با شنیدن کلمه جهاد شاید اولین فکری که به ذهنمان خطور کند جنگ باشد، اما اگر کمی به آن فکر کنیم، متوجه خواهیم شد که همه جنگ‌ها و مخالفت‌ها از نوع تفکر افراد ریشه می‌گیرد و سرمنشاء تمامی جنگ‌ها از نوع تفکرات آدم هاست. حال با وجود کلمه‌ای مانند جهاد که به معنای کوشیدنِ همراه با فداکاری در راه خدا با جان، مال و دیگر داشته‌های انسانی است، به جنگ‌ها و مبارزاتی که با هدف گسترش اسلام و یا دفاع از آن انجام می‌شود، جهاد می‌گویند.  مقام معظم رهبری هم بر جهاد تبیین تاکید کرده اند و آگاهی بخشی را برای همه افراد جامعه لازم دانسته اند.

گفت و گوی ما با حجت الاسلام و المسلمین موسی جامعی را درباره جهاد تبیین در ادامه می خوانید:

 جهاد تبیین شامل چه مواردی می شود؟ 

مسئله جهاد تبیین یک مسئله بسیار مهم است، اصل جهاد در دین ما جزو ارکان ایمان شمرده شده و به تعبیر مرحوم مجتبی تهرانی جهاد جزو لازمه وجود ایمان است، در آیه ٢٠ سوره توبه نیز خداوند می‌فرماید‌:الَّذينَ آمَنوا وَهاجَروا وَجاهَدوا في سَبيلِ اللَّهِ بِأَموالِهِم وَأَنفُسِهِم أَعظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللَّهِ ۚ وَأُولٰئِكَ هُمُ الفائِزونَ

آن ها که ایمان آوردند و هجرت کردند و با اموال و جان هایشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها پیروز و رستگارند!
یکی از لوازم وجودی ایمان، جهاد در راه خدا است، جهاد در راه خدا ابعاد مختلفی دارد که از جمله جهاد اکبر، جهاد اصغر، جهاد در عرصه سخت و نظامی، جهاد در عرصه علمی، دانشی و جهاد در کار فرهنگی مصداقی از جهاد را شامل می شوند.

آیا جهاد در صدر اسلام هم بوده؟

جهاد تبیین از دیرباز در سنت اهل بیت و در متون دینی ما بوده که ماموریتی که مقام معظم رهبری برای نسل ما بیان کردند بسیار به جا، لازم و دور اندیشانه و برخواسته از بصیرت و درایت بالای ایشان است. جهاد تبیین یعنی دین مبین اسلام و اساس دین اسلام را آنگونه که واقعیت اسلام است و نه به صورت سلیقه ای و برداشت‌ شخصی بیان کردن که جزو ماموریت های ما قرار داده شده است.

جریان فرهنگ قرآنی چگونه می تواند در عرصه جهاد تبیین اثر گذار باشد؟

اگر بخواهیم دین را تبیین کنیم، اصلی‌ترین و مهم‌ترین منبع شناخت و شناساندن دین، قرآن کریم است. مسئولان حوزه قرآنی و جامعه قرآنی کشور وظیفه بسیار مهمی  در رابطه با این موضوع دارند. هر چند این موضوع فقط اختصاص به جامعه قرآنی ندارد و لازم است هر مسلمان و هر ولایتمداری به این فرمان لبیک بگوید اما چون جامعه قرآنی تجربه بیشتری دارد طبیعتاً تخصص و ماموریت بیشتری نیز خواهد داشت. امیدواریم که جریان قرآنی کشور بتواند از داشته های خود و ظرفیت خودش به بهترین شکل برای اجرای جهاد تبیین استفاده کند .

فرصت توسعه و رشد شبکه های اجتماعی و نشر آثار قرآنی در جهاد تبیین چقدر می تواند موثر باشد؟

یکی از بزرگترین، مردمی ترین و بومی ترین شبکه های اجتماعی حاضر کشور که هیچ اتکایی به نهادهای دولتی ندارد و کاملا مردمی اداره می شود جلسات خانگی قرآن است. این جلسات خانگی قرآن بهترین خاستگاه برای ترویج و تبیین دین مبین اسلام و همان جهاد تبیینی است که مقام معظم رهبری فرمودنداین جلسات از یک طرف حلقه اتصالی را جلسات خانگی قرآن با علماو اساتید قرآنی و معارفی دارد.

از طرف دیگر با عموم مردم در ارتباط است . در یک فضای بی تکلف و معنوی به نام جلسات قرآنی در منازل ،محافل و مجالسی که خیلی مردمی و بی تکلف اجرا می شود. تقویت شبکه های اجتماعی و توسعه آن خیلی می تواند در بحث جهاد تبیین کمک کند. البته به شرط اینکه مسئولین ما نیز زمینه ها را مهیا و حمایت کنند. نیازی نیست که خودشان جلسه قرآن راه اندازی کنند بلکه انتظار ما از نهادها و مراکز دولتی این است که زمینه را هموار و پشتیبانی و حمایت کنند. خود مردم این جلسات را برگزار می کنند. از مربیان و اساتید جلسات خانگی قرآن  انتظار داریم با افزایش معارف، معلومات و مهارت های خود بتوانند یک محتوای غنی را در این جریان معنوی ارائه دهند .

