انسان‌ها همیشه به خاطر طبیعت کنجکاوشان شناخته شده اند. حتی قرن‌ها پیش، نیاکان ما تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های متعددی را کشف و اختراع کرده اند که باعث می‌شد زندگی راحت تری داشته باشند. شوربختانه بخش زیادی از دانش باستانی با گذشت زمان از بین رفته یا به فراموشی سپرده شده است.

اما خوشبختانه معدودی از این تکنولوژی‌ها توانسته اند جان سالم به در برده و در دوران اخیر بازکشف شده اند که به امکان می‌دهند درک بهتری از جوامع باستانی داشته باشیم. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های خلاقانه باستانی آشنا کنیم که امروزه نیز همچنان به کار برده می‌شوند یا دستکم کاربرد دارند.

۱- تکنیک جوجه کشی

دو هزار سال پیش، مصریان باستان تکنیکی برای جوجه کشی خلق کردند که امروزه همچنان در مناطق روستایی این کشور به کار گرفته می‌شود. در این تکنیک جوجه کشی از «تنور تخم» استفاده می‌شود که شرایط گرمایی و رطوبتی زیر مرغ کرچ را تقلید می‌کند. این تنور‌ها می‌توانند در طی دو تا سه هفته بیش از ۴،۰۰۰ تخم را به جوجه تبدیل کنند. برخی از اولین اسناد تاریخی که به «تنور‌های تخم» در مصر باستان اشاره دارند به دوران ارسطو باز می‌گردند. او در نوشته‌های خود می‌نویسد که در مصر، تخم مرغ‌ها به شکل همزمان به جوجه تبدیل می‌شوند و حتی امروز نیز این تکنیک دو هزار ساله همچنان در مناطق روستایی مصر به کار گرفته می‌شود. این تنور‌ها از آتش برای تقلید گرما و رطوبت زیر پر‌های مرغ استفاده می‌کنند.

از بیرون، این تنور‌ها شکل اهرام کوچکی هستند که روی پایه‌ای مستطیلی قرار گرفته اند. داخلشان سالن‌های دو طبقه‌ای است که بخش پایین و بالا دارند. در دالان‌های بالایی، ناودانی کوچک پر از آتش است و گرمایش از طریق دریچه‌هایی کوچک به قسمت پایین منتقل می‌شود. در این تنور‌ها از مدفوع شتر یا گاو به عنوان سوخت استفاده می‌شود و بدین ترتیب مصریان می‌توانستند دما را طوری نگه دارند که تخم‌ها در طی دو تا سه هفته به جوجه تبدیل شوند.

۲- رهگیری مسیر سیاره‌ها در آسمان

در سال ۲۰۱۶، استاد دانشگاهی به نام متیو اوسندریور برخی از لوح اهی بابلیان باستان را رمزگشایی کرده و مقاله‌ای از یافته‌های خود منتشر کرد. به گفته او، بابلی‌ها می‌دانستند که چطور از هندسه و نجوم برای رهگیری مسیر سیاره‌ها استفاده کنند. این الواح حاوی محاسباتی بود که برای حدس زدن مسیر مشتری در جریان ۶۰ روز اولی که او هم تراز با افق قرار می‌گیرد به کار برده می‌شد. چنین نمودار‌ها و محاسباتی در واقع شتاب مشتری نسبت به زمان را اندازه گیری می‌کرد. پیش از این تصور بر این بود که چنین تکنیک و محاسبات پیچیده‌ای تنها در قرن چهاردهم میلادی در اروپا کشف شده است. اما به کمک الواحی که بین ۳۵۰ تا ۵۰ سال قبل از میلاد مسیح نوشته شده اند، باستان شناسان نشان داده اند که انسان‌ها حدود ۱،۴۰۰ سال پیش‌تر نیز می‌دانسته اند چطور از علم هندسه و ریاضی و محاسبه به طور همزمان و در ترکیب با هم استفاده کنند.

