از چهاردیواری کلانتری‌هایی که گوشه به گوشه پایتخت نشانده شده‌اند انتظاری جز دیدن صحنه‌های نزاع و درگیری و غرولند شاکی‌ها و شرم‌زدگی مجرمان دستنبد به دست نمی‌رود. کلانتری است و شنیدن صدای‌های در هم و هیاهوی مراجعه کنندگانی که هر کدام به بوی عدالت خواهی و مطالبه حق‌شان به این مراکز انتظامی راه کشیده‌اند. در میان همین بحبوحه همیشگی، اما اتاقی تعبیه شده که خیلی از ما خبری از آنچه در آن می‌گذرد نداریم. اتاقی که حریم خصوصی آدم‌های تنها و آسیب‌دیده این شهر است و وارد شدن به آن آداب خودش را دارد.

میزبان مراجعه کنندگان پریشان به این اتاق هم بانوان سبز پوش و درجه‌داری هستند که سال‌ها آموزش مشاوره دیده‌اند، به اندازه مو‌های سرتان پرونده‌های قضایی مرور کرده‌اند و هیچ کس مثل آن‌ها هر روز در متن زندگی شاکیان نفس نکشیده است. در روز‌هایی که انتفاع مالی حرف اول و آخر خیلی از روابط درون شهری را می‌زند و همه‌مان به حساب و کتاب و دو دو تا چهار تا افتاده‌ایم، در این اتاق مطلقا حرفی از پول و حق ویزیت نمی‌شنوید. این گزارش روایتی است نزدیک به آنچه هر روز در اتاق‌های مشاوره در کلانتری‌های بالا و پایین و طول و عرض این پایتخت پر هیاهو می‌گذرد و البته ادای دینی به بانوان درجه‌داری که با صبوری و آرامش راهنمای دلسوز مراجعه‌کنندگان به این چهاردیواری‌های پر دلهره و همهمه هستند.

۷۰ درصد پرونده‌ها در این اتاق مختومه می‌شوند!

شاید در طول زندگی پای شما به کلانتری باز شده باشد و شاید از قضا به قسمت مشاوره و مددکاری کلانتری هدایت شده باشید و پرونده‌تان در همین قسمت بسته شده باشد، حتما دیده‌اید که برخی از کارشناسان در این بخش نشسته‌اند تا به مشکلات و دعاوی خانوادگی مردم رسیدگی کنند، عموم این کارشناسان دارای مدارک تحصیلی مرتبط مشاوره و مددکاری هستند و فعالیت این بخش از کلانتری به حدی اثر بخش بوده که به گفته مسئولان حدود ۷۰ درصد پرونده‌هایی که در کلانتری‌ها تشکیل می‌شود، در بخش مشاوره مختومه شده و به مصالحه می‌انجامد.

این پرونده تا حل مشکل باز خواهد بود

دایره مددکاری به صورت ساختارمند فعال است به گونه‌ای که اولین نشانه آسیب‌های اجتماعی نوپدید در همین بخش شناسایی می‌شود. اعتیاد، ازدواج، فرزندان طلاق و سایر آسیب‌های اجتماعی از جمله موضوعاتی است که در این بخش رسیدگی و راهکار‌های کارشناسی به هموطنان ارائه می‌شود و تا حل مشکل، پرونده باز خواهد بود. کلانتری و پاسگاه‌ها دیگر مثل گذشته نیستند، جایی که فقط افراد برای طرح دعاوی خود بیایند، حالا مراکز مشاوره کلانتری‌ها جایی است که مشکلات در آن مطرح، بررسی و تا جای امکان حل و فصل می‌شود، برای اثبات این مدعا مهمان دو بانوی مشاور درجه‌داری شدیم که سخت‌کوشانه برای مصالحه تلاش می‌کنند و در روند مشاوره دادن‌های دلسوزانه‌شان تجارب نابی به دست آورده‌اند که یک دنیا ارزش دارد.

