یکی از وجوه مهم و متمایز رژه روز ۲۹ فروردین ماه در تهران، حضور گسترده و متنوع پرنده های بدون سرنشین متعلق به یگانهای ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که جلوه ویژه ای به این رژه بخشید و در این میان، نمایش چند فروند پهپاد جدید ایرانی به نام "ابابیل ۵ " که تا پیش از این، خبری رسمی در خصوص آن وجود نداشت، مورد توجه کارشناسان و رسانه های داخلی و خارجی قرار گرفت.

بیشتربخوانید

• سخنگوی ارتش: دشمن فکر تهدید نکند که پاسخ ارتش کوبنده است

این پرنده که برای اولین بار رویت می شد، در نمای کلی یک پهپاد با قابلیت های شناسایی و تهاجمی محسوب می شود که در مقایسه با بخش زیادی از پهپادهای مرسوم ایرانی، نشان دهنده بروز یک سری ارتقاء های مهم و تاثیرگذار است. اما برای صحبت در خصوص ابابیل ۵ در حقیقت و در ابتدا باید به سراغ یک تفکر متفاوت در نیروهای مسلح کشور برویم.

پهپادهای شناسایی و تهاجمی در کشور ما در ابتدا با محصول مهم و راهبردی مثل شاهد ۱۲۹ معرفی شد و در ادامه نیز برخی مدل های ایرانی، بر پایه RQ-۱۷۰ توسعه پیدا کردند. نوع طراحی و مشخصات پروازی این سری از پرنده های بدون سرنشین، مشخصا آن ها را در دسته پرنده های راهبردی و در زرادخانه دفاعی کشور ما قرار داده است. از طرف دیگر با توجه به اهمیت پرنده های بدون سرنشین در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران و در عین حال وسعت و تنوع جغرافیایی کشورمان، لزوم توسعه پهپادهایی با توانایی انجام عملیات های تجسسی و تهاجمی اما با طراحی و هزینه های پایین تر، ضرورت خود را به سرعت نشان داد.

در این میان چند مسئله برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مطرح شد. بحث اول توسعه مهمات هوا پرتاب برای پرنده های بدون سرنشین بود. بحث مهمات مینیاتوری و کوچک و در عین حال دقیق، از جمله چالش هایی بود که در صنایع دفاعی کشور به آن پرداخته و محصولاتی نظیر بمب های دورایستای سری قائم از درون آن متولد شد. البته پس از آن و در سالهای بعد بحث موشک های الماس نیز به این سری از مهمات اضافه شد.

اما پهپادهای ارزان قیمت تر، برای انجام ماموریت های بیشتر شناسایی و تهاجمی، چالش مهم دیگری برای نیروهای مسلح کشور ما در سالهای قبل بود. یکی از گام های اول در این خصوص، مسلح کردن پهپادهای سری ابابیل ۳ بود. این پرنده های بدون سرنشین کوچک که با تصویر برداری از ناوهای هواپیمابر آمریکا در خلیج فارس برای خود نام و آوازه ای جهانی،  دست و پا کرده بودند در مرحله بعدی توسعه، به بمب های هدایت شونده نیز مجهز شدند.

طرح دم H شکل نیز یکی از پراستفاده‌ترین انواع پیکربندی دم در پهپادها است که مزیت‌های سازه‌ای و آیرودینامیکی مناسبی برای پهپادهایی از رده کوچک تا متوسط رو به بالا به همراه دارد.  هر یک از دو بخش دم در ابابیل-۳ به بخشی از بال در نزدیکی ریشه آن وصل شده‌اند و در انتها هم به واسطه دم افقی به هم متصل هستند. این طرح دم سبب کاهش ارتفاع آن به دلیل تقسیم مساحت دم مورد نیاز به دو بخش می‌شود. بخش متحرک دم نیز در این پهپاد هم ارتفاع با کل دم است.

پهپاد ابابیل ۳

این توسعه همراه با تغییر دیگری در ارابه فرود جلویی این پهپاد انجام شده و پرنده بدون سرنشین جدید به نام اطلس شناخته شد. این پهپاد در ادامه به موشک های سری الماس نیز مجهز شد و اولین آزمایش این موشک در مدل هوا پرتاب نیز از همین پهپاد صورت گرفت.

پهپاد ابابیل ۳ ارتقاء یافته (اطلس) مسلح به دو موشک ضد زره الماس - به طراحی دم H شکل دقت کنید

در کنار بحث پهپاد ابابیل ۳ ارتقاء یافته یا همان اطلس ، صنایع دفاعی کشور، توسعه یک پرنده بدون سرنشین بزرگتر یعنی مهاجر ۶ را نیز در دستور کار قرار داد. باز هم یک پهپاد شناسایی و رزمی با یک طراحی ساده ، ارزان و کاربردی با قابلیت تولید انبوه که در چند سال اخیر در حجم بسیار بالایی هم در اختیار سپاه و ارتش قرار گرفته و برای آن هم بمب های سری قائم و هم موشک های سری الماس نصب شده است.