۳- تولید یخ در بیابان

ایده‌ای تولید یخ به شکل مصنوعی ایده‌ای تازه‌ای نیست. ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، ایرانیان باستان می‌دانستند که چطور در بیابان یخ تولید کنند، در حالی که به هیچ وجه تکنولوژی امروزی وجود نداشت. برای این کار، آن‌ها ساختار‌هایی ویژه به نام یخچال ساخته بودند که از تکنیک‌های خنک سازی تبخیری استفاده می‌کرد. این ساختار‌های مخروطی عظیم اغلب سوراخ‌هایی در ته خود داشتند که اجازه می‌دادند هوای سرد وارد شده و هوای گرم را وادار به خروج از قسمت بالای مخروط می‌کرد. دیوار‌های این سازه‌ها معمولاً بسیار ضخیم و مقاوم در برابر گرما بوده تا آب کاملاً دور از دسترس آفتاب باشد. این تکنیک باعث می‌شد که آب ورودی به مخروط کاملاً سرد بوده و شکل گیری یخ سریع‌تر انجام شود. جدای از ساخت و انبار یخ در ماه‌های خنک‌تر سال، این سازه‌ها برای نگهداری مواد غذایی یا تولید دسر‌های یخ زده در طی سال به کار گرفته می‌شدند. امروزه این سازه‌ها به عنوان تکنیک‌هایی بادوام و کارآمد و البته ارزان قیمت برای ایرانیانی به کار گرفته می‌شود که به یخچال دسترسی داشته باشند حتی بدون این که نیازی به برق باشد.

۴- بتن مخصوص رومیان باستان

حدود دو هزار سال پیش، رومیان باستان، دیوار‌ها و ستون‌هایی در دل دریا ایجاد کردند که هنوز هم در آب‌های ایتالیا دیده می‌شوند. این سازه‌ها از نوع متفاوتی از بتن ساخته شده بودند و توانایی مقاومت در برابر آب شور دریا را داشتند که حتی از سازه‌های بتنی مدرن نیز بهتر هستند. اما تنها در سال‌های اخیر بود که انسان دریافته چنین تکنیکی چطور به کار گرفته شده و چرا تا به این حد موثر بوده است. محققان سازه‌های روم باستان را بررسی کرده و دریافتند که بتنی که در این سازه‌ها به کار رفته ترکیبی از آهک زنده و خاکستر آتشفشانی است. اگر چه این ترکیب مقاومت بتن‌های امروزی را ندارد، اما بسیار بادوام است، به ویژه در برابر تاثیرات خوارندگی آب شور دریا. در واقع، بتن رومیان باستان با گذشت زمان مقاوم‌تر هم می‌شود، زیرا برخلاف بتن‌های امروزی که برای نادیده گرفتن اطرافش طراحی شده، بتن‌های رومیان فعالانه از آب شور دریا برای تقویت خود استفاده می‌کند. در روزگار کنونی که تهدید بالا آمدن سطح آب دریا‌ها بسیار جدی است، این ترکیب بتنی می‌تواند همان چیزی باشد که به نجات هزاران سازه ساحلی می‌انجامد.

