این روز‌ها از پنجره محبوبش آنکه هر وقت دل می‌گیرد به سراغش می‌رود و تماشای باغچه و حیاط خانه ویلایی‌اش از پشت شیشه‌های تمیزش حالش را بهتر می‌کند هم فاصله می‌گیرد. از خواب هم واهمه دارد مبادا فردا هم مثل امروز با نفسی تنگ و خرخر سینه‌ای که به سختی بالا و پایین می‌رود به استقبال روز جدید برود. زندگی زائر ابو شهاب قبل از راه رسیدن کرونا هم در حصر و قرنطینه بود. هر وقت توده گرد وغبار راهی و ساکن شهرشان می‌شد طعم خانه‌نشینی را مثل طعم گز خاک زیر زبانش مزه مزه می‌کرد.

ابو شهاب ۷۰ ساله ریش‌سفید منطقه ذوالفقاری آبادان است. حرفش حرمت دارد و حضورش در مجالس آمیخته با احترام. اما چند سالی است جایش در برخی مجالس در روز‌های خاکی خالی است، چرا که «اوضاع سینه‌اش خوب نیست» این را خودش می‌گوید و ادامه می‌دهد: خداروشکر نفسی میاد و میره ،حالا وقتی خاک میشه میاد، اما معلوم نیست بره و باز برگردِ.

از دل‌تنگی‌های کرونایی می‌گوید از ترس‌هایی که قبل از کرونا خاک به جانش انداخته بود. ترس‌هایی که مخصوص سالخورده‌ها نیست قسمت کودکان خوزستانی هم شده است و طه پسربچه خرمشهری یکی از این کودکان است. دلش برای بازی در کوچه تنگ‌شده است.

مادرش اجازه نمی‌دهد می‌گوید: «پسرم مشکل تنفسی پیداکرده مجبور است اسپری استفاده کنه. کل دوران کرونا مواظبش بودم مریض نشه حالا که میگن کمتر شده خاک اومد که بدتر. بچه ام تو خونه آروم و قرار نداره مجبورم گوشی بدم دستش تا ساکت شه.»

آشنایی قدیمی، مهمانی سمج

گردوغبار بیش از ۲ دهه است که راهش را به کشور بازکرده است، نمونه خارجی و داخلی شوخی تلخ مردم با این مهمان ناخوانده است که گاهی مثل پارسال چند روز مانده به آخرین ماه سال می‌آید و ماندگار می‌شود. وجود کانون‌های خارجی در کشور‌های خلیج‌فارس و همسایه که ۱۰ کانون تنها در عراق و سوریه هستند و همین‌طور وجود ۳۴۵ هکتار کانون داخلی که تنها هفت کانون آن در خوزستان واقع‌شده است، باعث می‌شود ریزگرد‌ها گاه‌گداری راهشان را به خوزستان کج کنند و سهم آبادان و خرمشهر امسال تجربه وجود ۵۴ برابر حد مجاز ریزگرد در هوایی باشد که راهی ریه‌های مردمانش می‌شود.

۲ سال اخیر بارندگی و سیلاب روز‌های گردوخاکی در خوزستان را کاهش داد، اما طبق آمار ارائه‌شده از سوی مدیرکل حفاظت محیط زیست در پنج سال اخیر خوزستان ۱۶ روز هوای بسیار ناسالم و ۴۵ روز بسیار خطرناک را تجربه کرده است که در همین مدت ذرات غبار در هوا بیش از ۲ هزار ساعت ماندگاری داشته‌اند که کارشناسان دلیل عمده را مربوط به میزان فرونشست آن‌ها می‌دانند. در سیزدهم اسفند امسال هم ریزگرد‌های ۷ هزار میکروموس ۲۷۳ ساعت در هوای خوزستان ماند.

حق آبه؛ درمان دریغ شده

محمد سبزه زاری مدیرکل هواشناسی خوزستان بازگشت دوباره ریزگرد‌ها بعد از غیبت دوساله را به خشک‌سالی نسبت می‌دهد و می‌گوید: منشأ ریزگرد‌ها خارجی بوده و جهت باد احتمال وجود منشا داخلی را رد می‌کند و بارش کم باعث شده لایه روی خاک خشک و گردوغبار بازگردد.

او هشدار می‌دهد که باوجود اجرای طرح مقابله با ریزگرد‌ها در کشور، اما همه کانون‌های ریزگرد فعال هستند و تا زمانی که تمام آب‌های رهاشده از سد مصرف کشاورزی دارد و سهم حق آبه‌ها ندیده گرفته می‌شود باید انتظار روز‌های خاکی و شاید حتی بازگشت طوفان‌های خاک را کشید.

علی فتحی نیا رئیس اداره حفاظت محیط زیست آبادان پس از بروز گردوغبار سنگین در منطقه اعلام کرد که باد‌های سهمگین گردوغبار را از کشور‌های عراق، سوریه و اردن به منطقه کشانده و کنترل ریزگرد‌ها با منشا خارجی باید به‌صورت منطقه‌ای و فراملی پیگیری شود و متعهد نبودن کشور‌های همسایه به پروتکل‌های سازمان ملل با موضوع بیابان‌زدایی و کنترل گردوغبار علت رفع نشدن مشکل بوده است.

او محفوظ بودن حق آبه تالاب‌ها و انجام کار کارشناسی و بر اساس مطالعات را پیش‌نیاز اجرای طرح‌های انتقال آب را در شرایط خشک‌سالی می‌داند.

او می‌گوید: ثابت‌شده است انجام برخی پروژه‌ها درزمینه های زیست‌محیطی بدون انجام تحقیق و بررسی لازم خطرات زیادی را به محیط‌زیست تحمیل می‌کند و باید از اجرای این طرح‌ها پرهیز کرد.

از طرح کنترل ریزگرد‌های خوزستان چه خبر؟

سید محمدتقی سجادی، مدیرکل منابع طبیعی خوزستان در میزگرد رسانه‌ای  از اجرای ۴۰ درصدی طرح مقابله با ریزگرد که از سال ۹۵ آغاز و قرار بود پنج‌ساله اجرا شود خبر می‌دهد و می‌گوید: این طرح قرار است در ۲۵۰ هزار هکتار اجرا شود که ۱۸۰ هزار هکتار حفاظت‌شده و ۳۰ هزار هکتار مدیریت رواناب بود که از ۴۳ هزار هکتار طرح نهال‌کاری ۲۵ هزار و ۸۰۰ هکتار اجرا شد.

تامین نشدن اعتبارات و آب مهم‌ترین موانع برای اثرگذاری است و آن‌طور که سجادی می‌گوید ۳ هزار میلیارد تومان اعتبار برای اجرای طرح در پنج سال تصویب‌شده بود که تخصیص نیافت و از ۸۰ میلیارد ابلاغ‌شده برای پارسال ریالی پرداخت‌نشده است و آب‌رسانی به کانون‌ها مشکل دارد و حفر کانال هم تأثیرگذار نبوده است.

اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان هم در همین میزگرد در رابطه با تامین حق آبه تالاب می‌گوید: قرار بوده که ۷۰ مترمکعب آب از رودخانه جراحی وارد کانون‌ها شود که این رقم پارسال پنج مترمکعب هم نبوده است و آب و برق خوزستان هم به‌صراحت اعلام کرده که به خاطر خشک‌سالی تابستان پیش رو، حق آبه‌ای از آب‌های پشت سد به تالاب تعلق نمی‌گیرد.

گزارش از سیده فاطمه هلالات