بد نیست بدانید که دانشمندان باهوش و بزرگی که به ناسا راه یافته‌اند نیز مصون از خطا و اشتباه نیستند. این گزارش، داستان یکی از همین اشتباهات است که بنا بر اعلام ناسا، یک اشتباه ۱۲۵ میلیون دلاری در راه ارسال فضاپیمای مریخی ناسا بوده است.

همه چیز به یکاهای اندازه‌گیری متریک برمی‌گردد!

دستگاه متریک یک دستگاه اندازه‌گیری ده‌دهی(بر پایه عدد ۱۰) است. این دستگاه برای اولین بار در فرانسه در سال ۱۷۹۱ پذیرفته شده و هم‌ اکنون پایه دستگاه اندازه‌گیری در تمامی کشورهای جهان به جز ایالات متحده، لیبریا و برمه ‌است. هر چند قصد آغازکنندگان این دستگاه، ایجاد دستگاهی بود که برای تمام مردم به طور برابر قابل استفاده باشد(از نظر تئوری)، اما مشخص شد که نمونه‌های نخستین برای نگهداری باید زیر نظر حکومت یا قدرت خاصی قرار بگیرند.

بیشتربخوانید

• ۵ حقیقت در مورد شهاب‌سنگ‌ها که شاید ندانید

تا قبل از سال ۱۸۷۵، نمونه‌های نخستینِ اندازه‌گیری توسط دولت فرانسه نگهداری می‌شد، اما بعد از آن به دست یک نهاد فراحکومتی به نام "کنفرانس عمومی وزن‌ها و اندازه‌ها" سپرده شد و در سال ۱۹۶۰، این نهاد، سامانه استاندارد بین‌المللی یکاها یا همان سیستم معروف SI را به ‌عنوان جایگزین "دستگاه متریک" منتشر کرد.

دستگاه بین‌المللی یکاها که با SI شناخته می‌شود، دستگاه بین‌المللی استاندارد شده‌ای برای سنجش کمیت‌ها بر حسب یکاها(واحدها) است. این سامانه در سال ۱۹۶۰ پایه‌گذاری شد. توجه به این موضوع ضروری است که اگرچه در چند کمیت اصلی مانند طول، جرم و زمان یکاهای این دستگاه با دستگاه متریک مشترک و پذیرفته ‌شده است، اما با این‌حال در بسیاری از کمیت‌های اصلی و فرعی دیگر مانند کلوین و درجه سلسیوس یا ژول و کیلوکالری با هم تفاوت دارند و نباید این دستگاه را با دستگاه متریک اشتباه گرفت. دستگاه SI در واقع نوع پیشرفته و بین‌المللی دستگاه متریک است.

مدارگرد اقلیمی مریخ

مدارگرد اقلیمی مریخ(MCO) یک کاوشگر فضایی رباتیک ۳۳۸ کیلوگرمی بود که توسط ناسا در تاریخ ۱۱ دسامبر ۱۹۹۸ برای مطالعه سیاره سرخ و به عنوان یک رله ارتباطی برای "کاوشگر قطبی مریخ" به فضا پرتاب شد. اما در بدو ورود این فضاپیما به مدار مریخ، اتفاق عجیب و ناگواری رخ داد و همه چیز اشتباه پیش رفت.

ناسا در این بیانیه نوشت: این مدارگرد در ساعت ۰۹:۰۰:۴۶ به وقت ساعت هماهنگ جهانی در تاریخ ۲۳ سپتامبر ۱۹۹۹، ورود به مدار مریخ را همانطور که برنامه‌ریزی شده بود، آغاز کرد. قرار بود این فضاپیما پس از عبور از پشت مریخ، تماس خود را دوباره با زمین برقرار کند، اما متاسفانه پس از رفتن به پشت مریخ، هیچ سیگنالی از این فضاپیما دریافت نشد.

ناسا به همین مناسبت، تحقیقاتش را شروع کرد و به سرعت متوجه شد که یک خطای ناوبری به دلیل ارسال نادرست فرمان از زمین، موجب این اتفاق شده است.

داستان از این قرار بوده که فرمانی که از زمین برای این فضاپیما ارسال شده در سیستم واحدهای انگلیسی یعنی "پوند-ثانیه" و بدون تبدیل به یکای مربوطه در سیستم متریک یعنی "نیوتن-ثانیه" ارسال شده است.

اگرچه ممکن است این موضوع چندان مهم به نظر نرسد، اما سفر و ماموریت فضایی یک کار علمی بسیار دقیق و مستلزم توجه بسیار زیاد است و همین اشتباه به ظاهر کوچک باعث شد که "مدارگرد اقلیمی مریخ" در مدار تعیین شده خود قرار نگیرد و ماموریت با ۱۴۰ تا ۱۵۰ کیلومتر اختلاف مواجه شود.

بنابراین به دلیل این اشتباه، "مدارگرد اقلیمی مریخ"(MCO) در ارتفاع تقریبی ۵۷ کیلومتری در جو مریخ سقوط کرد و تکه تکه شد و سوخت. در نتیجه، دیگر هیچ سیگنالی از آن دریافت نشد و این فضاپیما برای همیشه گم شد.