پلان اول، شماره‌ای ثابت برای مشاوره

زن جوان به همراه پدر پیر و همسرش در اتاق نشسته‌اند، هر یک با صدایی بلند صحبت می‌کنند، مشاور به خانم می‌گوید، خانم محترم شما نیاز به مشاوره دارید و باید حتما تحت نظر روانشناس باشید، زن جوان با صدایی بلند می‌گوید، بیشتر شوهرم نیاز به روانشناس دارد نه من، خانم مشاور با صدایی رساتر و جدی‌تر می‌گوید، خانم تست شما مثبت بوده و ارزیابی‌ها نشان می‌دهد باید تحت نظر روانشناس باشید، این مکاللمه چند دقیقه‌ای کوتاه ادامه دارد، خانم مشاور آن‌ها را به سمت درب خروجی هدایت می‌کند. از سرهنگ زهرا یوسفی گوهری کارشناس ارشد روانشناسی شخصیت که حدود پنج سال در دایره مشاوره و مددکاری معاونت اجتماعی کلانتری ۱۳۰ نازی آباد مشغول خدمت است و ۲۲ سال در بخش‌های مختلف نیروی انتظامی خدمت کرده ماجرا را جویا می‌شوم: «این خانم و آقا هر دو یک ازدواج ناموفق داشتند، آقا با دو فرزند از همسر قبلی و خانم با یک فرزند از همسر قبلی با یکدیگر ازدواج کرده‌اند، خانم فرزندان را مورد آزار جسمی قرار داده و مشکلات دیگری داشته و حتما باید زیر نظر روانشناس قرار بگیرد تا مشکلات روانی‌اش بهبود پیدا کند.»

خانم یوسفی گوهری، بانویی آرام، خوش صدا و مهربان است، شمرده صحبت می‌کند، در مورد خدمات رایگانی که دایره اجتماعی و مددکاری کلانتری‌ها به مردم ارائه می‌دهند، برای‌مان توضیح می‌دهد: «بانوانی که احساس می‌کنند مکان امنی برای مشاوره گرفتن ندارند و دیگر گروه‌های جامعه می‌توانند در زمینه مددکاری، مشاوره خانواده، روانشناسی در شاخه‌های مختلف از طریق کلینک به ما مراجعه کنند و برای درمان بهره‌مند شوند همچنین در این بخش به اختلافات، مشکلات و مسائل اجتماعی رسیدگی، راهکار و راهنمایی مناسب برای حل مشکلات ارائه می‌شود و در مواردی اگر مساله در سطح اجتماعی مطرح باشد، پیگیری لازم صورت می‌گیرد تا مشکل ساده‌تر و سریع‌تر برطرف شود.

شماره‌ای برای حل بحران‌های اورژانسی

در موارد اورژانسی که ممکن است شهروندان در نیمه شب درگیر آن شوند، بخشی به صورت تلفنی وجود دارد که مردم ضمن تماس می‌توانند مشکلات خود را مطرح کرده تا تیم آسیب‌شناسی ما راهنمایی‌های لازم را ارائه کنند و اگر در طول روز مراجعه کنند کارشناس و کارشناس‌های ارشد در بخش اجتماعی حضور دارند و میزبان آن‌ها در بخش مشاوره می‌شوند. در موارد خیلی خاص اگر حضوری به کلانتری مراجعه کنند، تشکیل پرونده انجام می‌شود و مقدمات کار انجام شده و اول وقت در اختیار مشاوران قرار می‌گیرد تا رسیدگی‌های لازم انجام شود. شماره ثابت مشاوره به صورت شبانه روزی ۰۹۶۵۸۰ است، شهروندان ضمن تماس با این شماره، مشکل را مطرح می‌کنند و کارشناسان به صورت شبانه‌روزی مشکلات را دریافت می‌کنند، این شماره در واحد پلیس پیشگیری مشاوره‌های مختلف خانوادگی و اجتماعی ارائه می‌دهد.

