سید احمد خاتون آبادی گفت: در دشت گُرگاب در شمال شرق و نیز در منطقه قُهاب در جنوب شرق اصفهان، افزون بر صد کوره آجرپزی سال‌های متمادی است که خاک زراعی را برداشت و به آجر فشاری تبدیل می‌کنند، بطوریکه در دشت گرگاب سطح خاک بیش از یک متر پایین رفته و آنچه باقی مانده است مناسب کشت و کار و کشاورزی نیست، زیرا لایه‌های زیرین خاک از مواد مغذی و لازم بی بهره است.

با صادر شدن این آجر‌های تولیدی از خاک، در واقع ظرفیت تولید خوراک و مواد غذایی از استان خارج می‌شود.

به گفته او جابجایی خاک به مناطق داخل و بیرون استان و جدا کردن خاک از محل پدیدار شدن و زایش، پایداری این منبع مهم و حیاتی را تهدید می‌کند که باید قبل از اینکه امنیت مواد غذایی و خوراکی نیز کاهش یابد برای رفع آن برنامه ریزی کرد.

لازم است به خاک به عنوان یک موجود زنده نگاه کرد که سلامت آن برابر با سلامت زیست بوم یا اکوسیستم است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان می‌گوید تغییر غیر قانونی کاربری اراضی کشاورزی و احداث ساختمان در زمین‌های کشاورزی، در عمل برای همیشه خاک را از دسترس تولید خوراک خارج می‌سازد و به مرور فشردگی لایه‌های خاک به دلیل وجود ساخت و ساز، ساختار فیزیکی آن را در جهت منفی تغییر می‌دهد.

او تعدی به عرصه‌های طبیعی، رهاسازی خاک بدون کشاورزی اصولی، تخریب خاک بدنبال فعالیت‌های معدنی و تخلیه پسماند‌های صنعتی و خانگی را از دیگر تهدید‌های این بخش بر شمرد.

هر چه ساختمان‌ها و سازه‌ها بر روی خاک زراعی بیشتر باقی بمانند با تغییر ساختار طبیعی خاک خاصیت زراعی بودن خاک بیشتر از دست می‌رود و با از بین رفتن خلل و فرج‌های موجود در خاک، قابلیت برگشت پذیری آن با گذشت زمان بسیار کاهش می‌یابد.

خلل و فرج خاک همان فضای خالی بین ذرات جامدخاک است که به وسیله هوا، گاز‌ها و آب اشغال می‌شوند و ساختار خاک را تشکیل می‌دهند که تحت تاثیرعواملی، چون بافت، ثبات ساختار، عملیات زراعی و عوامل و شرایط محیطی است.

خاتون آبادی گفت: ۵۰ درصد خاک سالم در بردارنده خلل و فرج است که نیمی از آن‌ها برای عبور آب و نیمی دیگر برای عبور هوا است، طبیعی است با بهره برداری‌های غیر زراعی و یا وقتی آب را از آبخوان‌ها تخلیه می‌کنیم خاصیت هوادهی خاک و عبور آب بدنبال پرشدن فضا‌های خالی بین خاک و خلل و فرج‌ها از بین می‌رود.

دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان معتقد است خاکسازی در طبیعت برای هر سانتیمتر خاک سطحی زراعی، طی فرایند‌های بسیار کُند و پیچیده افزون بر ۷۰۰ سال طول می‌کشدکه حفاظت از خاک در شرایط خشکی اصفهان، سخت‌تر و نیازمند برنامه ریزی اصولی و علمی است.

اگر شرایطی پیش آمد که خاک پایین دست حوضه زاینده رود با کم آبی مواجه شود و قابل کشت نباشد و از طرفی در معرض فرسایش باد‌های فصلی نیز قرار بگیرد، خطر از دست دادن این سرمایه بیشتر می‌شود.

خاتون آبادی گفت: بخاطر اینکه شرایط دسترسی به آب پایدار محدود و رودخانه خشک شده است دیگر امکان تغذیه چاه‌های عمیق به وسیله رودخانه وجود ندارد پس در بازه زمانی معینی، آب شور می‌شود و آبیاری با آن خاک را شور می‌کند و از نظر شیمیایی ماهیت آن را تغییر می‌دهد.


خاک عنصر اصلی تامین‌کننده امنیت غذایی در هر کشوری است. بر اساس قانون حفاظت خاک که ۲۰ خرداد ۹۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید شرح وظایفی برای نهاد‌های های اجرایی در نظر گرفته شد تا به موازات سازمان حفاظت محیط زیست، مسائل مربوط به این موضوع را پیگیری کنند.

زاینده‌رود با حدود ۴۹۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه گرفته و در فلات مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد. کارشناسان وجود بند‌ها و سد‌های متعدد و بطور کلی سازه‌های آبخیزداری و کشاورزی در بالادست را سبب افت ورودی به سد زاینده‌رود و تهدیدی برای نابودی خاک این حوضه آبخیز می‌دانند.


منبع:ایرنا