کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روز‌های جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روز‌های پردردسر بود، برویم.

در پنجاه و چهارمین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی تیتراژ ابتدایی و انتهایی سریال تلویزیونی «متهم گریخت» به کارگردانی رضا عطاران و خوانندگی امیرحسین مدرس، رضا عطاران و مجید اخشابی رفتیم که در زمان پخش آن توانست به عنوان بخشی از ملودی‌های تابوشکن سریال‌های تلویزیونی معرفی شود. موسیقی که در آن ردپا‌هایی از موسیقی موسوم به «رپ» نیز دیده شد و توانست شرایط متفاوتی را برای این سریال پرطرفدار رقم بزند.

صوت تیتراژ سریال متهم گریخت

مجموعه تلویزیونی «متهم گریخت» به نویسندگی سعید آقاخانی و کارگردانی رضا عطاران که هر دو از نسل طلایی گروه موسوم به ساعت خوشی‌ها بودند، اولین بار در سال ۱۳۸۴ همزمان با ایام ماه مبارک رمضان از شبکه سوم سیما در قالب یک مجموعه بیست و شش قسمتی پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

داستان این مجموعه داستانی هم که در حال و هوایی سرخوشانه و کمدی پیش روی مخاطبان قرار گرفت و اتفاقاً هم تبدیل به یکی از سریال‌های تابو شکن سیما در ماه رمضان شد، درباره شخصیتی به نام هاشم آقا با بازی مرحوم سیروس گرجستانی بود که خانواده‌اش در شهرستانی نه چندان دور زندگی ساده‌ای دارند. هاشم تا پیش از بیماری خود در مغازه‌ای اجاره‌ای به تعمیر اگزوز اتومبیل مشغول بوده، ولی به علت بیماری، پزشکان او را از انجام کار‌های سنگین منع کرده‌اند. از طرفی دختر دانشجویش در تهران برای او شغلی پیدا و خانه‌ای را اجاره می‌کند. هاشم هم به ناچار کارش را تعطیل و به تهران مهاجرت می‌کند. مهاجرت به تهران و مصائب و مشکلات حضور در پایتخت خود سر منشا اتفاقات متفاوتی است که برای هاشم و خانواده‌اش ماجرا‌های جالبی را رقم می‌زند.

سیروس گرجستانی، مریم امیرجلالی، سعید آقاخانی، علی صادقی، محمود بهرامی، شهربانو موسوی، ملیکا زارعی، لیدا فتح اللهی، علیرضا جعفری، رضا عطاران، احمدپورمخبر، مجید شهریاری، خشایار راد، فلور نظری، فرشاد ارج، پروین ملکی، بهشاد شریفیان، سیدرضا حسینی، سیروس میمنت، امیر داودنژاد، اصغر حیدری، پروین میکده، سروش جمشیدی، حلیمه سعیدی، آناهیتا افشار، افشین سنگ چتپ، سروش رفیعیان، فتح الله طاهری، محمد برسوزیان، ملیحه موسوی، محمد حاج حسینی، ابراهیم شجاعی، سعید نورالله‌ی، سید جلال طباطبایی، سعید کریمی، مسعود مبارکی، امیر مولایی، محمد افشار، سیامک حلمی، بهروز خوش فطرت، حسین عیدی وندی هم بازیگران سریال «متهم گریخت» را تشکیل می‌دادند.

اما فارغ از جذابیت‌ها، اما و اگر‌ها و حاشیه‌های ریز و درشتی که حین تولید و پخش این سریال پرطرفدار روی داد، این موسیقی تیتراژ ابتدای و انتهایی مجموعه بود که توانست به عنوان یکی از برگ برنده‌ها و تابوشکن‌های سریالی محسوب شود که از همان اول هم معلوم بود حرف‌های تازه‌ای برای گفتن دارد.

موسیقی تیتراژی که در قالب دو قطعه تولید و در بخش آغازین و پایانی سریال پیش روی مخاطبان قرار گرفت. البته بماند که این موسیقی تیتراژی ابتدایی سریال با صدای امیرحسین مدرس و رضا عطاران بود که بیشتر از موسیقی پایانی به چشم آمد و شرایطی را ایجاد کرد که هیچکس فکر نمی‌کرد در موسیقی تیتراژ یک سریال تلویزیونی آن هم در ایام ماه مبارک رمضان چنین تابوشکنی اتفاق بیفتد.

آنچه برای موسیقی تیتراژ سریال متهم گریخت طراحی و برنامه‌ریزی شده دو موسیقی تیتراژ بود که بخش اول به آهنگسازی حمیدرضا صدری و خوانندگی رضا عطاران و امیرحسین مدرس و در بخش دوم به آهنگسازی علیرضا افکاری (بر اساس یک ملودی هندی) و خوانندگی مجید اخشابی به بینندگان ارائه شد.