سرهنگ یوسفی گوهری در مورد میزان اعتماد مردم به بخش مشاوره کلانتری‌ها می‌گوید: «کسانی که در این بخش فعالیت می‌کنند تحصیلات مرتبط با مشاوره و روانشناسی دارند، در حیطه‌های مددکاری، مشاوره و روانشناسی فعالیت می‌کنند از سوی دیگر در پلیس پیشگیری به صورت مستمر آموزش و تکنیک‌های جدید ارائه می‌شود، کلاس و کارگاه‌های ویژه برگزار می‌شود تا با آخرین متد و روش‌هایی که در این عرصه مطرح شده، آشنا شوند و صرفا متکی به تحصیلات دانشگاهی نباشند و آخرین روش‌ها را آموزش دیده و مدارک مرتبط به این دوره‌های و کارگاه‌ها را کسب کنند بر این اساس خروجی کار آن‌ها ارزیابی می‌شود.

امکان جذب مشاورانی که علاقه‌مند به کار در کلانتری هستند وجود دارد؟

در سال‌های اخیر یکی از اقدامات مفید پلس فاتب (فرماندهی انتظامی تهران بزرگ) و پلیس پیشگیری جذب نیرو‌های مرتبط با روانشناشی و مشاوره است که به صورت قراردادی استخدام می‌شوند، اغلب نیرو‌های این بخش، جوان، کارامد و آشنا به دوره‌های جدید هستند، از آن‌ها آزمون گرفته می‌شود که در صورت تایید و صلاحیت جذب شده و به صورت متمرکز و غیر متمرکز در سازمان فعالیت می‌کنند. در تمام کلانتری‌ها از نیرو‌های قراردادی جوان استفاده می‌شود.

- در واحد پیشگیری و مشاوره پرونده‌ها چه زمانی مختومه می‌شوند؟

«پرونده‌هایی که برای ما ارجاع می‌شود اکثرا سعی می‌شود اینجا به مصالحه ختم شود، پرونده کامل ارزیابی و ریشه‌یابی می‌شود و در نهایت با ارجاع دادن به کلینیک‌های خودمان سعی می‌کنیم تا انتها پیگیر موضوع باشیم» سرهنگ این‌ها را می‌گوید و توضیحات بیشتری در اختیارمان قرار می‌دهد: «برای هر یک از پرونده‌ها زمان گذاشته می‌شود با افراد تماس گرفته می‌شود که شما باید در جلسات مشاوره و روانشناسی که در نظر گرفته شده، شرکت می‌کردید، در واقع پیگیر مراجعه شهروندان در کلاس‌های مشاوره هستیم، در پرونده‌هایی قید می‌شود شما این تعداد جلسه را باید بگذرانید، بررسی‌ها با برنامه‌ریزی انجام می‌شود. با مراکز دیگر نیز مرتبط هستیم در مواقعی پیش می‌آید که شهروندان اعلام می‌کنند؛ نمی‌توانیم در کلینیک‌های مستقر در کلانتری‌ها به هر دلیلی حضور داشته باشیم، یا مسیر دور است، آرامش نداریم، خانواده ما را زیر سئوال می‌بردند، در این شرایط با مراکز دیگر مرتبط هستیم، نامه می‌زنیم و افراد را ارجاع می‌دهیم به جا‌های دیگر، به طور عمده با مراکز دولتی و غیر دولتی در سطح شهر هم مرتبط هستیم و تعامل داریم. بر این اساس در زمینه معرفی شهروندان برای امر مشاوره و روانشناسی و همچنین در مورد مسائل روانشناسی با آن‌ها تعامل داریم، در مراکز عمومی محله‌ها در مورد مشکلات اجتماعی، بیماری و اختلال‌های روانی صحبت می‌کنیم و سعی می‌کنیم به آن‌ها این آموزش را بدهیم که چگونه می‌توانند از یک زندگی سالم در کنار خانواده‌ها لذت ببرند.»