به نظر شما اشاعه جهاد تبیین نیاز به اقتصاد کلان دارد؟

اینکه مقام معظم رهبری فرمودند نیازی به تصویب بودجه های کلان برای جهاد تبیین نیست واقعاً فرمایش به جا و کاملاً درستی است. مردم خودشان میزبان و خواهان چنین جلساتی هم در قالب جلسات خانگی قرآن و هم در قالب هیئات مذهبی هستند. فقط کافیست که محتوای مناسب را در دسترس قرار بدهیم و زمینه ها را مهیا کنیم تا این جلسات برگزار شوند .

یک حرکت خوبی هم البته در بعضی مجموعه‌ها صورت گرفته است، تا آنجایی‌که اطلاع دارم سعی دارند که این جلسات خانگی را تبدیل به یک شبکه متصل، مرتبط و مردمی کنند که مردم بتوانند از حضور مربیان و اساتید ارزشمند در تراز کشور استفاده کنند. سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان دارالقرآن کشور، قرارگاه خاتم الأوصیاء  متولی و بانی شدند و این حرکت عظیم را انجام می‌دهند. امیدواریم این کار بتواند در مسیر جهاد تبیین هم مثمر ثمر قرار بگیرد.

وظیفه یک روحانی و مبلغ دینی در عرصه جهاد تبیین چیست ؟

مقام معظم رهبری در دیدارشان با اعضای مجلس خبرگان فرمایشات بسیار ارزشمندی داشتند که توصیه می کنم حتماً عزیزان مبلغ و طلبه های گرامی این فرمایشات را با دقت مطالعه کنند. تمام جملات ایشان ارزشمند است اما یک جمله نظرم را خیلی جلب کرد که فرمودند:« در جهاد تبیین بایستی مفاهیم عالی اسلام تبیین شود» برخی جهاد تبیین را به سلیقه خودشان معنا می کنند که تبیین یعنی تبیین احکام دین، اصول عقاید، مسئله حجاب و تبیین مسائل دیگر؛ مقام معظم رهبری فرمودند مفاهیم عالی اسلام ناب، تبیین شود نه آن اسلام مطلقی که متاسفانه بر داعش و القاعده و این شکل گروه ها نیز صدق می کند. همچنین مفاهیم عالی یعنی اندیشه های بنیادین اسلام، ملاک های دینداری و دین مداری نیز باید تببین شود. اگر کسی بخواهد به خودش مسلمان بگوید، باید ملاک مسلمانی را نیز بداند که پایه‌های اندیشه فکری را هم شامل می شود .

از نظر شما بهترین منظومه در تبیین مفاهیم اسلامی چیست؟ 

بهترین منظومه در تبیین مفاهیم عالی اسلام کتب شهید مطهری است. اعتقاد من بر این است که اگر کسی کتب این شهید را مطالعه کرده باشد با این مفاهیم عالی که مقام معظم رهبری فرمودند به دقت آشنا می شود. اینکه اسلام یک دین اجتماعی، دین محبت و عشق است و اینکه اسلام دستورالعمل‌های متعددی برای تمام شئون زندگی بشریت دارد و خیلی مباحث بنیادین دیگری که اسلام به این ها شناخته می شود. روحانیون و مبلغین وظیفه دارند این اصول را یاد بدهند و آشکار کنند .

چگونه مفاهیم جهاد تبیین در ذهن افراد به درستی شکل می‌گیرد؟ 

در جهاد تبیین باید مفاهیم ذهنی را در مخاطبین و  توده مردم تقویت کنیم  که عناصر تشکیل دهنده این مفاهیم ذهنی، باورهای قلبی است . مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی هایشان فرموده بودند: کار فرهنگی یعنی کار ذهنی و باورهای ذهنی را خدایی کردن؛ در بحث جهاد تبیین، آقا می فرمایند مفاهیم عالی اسلام، یعنی همان باورهای ذهنی تبیین شود، لذا وظیفه یک روحانی این نیست که فقط مطلبی را بالای منبر بگوید و برود و شنوندگان هم فقط در حد شنیدن بشنوند و بروند، که اگر جهاد تبیین صرف گفتن و شنیدن بود ما نباید با خیلی از مشکلات مواجه می شدیم. تقریباً همه جوانان و نوجوانان در دوره دبیرستان کتاب دین و زندگی و قرآن را خوانده و پاس کرده اند و حتی نمره عالی هم گرفتند. اما همان جوان و نوجوان وقتی بعد از اتمام دوره متوسطه درباره همان محتوای کتابی که خوانده از او پرسیده شود . ابراز بی اطلاعی می کند یا در عمل مقید به این دستور ها نیست چون این مفاهیم تبدیل به باور ذهنی و باور قلبی نشده است  و فراموش می شود. مقام معظم رهبری به این مسئله اشاره دارد که این مفاهیم عالی اسلام بایستی به درستی تبیین شود اگر این اتفاق بیفتد جامعه از خیلی آفات در امان است.