دو موسیقی که گرچه هر کدام دربرگیرنده ویژگی‌ها و قابلیت‌های متفاوتی بود، اما این موسیقی تیتراژ ابتدایی سریال بود که با استفاده از یک گونه موسیقایی موسوم به رپ فارسی آن هم با صدای رضا عطاران سر و صدای زیادی به پا کرد و موجب شد ترکیب دو صدای مدرس و عطاران تبدیل به یکی از متفاوت‌ترین موسیقی تیتراژ‌های آن دوران شود. کما اینکه هم مجید اخشابی برای تیتراژ پایانی و هم مدرس و عطاران برای تیتراژ ابتدای نامزد دریافت جایزه بهترین موسیقی تیتراژ از نهمین جشن حافظ شدند.

امیرحسین مدرس نویسنده، پژوهشگر، خواننده و مجری برنامه‌های مختلف تلویزیونی که انصافاً یکی از هنرمندان متخصص و موسیقی شناس این سال‌های تلویزیون در قامت مجری و بازیگر است، چندی پیش بود که در مصاحبه با روزنامه همشهری پیرامون نحوه همکاری‌اش با رضا عطاران و خوانندگی در سریال متهم گریخت گفته بود: با رضا عطاران دوستی قدیمی دارم. خوش‌خلق، حرفه‌ای و هوشمند است. تیتراژ سریال متهم گریخت، به تنظیم حمیدرضا صدری و ترانه‌ای از یغما گلرویی است که نیمه‌شبی در استودیوی خانگی حمیدرضا صدری ضبط کردیم. البته ملودی از آنِ یک گروه موسیقی معروف بود که کلامش به‌اصطلاح ایرانیزه شد. یادم است در آن شب، چون موسیقی، گام بالایی داشت و عبارت «ای خدا، خدا» را در اوج می‌خواندم، یکی از همسایگان حمید که تصور کرده بود مجلس مناجاتی در حال برگزاری است، وسط ضبط در زد و گفت: «قبول باشه ان‌شاالله، ولی کمی آروم‌تر لطفاً. به هر حال نیمه‌شبه!» سپیده‌دم، ضبط ما تمام شد.

وی درباره بازتاب و واکنش‌هایی که پس از پخش این موسیقی میان مخاطبان به وجود آمد، توضیح داده بود: این ترانه، با استقبالی فوق تصور ما روبه‌رو شد، تا جایی که افراد بسیاری آن را زنگ تلفن همراه خود قرار دادند. هنوز هم مردم این ترانه را دوست دارند. در کوچه و خیابان، بسیار شنیده‌ام که به من می‌گویند: «این وصف حال همه ماست. انگار این خدا خدا را از حنجره ما فریاد زده‌ای». این اقبال و توجه مردم برای من تاج افتخار است.

مجید اخشابی از خوانندگان فعال موسیقی کشورمان هم که از او می‌توان به عنوان یکی رکوردداران خوانش موسیقی تیتراژ‌های سریال‌های مختلف تلویزیونی به ویژه سریال‌های مناسبتی ماه رمضان یاد کرد هم درباره موسیقی تیتراژ پایانی سریال «متهم گریخت» که با ترانه‌ای از علی معلم دامغانی پیش روی مخاطبان قرار گرفت، گفته بود: این قطعه اقتباسی از یک ملودی خاطره‌انگیز هندی بود و من همیشه مترصد و عاشق این بودم که این قطعه را اجرا کنم. خدا ناصر عبداللهی را رحمت کند یک روز مرا دید و گفت تو خیلی زبل هستی و من دوست داشتم این قطعه را بخوانم، اما تو به نفع خودت از آن بهره گرفتی. این ملودی یکی از شاهکار‌های موسیقی هند است و استاد علی معلم‌دامغانی نیز با شیوایی و استادی هرچه تمام با توجه به شناخت نسبی که به زبان هندی دارند، این قطعه را سرودند. […]وقتی با آقای عطاران صحبت کردم و گفتم چنین طرحی در ذهنم است که خیلی کار را متفاوت می‌کند. عطاران هم کار را شنید، استقبال کرد و گفت این قطعه خیلی خاص است. خدا را شکر کار پخش شد و مورد استقبال قرار گرفت.

اخشابی درباره به کار گیری و الهام از یک ملودی هندی برای ساخت موسیقی تیتراژ انتهایی سریال متهم گریخت گفته بود: وقتی هنرمند عاشق یک موسیقی است و دوست دارد آن را بازخوانی کند و خودش هم به صراحت منشا آن را اعلام می‌کند، مشکلی نیست، اما کار از جایی به مشکل می‌خورد که هنرمند این اقتباس را انجام می‌دهد و می‌گوید این کار خودم است و تنظیمش با خودم بوده است. اما من چند بار از موسیقی عرب، ترک و هندی استفاده و همواره به این نکته اشاره کرده‌ام.

به هر صورت قطعاً موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «متهم گریخت» یکی از مهم‌ترین و جریان ساز‌ترین موسیقی تیتراژ‌های سریال‌های مختلف تلویزیونی در سال‌های اخیر است که می‌تواند در ردیف خاطره ساز‌ترین و ماندگارترین قصه‌های مرتبط با موسیقی تیتراژ‌های تلویزیون قرار گیرد. موسیقی‌هایی که هریک دربرگیرنده ابعاد مختلفی است که می‌تواند منعکس کننده شرایطی از حس و حال مخاطبان تلویزیون در ادوار مختلف زمانی باشد.

منبع: مهر