ماجرای ریشه یابی چند همسری یک مرد

- «اینجا هر پرونده برای ما حکم یک خاطره پر التهاب را پیدا می‌کند.» سرهنگ این را می‌گوید و راوی ماجرای پرونده‌هایی می‌شود که در آن‌ها اقدام به مشاوره دادن کرده است: «پرونده‌هایی داشتیم که خانواده بنا به دلایلی دچار مشکلات خاص شدند و به کلانتری مراجعه کردند، در برخی مواقع فرزندان از خانه فرار کردند، در این شرایط خانواده را دور هم جمع کرده و آموزش‌های لازم به فرزندان و والدین ارائه شد، به طور کلی زوج‌درمانی، خانواده درمانی، درمان‌های فردی و تثبیت شخصیت برای شهروندان انجام شده و در مواردی به کلینیک‌هایی که در سطح شهر داریم و کار آن‌ها در واقع ادامه کار دایره اجتماعی است ارجاع شده‌اند. مشکلات افراد در اینجا طبقه‌بندی می‌شود و با توجه به اینکه این مشکل چقدر مراحل خواهد داشت برای اینکه طی طریق کرده و به درمان اساسی برسد به کلینیک‌های مرتبط با این مساله ارجاع می‌دهیم و آن جا ارزیابی و برنامه گذاشته و ممکن است ۱۰ یا ۱۵ جلسه درمان به آن‌ها داده شود، آموزش داده می‌شود و کمک می‌شود تا آن رفتار و الگو‌ها اصلاح شود تا بتوانند یک زندگی ساده و شاد و سالم داشته باشند.»

جزییات برخی از پرونده فراموش شدنی نیست: «خانمی برای شکایت به این جا مراجعه کرد، همسر این خانم، همسر دیگری را اختیار کرده بود و ارتباط‌های متعددی داشت، موضوع ریشه‌یابی شد، آقا را خواستیم و صحبت کردیم و متوجه شدیم که مشکل اصلی خانواده به عدم تثبیت شخصیت هر دو طرف به ویژه خانم خانواده بر می‌گرد، چون خانم در فضای مردانه بزرگ شده بود. خانواده‌ای که ۶ یا هفت برادر داشت و خصلت و رفتار‌های مردانه یاد گرفته و بعد از ازدواج با وجود اینکه صاحب ۲ فرزند پسر ۲۷ و ۲۰ سال بودند، آقا همسر دیگری انتخاب کرده بود. فرزندان این زوج می‌گفتند، ما در خانه چهار آقا هستیم یعنی مادر خانه نیز نقش مادرانه نداشت اگر چه بانوی مرتبی بود و کار‌های خانه را به درستی انجام می‌داد، اما روحیات و اخلاق مردانه داشت، وقتی ارزیابی‌ها انجام شد به این نتیجه رسیدیم علت اینکه همسر تصمیم گرفته با فرد دیگری مرتبط شود این بوده که احساس نمی‌کرده همسرش، رفتار خانمانه دارد و براین اساس، آموزش‌های لازم به خانم داده شد با آقا صحبت شد و آموزش‌های لازم به آقا نیز داده شد و با فرزندان هم جلسات مشاوره برگزار کردیم، به صورت همزمان این خانواده تحت «خانواده درمانی» و «فرد درمانی» قرار گرفتند. برای هر کدام تقریبا ۱۰ جلسه گذاشته بودیم که تمام جلسات را آمدند. بعد از ظهر‌ها می‌آمدند و پیگیر بودند و وقتی درمان صورت گرفت به ما مراجعه کردند و تشکر کردند که نگذاشتیم، زندگی آن‌ها به هم بریزد و دوباره آن‌ها را دور هم جمع کردیم. با این خانواده حدود یک سال و نیم مرتبط بودیم که بیشتر خودشان به ما سر می‌زدند و خانم خانه یادآوری می‌کرد که فکر نمی‌کردم رفتارهایم بد باشد، فکر می‌کردم درست‌ترین رفتار، رفتار‌های مردانه است و حالا تغییر کرده‌ام و مدیریت زندگی را به عهده گرفته‌ام.»