۵- فرآوری ذرت

ذرت یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین دانه‌های خوراکی است و تاریخچه آن به تمدن آزتک ها، مایا‌ها و اینکا‌ها باز می‌گردد. اما برای اینکه بتواند به غذای اصلی بسیاری از مردم جهان تبدیل شود، باید در ابتدا یک سری فعل و انفعالات روی آن صورت می‌گرفت که تاریخچه آن به ۱،۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. این تکنیک پخت باستانی که Nixtamalization نام داشته و ما آن را فرآوری ذرت می‌نامیم، باعث می‌شد که ذرت غنی از مواد مغذی شده و از بیماری‌هایی مانند پلاگر جلوگیری کند. آزتک‌ها محصولی که پس از این تکنیک به دست می‌آمد را «نیکستامال» (nixtamal) می‌نامیدند که نام این فرآیند از آن گرفته شده است. در این فرآیند، ذرت در ابتدا در طول شب در یک محلول آلکالینی خوابانده می‌شد. این کار نه تنها هسته ذرت را نرم می‌کرد بلکه باعث می‌شود اسید‌های آمینه و نیاسینی که در داخل ذرت مخفی بوده و غیرقابل دسترس است، آزاد گردد. از آنجایی که این ترکیبات غذایی برای بدن انسان اهمیت زیادی دارند، رژیم غذایی پرذرت بدون فرآوری چندان سالم نبود. حتی امروز هم محصولات خوراکی ذرت پایه مانند نان ذرت مکزیکی از این فرآیند برای ایجاد طعمی خوشایندتر و غذایی سالم‌تر استفاده می‌کنند.

۶- جراحی پلاستیک در هند باستان

اولین توصیفی که در مورد جراحی‌های پلاستیک یا بازسازی پوست وجود دارد به هند باستان باز می‌گردد. در آن دوران، مجازات‌هایی مانند بریدن بینی برای زنا و دیگر کار‌های خلاف رایج بود. از این رو حاضر شدن در انظار عمومی با بینی بریده معمولاً شرمندگی گناهکاران را در پی داشت و تا پایان عمر با این معضل دست به گریبان بودند. از این رو پزشکان هندی نوعی عمل جراحی زیبایی بینی را ابداع کرده بودند که افراد بینی بریده شده را از این شرایط ناخوشایند نجات می‌داد. در قرن ششم پیش از میلاد مسیح، پزشکان هندی جراحی‌هایی را انجام می‌دادند که بسیار شبیه تکنیک‌های جراحی پلاستیک امروزی است. سوشروتا پزشکی هندی بود که در کتاب خود با نام Sushruta Samhita، با جزییات فراوان جراحی‌های زیبایی اش را تشریح کرده است. در تکنیک او، پوست از پیشانی یا گونه‌ها همراه با چربی زیر آن برداشته شده و برای بازسازی بینی به کار گرفته می‌شد. این تکنیک تا قرن ۱۶ میلادی و شیوع بیماری سفلیس که بافت‌های نرمی مانند بینی را تخریب می‌کرد به کار گرفته نشد.

۷- تکنیک پیشرفته کاشت بذر

حدود ۳۰۰ سال پیش از ورود مهاجران اروپایی، کشاورزان بومی آمریکا از تکنیک کاشت بذر منحصربفردی استفاده می‌کردند. در این روش، آن‌ها به طور همزمان سه دانه را کنار هم می‌کاشتند- لوبیا (حبوبات)، کدو و ذرت- و به آن‌ها لقب «سه خواهر» داده بودند. وقتی این سه دانه با هم رشد کنند، هر سه محصول بسیار زیادی داشته و منبع غذایی بادوامی هستند که مملو از مواد مغذی خواهند بود. معمولاً لوبیا در پایه ساقه ذرت کاشته می‌شدند تا ذرت بتواند پایه‌ای مقاوم برای رشد درخت لوبیا باشد و لوبیا بتواند با بالا رفتن از ساقه ذرت به نور آفتاب دست پیدا کند. به همین ترتیب، برگ‌های پهن و خاردار کدو از لوبیا در برابر شکارچیان محافظت می‌کرد. در مقابل، لوبیا نیز نیتروژن زیادی به خاک منتقل می‌کرد که باعث می‌شد خاک مورد نیاز ذرت و کدو بسیار غنی و بارورتر باشد. حتی امروزه نیز تکنیک سه خواهر در ترکیب غذایی سنتی بومیان آمریکا به کار گرفته می‌شود.