"مدارگرد اقلیمی مریخ" یک کاوشگر فضایی رباتیک به وزن ۶۳۸ کیلوگرم بود که توسط ناسا در ۱۱ دسامبر ۱۹۹۸ برای مطالعه اقلیم و جو مریخ و تغییرات سطحی این سیاره و به عنوان بخشی از "برنامه نقشه‌بردار ۹۸ مریخ" جهت رله ارتباطی قطب نشین مریخ به فضا پرتاب شد. با این حال در ۲۳ سپتامبر ۱۹۹۹ ارتباط فضاپیما پس از ورود به "درج مداری" با تیم عملیات قطع شد، به این دلیل که خروجی نرم‌افزار کامپیوتری ایستگاه زمینی بر پایه واحدهای اندازه‌گیری آمریکایی بود و از یکای "پوند-نیرو به جای "نیوتن-ثانیه" در دستگاه بین‌المللی یکاها که در قرارداد میان ناسا و شرکت "لاکهید مارتین اسپیس سیستمز" تعیین شده بود، استفاده می‌کرد. به دلیل این اشتباه، فضاپیما در مسیر خود به سطح مریخ بسیار نزدیک شد و در اتمسفر آن از بین رفت.

درج مداری یا پهلوگیری مداری(Orbit insertion) مجموعه‌ای از عملیات و مانورهای فضایی متشکل از شتاب برای پروازهای فضایی برای تنظیم حرکت فضاپیما است که به ‌ویژه برای ورود به مداری پایدار در اطراف ماه، قمر، سیاره، سیارک یا هر جرم آسمانی دیگر از آن استفاده می‌شود. این مانور مداری می‌تواند شامل کاهش سرعت تا کمی بالاتر از مقدار سرعت گریز بدنه مربوط یا شتاب‌گیری از سرعت پایین‌تر برای رسیدن به آن نسبت سرعت گریز به سرعت باشد. هدف از اینگونه مانورها همچنین ممکن است قرارگرفتن در یک مدار انتقال باشد. به عنوان مثال اصطلاح درج مداری نزولی وجود دارد. به این روش تزریق مداری نیز گفته می‌شود.

یک فرهنگ مشکل آفرین

مهندس "ریچارد کوک" که در آن زمان مدیر پروژه‌های مریخی ناسا بود، می‌گوید که این اشتباه، تاریخی شد. وی می‌گوید: موضوع یکاها و واحدهای اندازه‌گیری از آن نقطه به بعد به یک موضوع در کتاب‌های درسی هر کودک تبدیل شده است و همه تعجب کردند که ما در آن زمان متوجه این اختلاف یکا نشدیم.

این داستان گویای این واقعیت است که حتی بهترین نقشه‌ها و برنامه‌ها نیز ممکن است دارای اشکال باشند و چیزی به سادگیِ یک اختلاف در سیستم یکاها می‌تواند عواقب مخربی داشته باشد که علاوه بر میلیون‌ها دلار پول، وقت و انرژیِ گرانبهای دانشمندان را نیز هدر دهد.

با این حال، "کوک" معتقد است که این اتفاق، بیشتر یک حادثه بوده تا یک اشتباه، چرا که آن زمان یک فرهنگ عمومی در ناسا وجود داشت که در آن کارمندان ناسا خیلی تحت فشار قرار می‌گرفتند.

"کوک" می‌گوید: جمله‌ی «بهتر، سریع‌تر، ارزان‌تر» شعارِ آن زمان بود. مطمئناً در آن پروژه تلاش می‌شد تا در ازای مقدار معینی پول، کارهای زیادی انجام شود.

وی افزود: شاید بهترین درسی که می‌توان از این رویداد غم‌انگیز گرفت این باشد که نباید برای ماموریت‌های با اهمیت نظیر ماموریت‌های اکتشاف سیاره‌ها عجله کرد یا از میانبر استفاده کرد.

حتما به همین دلیل است که ناسا در مأموریت‌های فعلی خود با نهایت دقت و احتیاط عمل می‌کند. به عنوان مثال این اواخر شاهد بودیم که ناسا در پرتاب تلسکوپ فضایی گرانبهای "جیمز وب" با چنان دقت و احتیاطی عمل کرد که گاهی برای مخاطبان و علاقه‌مندان به پیگیری سفر جذاب این تلسکوپ فضایی، خسته کننده می‌شد. زیرا پس از تعویق چند ساله تاریخ تعیین شده اولیه برای پرتاب آن، مراحل توسعه، سرهم بندی و انتقال نهایی آن تا سکوی پرتاب نیز بسیار طولانی شد و حتی پرتاب آن به کوچکترین دلایل از جمله شرایط نامساعد هوا با تعویق مواجه می‌شد.

امروزه ناسا نشان داده که از اشتباهات خود نظیر اشتباه در پروژه "مدارگرد اقلیمی مریخ" درس گرفته است و ماموریت‌های موفق مریخی دو دهه اخیر آن پس از آن اتفاق، آن را گواهی می‌دهد. ماموریت‌هایی نظیر ارسال مریخ‌نوردهای حیرت انگیز "فرصت"، "کنجکاوی" و "استقامت" که سعی در شناخت هرچه بیشتر سیاره سرخ و کشف نشانه‌های حیات باستانی در زیر سطح آن و از بقایای دریاچه‌های باستانی آن دارند. زیرا همانطور که می‌دانیم، سیاره مریخ نخستین نامزد برای نام گرفتن به عنوان "خانه دوم" بشر است.

منبع: ایسنا