گفتگو منهای پرخاشگری

«در پرونده دیگری که اخیرا تشکیل شده بود با دختر خانمی که از منزل فرار کرده بود و در سن ۱۷ سالگی مصرف الکل داشت و اقدام به خودکشی کرده بود آشنا شدیم.» سرهنگ زهرا یوسفی گوهری می‌گوید این پرونده هم ختم به مصالحه شده است: «پدرش او را به ما معرفی کرد چندجلسه با او صحبت کردیم و ارزیابی متعدد روی او انجام شد و کمک شد تا به کانون خانواده برگردد. اشکلاتی که والدین داشتند را گوشزد کرده و آموزش‌های لازم ارائه شد. روابط والدین با هم و با فرزندان بررسی شد، جلساتی با آن‌ها گذاشتیم تا در خانواده نیز جلساتی برگزار شود اگر انتقاد‌هایی دارند آن را با بهترین روش بدون اینکه پرخاشگری لفظی و عملی داشته و درگیری با هم ایجاد کنند، در روز معینی مطرح کنند. این روز معین برای آن‌ها تبدیل به عادت شده و تبدیل به یک نشست خانوادگی شده است، آن‌ها می‌گویند، این را می‌دانیم که در طول هفته یک روز مقدس داریم حتی اگر سفر باشیم دور هم جمع شده و صحبت می‌کنیم قبلا فقط مشکلات را مطرح می‌کردیم، اما حالا بیشتر پیشنهاد می‌دهیم.

آموزش مراحل تثبیت شخصیت

سنین مختلف رشد فرزندان را به والدین مطرح کردیم و آموزش دادیم که در هر دوره تثبیت شخصیتی فرزندان باید چه رفتار‌هایی داشته باشند و فرزندان آن‌ها در آن دوره چه دریافت‌هایی را می‌کنند سه دور هفت سال داریم که باید این سه دوره را برای ثبات شخصیتی مناسب درست طی کنند. هفت سال شامل آشنایی با اتفاقات روزمره و اطرافیان است، هفت سال دوم شامل رشد شنوایی آن‌ها و تقویت اعتماد به نفس و هفت سال سوم آموزش داده می‌شود که از فرزندان غافل نشویم، ما همیشه به فرزندان خود دستور نمی‌دهیم در یک دوره‌ای مناسب کمک می‌کنم تا بچه‌ها یاد بگیرند برای حرف‌هایی که می‌زنند استدلال بیاورند درست فکر کنند و مسائل خود را درست مطرح کنند و مسائل خود را به دور میز‌های مشورتی خانواده کشانده تا نظرات خود را مطرح کرده و ترس خود را از بیان موضوعات ذهنی بیرون بریزند. اول آن‌ها را با خانواده مطرح کرده و ارتباط خوبی با خانواده بگیرند تا در آینده بتوانند با افراد جامعه ارتباط سالم تری برقرار کنند و حتی انتقادات خود را چه در خانواده و در محیط اجتماعی با صبر و آرامش مطرح کنند و اگر برای موضوعی که مطرح می‌کنند دلیل درستی دارند بدون اینکه خشمگین شوند و نظرات خود را تحمیل کنند، استدلال خود را مطرح کرده و به نتیجه برسند.

این پرونده‌ها محرمانه باقی می‌مانند

گاهی شهروندان به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند ما نمی‌خواهیم دائم به کلانتری بیاییم و تا به حالا پایمان به کلانتری باز نشده این یک اصطلاح است که مردم به زبان می‌آورند، این در حالی است که این روز‌ها کلانتری‌ها تنها محلی برای حل اورژانسی نزاع و درگیری‌ها نیستند. کسانی که اینجا فعالیت می‌کنند، می‌توانند مثل اعضای خانواده ما باشند. محرم اسرار هستند، پرونده‌ها محرمانه می‌ماند و فقط با افرادی که فرد می‌خواهد، تماس گرفته می‌شود. ما به عنوان امین مردم اینجا نشستیم و می‌خواهیم از شما حمایت کنیم. این حمایت با مشاوره‌های متعدد صورت می‌گیرد و در اینجا با توجه به تجارب زیاد مشاوران به طور یقین از بهترین راهنمایی‌ها برخوردار می‌شوید. پس اگر در حل مسائل شخصی و خانوادگی دچار آسیب پذیری و بحران شده‌اید حتما می‌توانید روی مشاوره گرفتن در کلانتری‌ها حساب کنید.»

منبع: ایرنا