلام اول باید بگم که زبان انگلیسی یک زبانی است که بین تمام کشورها قراردادا شده بعنوان زبان بین المللی مطرح شود و استفاده از ان در محاورات باعث میشه سواد انگلیسی مردم بالا بره دون باید بگم اینکه به زبان اصیلمان یعنی فازسی احترام بگذاریم را قبول دارم و باید اینگونه باشد ولی از اقای جلوداریان بشدت انتقاد دارم که چرا و به چه علت فق زبان انگلیسی را بعنوان زبان بیگانه قلمداد میکنید چرا زبان عربی را که در تمامی محاوراتمان متاسفانه دیده میشه بعنوان زبان بیگانه حساب نمیکنید چرا....
Finland
ناشناس
۲۱:۰۲ ۱۳ ارديبهشت ۱۴۰۳
سلام اول باید بگم که زبان انگلیسی یک زبانی است که بین تمام کشورها قراردادا شده بعنوان زبان بین المللی مطرح شود و استفاده از ان در محاورات باعث میشه سواد انگلیسی مردم بالا بره دون باید بگم اینکه به زبان اصیلمان یعنی فازسی احترام بگذاریم را قبول دارم و باید اینگونه باشد ولی از اقای جلوداریان بشدت انتقاد دارم که چرا و به چه علت فق زبان انگلیسی را بعنوان زبان بیگانه قلمداد میکنید چرا زبان عربی را که در تمامی محاوراتمان متاسفانه دیده میشه بعنوان زبان بیگانه حساب نمیکنید چرا....
United States of America
مرادی
۲۱:۱۹ ۰۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
با سلام
همانگونه که مطلعید پاسداری از زبان و فرهنگ ایران و ایرانی از وظایف فرهنگستان زبان و ادب پارسی است.فقط اینجانب نمی فهمم چرا عزیزان در غربال گری شان فقط زبان ها و واژه های انگلیسی و ... را بیگانه تلقی نموده و بزرگترین زبانی که عملا زبان فارسی را درحال تغییر دادن هست را فراموش کرده اند و آن هم زبان بیگانه عربی است. زبانی که استاد سخن سعدی و فردوسی یک عمر تلاش کردند که زبان فارسی را در مقابل آن محافظت کنند.بسی رنج بردم در این سال سی.عجم زنده کردم بدین پارسی.
باشد تا شما هم من بعد این مطلب را پیگیری و فراموش نکنید که بزرگترین تهدید زبان پارسی زبان بیگانه عربی است. ممنون
Iran (Islamic Republic of)
پارسی
۱۲:۵۳ ۱۱ اسفند ۱۴۰۲
به ایشان بفرمایید عربی هم بیگانه هست، فقط واژه های لاتین بیگانه نیست
البته که خوده فارسی هم پارسی هست
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۳۰ ۰۷ اسفند ۱۴۰۲
باسلام
آقای جلوداریان که این همه فارسی را پاس می‌دارند بهتر است پیشنهادهایی را در خصوص تغییر نام بعضی از سازمان های دولتی که کلا واژگان بیگانه دارد مثل سازمان انرژی اتمی (انرژی کلمه انگلیسی و اتم کلمه فرانسه است) به دولت و مجلس بدهند.
Iran (Islamic Republic of)
علی
۲۱:۰۲ ۲۳ آذر ۱۴۰۱
سلام چرا آقای جلوداریان نسبت به زبان عربی حساس نیست وفقط گیر داده به زبان بین المللی انگلیسی
این به دور از اخلاق حرفه آب یک خبرنگار میباشد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۰۵ ۱۱ تير ۱۴۰۱
چرا آقای امید جلوداریان در دادگاه ها نمی ره بگه لطفاً قاضی و وکیل فارسی بنویند اینقدر عربی غليظ می نویسند که باید مترجم ببریم متن دادستان و قاضی رو برامون بخونه
Iran (Islamic Republic of)
M.p
۲۱:۰۷ ۳۰ خرداد ۱۴۰۱
به این خبر نگار بگید اگر سواد داشتی نمیگفتی فارسی . اول خودت یاد بگیر بگی پارسی بعد به حرف زدن بقیه مردم گیر بده . البته باید دید چقدر گرفته که به عربی کاری نداشته باشه آخه عربی زبان بیگانه نیست
Iran (Islamic Republic of)
محمد
۲۱:۱۲ ۰۳ خرداد ۱۴۰۱
سپاس از شما ولی ای کاش در مورد کلمات عربی که در قانون جا گرفته و خیلی حق مردم را نا حق میکنه حل میکردید خیلی هم راحت تر است این یک اصل اساسی است خواهشمندم نظرسنجی کنید
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۵۵ ۲۷ ارديبهشت ۱۴۰۱
چرا حرف های که به عربی گفته میشه مورد نقد نیست
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۱:۰۰ ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۱
این کار آقای جلوداریان، یک نوع جهاد محسوب می گردد. خدا خیرشان دهد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۸:۴۲ ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۱
خدا رحمت کند یک استاد ادبیات داشتیم که میگفت زبان برای تفاهم است و هر لغت و نکته ایی که ساده تر و جا افتاده تر باشد همان را باید استفاده کرد. ایشان میگفت چرا به کلاغ میگوئیم کلاغ؟؟ اسم برای نامیدن است و مهم این است که وقتی ما میگوئیم کلاغ در ذهن طرف مقابل ما پرنده کلاغ مجسم میشود. خلاصه کلام اینکه بسیاری از کلماتی که ما میخواهیم معادل سازی کنیم سخت تر و مهجورتر از کلمه رایج است. مثل کامپیوتر و رایانه ! رایانه از کجا درآمده؟ به چه معنی است؟ بسیار نامانوس است.
Iran (Islamic Republic of)
مهدی
۰۸:۰۴ ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۱
همه واژگان بیگانه باید کم کم کنار گذاشته شوند و همچنین بسیاری از واژگان عربی
انجام این کار از رسانه ها و آموزش وپرورش آغاز می شود.
با سپاس از شما
Iran (Islamic Republic of)
مهدی
۰۸:۰۴ ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۱
همه واژگان بیگانه باید کم کم کنار گذاشته شوند و همچنین بسیاری از واژگان عربی
انجام این کار از رسانه ها و آموزش وپرورش آغاز می شود.
با سپاس از شما
United States of America
ناشناس
۰۱:۳۱ ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۱
امان از اشپز هاى برنامه ها كه همش از كلمات خارجى استفاده مى كنند انهم وقتى واقعا معدل قشنگتر فارسيش هست
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۰:۰۹ ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۱
کار خوبی هست ولی ناقص چرا همش به واژگان انگلیسی گیر دادین و این همه واژه عربی رو نادید میگیرین؟اگه عربی زبان بیگانه نیست مثل زمان قبل از یعقوب لیث صفاری به عربی سخن بگیم هرچند اکنون هم بالای 80 درصد واژگانی که بکار میبریم عربیه!
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۱:۰۲ ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۱
واژه های عربی، ترکی، بلوچی، کردی، سمنانی و گویش های مختلف که مربوط به اقوام ارزش مند کشور ما هستند، بیگانه محسوب نمی گردند. این ها فارسی هستند.
آخرین اخبار