پهپاد مهاجر ۶ در رژه ارتش مجهز به بمب های سری قائم

در تصاویر اولیه مربوط به این پهپاد، در زیر هر بال معمولا یک بمب و سپس دو بمب یا موشک مشاهده شد. در عین حال حتی بحث حمل غلاف های جنگ الکترونیک و کاشف سیگنال های راداری دشمن نیز برای پهپاد مهاجر ۶ تعریف شده است و با این تعاریف از دو پروژه مهم و مشهور پهپادی کشور، به سراغ طرح جدید یعنی ابابیل ۵ می رویم.

ابابیل ۵ ؛ ترکیبی از ابابیل و مهاجر

همانطور که اشاره شد در جریان رژه روز ۲۹ فروردین سال جاری، پهپاد جدیدی در معرض دید قرار گرفت که سه عدد از آن، بر پشت یک کشنده سوار شده بود. حداقل در یکی از پهپادها و در زیر یک بال، دو تیر موشک الماس و در یک مورد دیگر در زیر هر بال ۳ تیر بمب هدایت شونده و دورایستا از کلاس قائم مشاهد شد که این پهپادهای جدید سری ابابیل ۵ هستند.

پهپاد ابابیل ۵ - به دهانه بال و نصب سه بمب در کنار دم H شکل دقت کنید

وقتی به ابابیل ۵ نگاهی می کنیم در بخش عقبی بدنه و خصوصا دم، همان طراحی معروف H شکل که در مدل های اولیه ابابیل ۳ و همچنین طرح ارتقاء یافته اطلس استفاده شده بود می رسیم. اما در بخش جلویی و به نوعی دماغه، با طراحی پیشرفته تری از خانواده مهاجر ۶ رو به رو هستیم.

تصاویر موجود همچنان به ما نشان می دهد که در بحث دهانه بال نیز با افزایش رو به رو هستیم و همچنان که اشاره شد حجم مهمات قابل حمل نیز در این پرنده بدون سرنشین افزایش پیدا کرده است.

ابابیل ۵ از رو به رو مجهز به دو تیر الماس - به شباهت بخش جلویی با مهاجر ۶ دقت کنید

یک نکته قابل توجه دیگر در خصوص این پهپاد، این است که ارابه فرود جلویی این پهپاد بر اساس تصاویر موجود، قابلیت جمع شدن در داخل بدنه را دارد. این مسئله مشخصا نشان می دهد که در بحث طراحی بخش جلویی، یک ایده و طراحی جدید صورت گرفته و با فضای بیشتری نیز رو به رو هستیم و در عین حال حذف مجموعه ارابه از زیر پرنده بدون سرنشین در زمان پرواز، به زبان بسیار ساده امکان افزایش سرعت و بهبود اصول آیرودینامیک را فراهم می سازد.

جایگاه برای جمع شدن ارابه فرود در پهپاد ابابیل ۵ - پهپاد مجهز به بمب سری قائم

در خصوص مشخصات و مختصات پهپاد ابابیل ۵ مسئله ای به صورت رسمی اعلام نشده ولی با توجه به ظاهر بزرگتر و حمل بیشتر مهمات، می توان گفت احتمالا ابابیل ۵ از نظر ماندگاری در صحنه ، تا حدی ارتفاع پروازی و مشخصا بحث محموله قابل حمل، از مهاجر ۶ در رتبه بالاتری قرار می گیرد. 

پهپادها در نیروهای مسلح ؛ هر روز پر رنگ تر از دیروز

توسعه پهپاد هایی مثل سری مهاجر ۶ یا ابابیل ۵ در حقیقت نشان دهنده در پیش گرفتن و ادامه استراتژی موثر و مفید دفاعی کشور و واگذار کردن بخش زیادی از ماموریت ها در نیروهای مسلح بر عهده این پرنده ها است. برای نمونه امروزه و خصوصا در مرزهای شرقی کشور، شاهد یک منطقه با مساحت بسیار طولانی و در عین حال طبیعتی بسیار خشن هستیم که نیازمند کنترل از بالا است.

 افزایش قابل توجه توان پهپادی ارتش در سالهای اخیر مشخصا نشان دهنده برنامه ریزی گسترده برای پوشش این نوع مناطق به وسیله پرنده های بدون سرنشین است. رفتن به سمت طراحی ابابیل ۵ این قابلیت را ایجاد می کند که یک پرنده بدون سرنشین بتواند برای مدتی طولانی تر عملیات رصد در یک منطقه نسبتا وسیع را آن هم با هزینه ای نه چندان بالا به انجام برساند و طبیعتا چنین محصولی، برای انجام عملیات هایی خارج از محدوده جغرافیایی کشور نیز در صورت نیاز، آمادگی و توانمندی بالایی دارد.

منبع: مشرق