گسترش اینترنت و امکانات آن در دهه هفتاد در ایران، سبب ایجاد تحولات مهمی در حوزه زبان ‏و ادبیات فارسی شد؛ باید اعتراف کرد امروزه فضای مجازی به شدت بر زبان فارسی تأثیر ‏گذاشته و وجود ناهنجاری‌های متعدد و سلیقه‌ای بودن نوشتار در این فضا، بدون رعایت آداب و ‏قوانین، آسیب‌های عمیقی بر پیکره زبان و ادبیات فارسی وارد می‌کند؛ آسیب‌هایی که شاید در ‏دراز مدت رفع و اصلاح آن‌ها بسیار مشکل باشد. ‏

امروزه آسیب شناسی فضای مجازی در ارتباط با زبان و ادبیات فارسی یک ضرورت غیرقابل انکار است، زیرا همگان به ویژه ادیبان و نویسندگان خوب می‌دانند که زبان فارسی از اجزای اصلی هویت ملی است و باید با هر آنچه که باعث تخریب و از میان رفتن آن می‌شود برخورد شود، در همین زمینه با " فرشته جوادی، دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی و مدرس دانشگاه در ملایر" گفت و گویی داشتیم که در پی می‌آید:

این کارشناس و مدرس دانشگاه در ملایر بیان کرد: امروزه گسترش امکانات اینترنتی موجب تغییرات و تحولات مهمی در زندگی بشر شده و حتی بر چگونگی گفتار و نوشتار وی در فضای مجازی تاثیر بسزایی داشته است.

فرشته جوادی افزود: امروزه شاهد شیوه‌های تازه ادبی در شعر و در نثر ادبی نیز هستیم، از سویی فراگیرشدن استفاده از اینترنت در حوزه زبان و ادبیات فارسی دارای محاسن و معایبی است از جمله محاسن آن می‌توان به سرعت اشتراک‌گذاری و تعامل اندیشه‌ها و افکار و عقاید انسان‌ها با یکدیگر اشاره کرد و تاثیر و قدرتی که اینترنت و امکانات دیجیتالی در هماهنگ کردن چند حس آدمی به طور همزمان برای دریافت آن در ذهن دارد همچون تصاویر، آهنگ‌ها و متن ها، همگی این توانایی‌ها برای بشر بسیار خوشایند است.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: علاوه بر تاثیراتی که فضای مجازی بر ساختار اجتماعی و سبک زندگی بشر داشته است، ادبیات و زبان انسان را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داده و از جهاتی باعث رشد و بالندگی و از جهاتی موجب سستی و زیان آن شده است.

جوادی افزود: از آنجا که دانشمندان علم زبان بر این باورند که تنها شکل ماندگار و مورد اعتمادتر یک زبان، شکل نوشتاری آن است و نه شفاهی، اما در این زمینه رشد روز افزون فضای مجازی و کاربرد زبان برای انتقال اندیشه و ارتباط میان انسان‌ها باعث شده متاسفانه زبان محاوره و شفاهی در کسوت کتابت، جای نوشتار را بگیرد و این شبیه‌سازی اثرات مخربی بر چگونگی بهره گیری درست از زبان فارسی داشته است.

این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: آثار ماندگار و کهن زبان فارسی مانند آثار سعدی و مولانا ماندگاری شان در گرو نوشتار مطابق با آئین نگارش دستور زبان فارسی بوده است و بی گمان در آن زمان هم زبان شفاهی از کتبی جدا بوده، اما زبان کتبی برای ما ماندگار است، در حال حاضر وجود ناهنجاری‌های متعدد و سلیقه‌ای بودن نوشتار در فضا مجازی بدون رعایت آداب و قوانین آسیب‌های عمیقی بر پیکره زبان و ادبیات فارسی وارد می‌کند، آسیب‌های که شاید در دراز مدت رفع و اصلاح‌ها بسیار مشکل باشد.

وی ادامه داد: از جمله می‌توان به کوتاه کردن نابجای ساختمان واژه‌ها به صورت سهوی یا عمدی اشاره کرد که در آن مخاطبین به علت تنبلی و یا کم کوشی در کاربرد زبان، شکل گفتاری را جایگزین شکل نوشتاری کرده‌اند و در بسیاری از موارد قوانین بسیار ساده دستور زبان در متون نگارش شده در فضای مجازی رعایت نمی‌شود؛ مانند "میگه" به جای "می‌گوید" و یا "فک کنم" به جای " فکر کنم" یا " صب" به جای "صبح" و ...

این کارشناس زبان و ادبیات فارسی بیان کرد: تاثیر مخرب دیگری که فضای مجازی در این حوزه بر جای گذاشته است کاربرد واژه‌های بیگانه و نامأنوس بوده؛ در این زمینه واژگان بیگانه و خارجی آن هم با حروف فارسی و بسیار ناپسند بکار برده می‌شوند، مثلاً کاربران می‌نویسند: چند "مین" دیگه میام، به جای واژه صحیح انگلیسی" minutes ".

وی خاطرنشان کرد: کاربرد لاتین نویسی (فینگلیش) در عبارت نویسی به جای کاربرد حروف فارسی که متاسفانه در بین نوجوانان، جوانان و دانشجویان بسیار پرکاربرد است، ماحصل تأثیر منفی فضای مجازی بر زبان فارسی است، مثلا نوشتن:Omidvaram khob bashid بجای " امیدوارم خوب باشید" و یا کاربرد بسیار فراوان " اوکی" یا " اوک" یا " ok " به جای کلمه " سپاس" فارسی و امثال اینها...