۸- تکنیک تازه نگه داشتن میوه‌ها

کانگینا (Kangina) یک تکنیک نگهداری غذای باستانی است که قرن هاست در مناطق روستایی شمال افغانستان به کار گرفته می‌شود. حتی پیش از اختراع تکنولوژی یخچالی مدرن، این تکنیک برای نگهداری و تازه نگه داشتن میوه‌هایی مانند انگور تا شش ماه استفاده می‌شد. در این تکنیک، از خاک رس کاسه‌ای گلی ساخته شده و به مدت پنج ساعت در زیر آفتاب قرار می‌گیرد تا خشک شود. سپس انگور‌ها در داخل کاسه قرار گرفته و روی آن نیز با خاک رس خیس پوشانده می‌شود تا در فضایی خشک و سرد بماند. این کار باعث می‌شود که رطوبت و هوا به انگور‌ها نرسد و تا ماه‌ها همچنان تازه بمانند. اما این تکنیک برای برخی از انواع انگور‌ها مناسب‌تر از دیگر انواع آن است و افغان‌ها بیشتر از این تکنیک برای نگهداری از انگور تایفی استفاده می‌کنند.

۹- تست بارداری و تعیین جنسیت در مصر باستان

اسناد بدست آمده از مصر باستان فاش می‌کند که در این دوره تکنیک‌های تعیین جنسیت و تست بارداری دقیقی وجود داشته که از کیسه‌های گندم و جو کمک می‌گرفته است. این اسناد بین ۱،۵۰۰ تا ۱،۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح نوشته شده اند که باعث می‌شود قدمت این تکنیک‌های پیشرفته به ۳،۵۰۰ سال قبل بازگردد. بر اساس این اسناد، زنان باید داخل کیسه‌های گندم و جو ادرار کرده و منتظر می‌شدند تا ببینند آیا این دانه‌ها جوانه می‌زنند یا خیر. اگر جوانه می‌زدند، این بدان معنا بود که زنان باردار هستند. این تکنیک همچنین می‌توانست جنسیت نوزاد را نیز تشخیص دهد. در واقع اگر اول جو‌ها جوانه می‌زدند نوزاد پسر بوده و اگر اول گندم‌ها جوانه می‌زدند نوزاد دختر می‌بود. در سال ۱۹۶۳، این تست بار دیگر مورد بررسی قرار گرفت تا دقت آن اندازه گیری شود. این تحقیق نشان داد که در ۷۰ درصد از موارد، کیسه‌های گندم و جویی که زنان باردار در آن‌ها ادرار کرده بودند شروع به جوانه زدن کردند. اما این تحقیق نشان داد که این روش در تشخیص جنسیت نوزادان خیلی دقیق نبوده است.

۱۰- قالب گیری به کمک موم

در دهه ۱۹۸۰، باستان شناسان که بر روی سایتی باستانی از جماعتی نوسنگی در پاکستان امروزی کار می‌کردند، اثر باستانی ۶،۰۰۰ ساله‌ای را یافتند. این شیء شبیه چرخی شش پره بوده و دچار خوردگی شده بود. اما این اثر باستانی ساده خیلی زود ثابت کرد که بسیار باارزش است، زیرا قدیمی‌ترین نمونه از قالب گیری مومی بود که امروزه نیز در جهان به کار گرفته می‌شود. روش‌های قالب گیری فلزی امروزی اغلب شامل تهیه قالبی است که داخل آن فلز مذاب ریخته می‌شود. اما در روش قالب گیری به کمک موم، در ابتدا شکل شیء مورد نظر از موم تهیه شده و سپس دور آن شکل، قالبی ساخته می‌شود که باعث می‌شود موم بتواند در آخرین مراحل قالب ریزی ذوب شود. سپس این تکنیک به قالب گیر امکان می‌دهد اشیائی را بسازد که ساختار بسیار پیچیده و بادوام‌تر از اشیائی دارند که به روش‌های دیگر قالب گیری می‌شوند. امروزه تکنیک‌های مشابهی به نام «قالب گیری بسته» توسط ناسا برای تولید تجهیزات پیچیده فضایی استفاده می‌شود.

منبع: روزیاتو