این مدرس دانشگاه وجود غلط‌های بالای املایی به صورت آگاهانه به دلیل شتاب زدگی و یا نا آگاهانه به دلیل کم دانشی و عدم تلاش برای رفع و یا اصلاح آن را از دیگر آثار مخرب فضای مجازی بر زبان و ادبیات فارسی دانست و اظهار کرد: تاثیری بر فضای شعر و سرایش اشعار و کوتاه نویسی به جای قالب بندی‌های بلند مثنوی، قصیده و غزل به وضوح به چشم می‌خورد.

جوادی گفت: در فضای مجازی اشعار دیجیتالی و یا تصویری چگونگی چینش واژگان به طور سلیقه‌ای به بهانه بی حوصلگی یا کمی زمان برای مخاطبین خود، از دیگر آثار مخرب ایجاده شده طی سال‌های اخیر به شمار می‌رود.

این کارشناس زبان و ادبیات فارسی خاطرنشان کرد: نوع ادبی "طنز" که از شاخه‌های مهم ادبیات و به عنوان تیغ دولبه‌ای برای درمان بسیاری از مشکلات و معضلات جامعه به شمار می‌رود و از دیرباز نویسندگان و شاعران در قالب "شعر و نثر طنز" به اصلاح جامعه می‌پرداختند، امروز جای خود را به اشعار بسیار هجوآمیز و زننده داده است که به جای برطرف کردن مشکلات عمده موجود در اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، جامعه آن را به سُخره می‌گیرند.

وی یادآورشد: امروزه خلاقیت نقد ادبی به ویژه از سوی مخاطب عام، ناپخته و کم سن در فضای مجازی بسیار بی ارزش و به نوعی دچار آفت و دگرگونی نسنجیده شده است؛ از آنجا که وظیفه اصلی " نقد" شناخت ارزش و بهای اثر ادبی و تشخیص خوب و بد و ارزیابی آن بر اساس معیار‌های ادبی شناخته شده در جهان است، اما متأسفانه امروز با یک " لایک" و "استیکر" و یا یک عبارت کوتاهِ مورد دلخواه مخاطب و یا به دلیل شناخت قبلی و ارتباط دوستانه با نویسنده انجام گرفته، میل شخصی جای " نقد‌های سازنده" را در ادبیات گرفته است.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: از سوی دیگر امروز در فضای مجازی تولید آثار ادبی فاخر و کلاسیک جای خود را به آثار سطحی و عامیانه داده است، زیرا انتشار این آثار کم بها و کارشناسی نشده، بدون دردسر و به آسانی در سطح وسیعی منتشر شده و در اختیار جامعه قرار می‌گیرد و خودبینی و غرور نابجا را برای نویسنده آن به همراه دارد و نویسندگان سطحی نویس با خودخواهی و بدون رنج، توجه اذهان عمومی را به خود جلب کرده و کالای بی ارزش خود را روز به روز به بازار ادبی عرضه می‌کنند و به خورد مخاطب می‌دهند.

این کارشناس زبان و ادبیات فارسی اظهارکرد: باید اعتراف کرد فضای مجازی، از نظر اطلاع رسانی و در میان گذاشتن نظر با خوانندگان، سطح وسیعی را اشغال کرده است، اما برای مردم بی‌حوصله که سریعاً قصد دارند به نتیجه برسند، فضا‌های گسترده، اما کم‌عمقی را فراهم کرده است، ممکن است خواننده‌های نوشته‌های مجازی به صورت اعم فراوان باشند، شاید بتوان گفت این فضا برای اطلاع‌رسانی مفید است نه برای الگوسازی.

جوادی در رابطه با راهکار‌های راهبردی و اساسی در زمینه کاهش تاثیر آثار مخرب فضای مجازی بر اصالت و هویت زبان فارسی، اظهار کرد: در این زمینه مسئولین مربوطه باید در تدوین کتاب‌های فارسی و نگارش در سطوح مختلف از ابتدایی تا پایان دبیرستان دروسی را در زمینه چگونگی کاربرد درست آیین زبان و نگارش زبان فارسی در کتب درسی بگنجاند.

وی افزود: همچنین اراده و عزم ملی و همگانی برای پاسداشت زبان فارسی و آیین نگارش آن در فضای مجازی و کوشش رسانه‌های نوشتاری، شنیداری و دیداری در راستای درست نوشتن و درست گفتن بر اساس آیین نگارش و زبان فارسی باید لحاظ شود.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: کوشش و تلاش ادارات و نهاد‌های دولتی و خصوصی و فرهنگی و هنری در زمینه بهره گیری درست از آیین نگارش و واژگان زبان فارسی، همچنین کوشش فرهنگستان زبان و ادبیات پارسی در بازآفرینی و چگونگی استفاده از واژگان و جملات تازه در شبکه‌های اجتماعی، امری ضروری است.

جوادی افزود: بنیادی‌ترین و بهترین راهکار برون رفت از این معضل فرهنگی و اجتماعی، در توجه جدی به آموزش و تربیت فراگیران در سطوح مختلف تحصیلی به ویژه در مقطع ابتدایی به عنوان پایه و مادر سایر مقاطع تحصیلی به شمار می‌رود، همچنین توصیه می‌شود خانواده در این زمینه همکاری لازم را با آموزش و پرورش داشته باشند.

منبع: ایسنا