دکتر فاطمه نجات‌بخش، متخصص طب‌سنتی از علل ابتلا به بختک یا فلج‌خواب گفته و راهکار‌هایی برای درمان آن ارائه کرده است.

از گذشته‌های دور خیلی‌ها بر این باور بودند که وقتی کسی در حالت خواب و بیداری، قدرت حرکت یا تکان‌دادن اعضای بدنش را از دست بدهد بختک به جانش افتاده است. این وضعیت گاهی با کابوسی وحشتناک همراه با احساس خفقان و سنگینی بدن رخ می‌دهد که فرد سعی دارد دست‌ها و پا‌ها و پلک‌های خود را تکان دهد، اما به‌شدت ناتوان در حرکت و مستاصل و درمانده است و در اثر این وضعیت، ترس و وحشت بسیار شدیدی را تجربه می‌کند. برآورد می‌شود که بین ۵تا۴۰درصد از کل انسان‌ها زمانی در طول‌عمر خود، چنین حالی در خواب را تجربه می‌کنند.

هرچند این مشکل به خودی‌خود بیماری خطرناکی محسوب نمی‌شود، اما اگر مکرر اتفاق بیفتد بهتر است به متخصص مراجعه شود. در کشور ما هنوز به این حالت سنگینی و وحشت در خواب «بختک» و به عربی «کابوس» گفته می‌شود. لازم است بدانید تحقیقاتی که در سال‌های اخیر روی این فرآیند پیچیده صورت گرفته نشان می‌دهد که این پدیده در واقع «فلج خواب» است که نوعی اختلال خواب محسوب می‌شود و حدود چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد؛ البته می‌توان با لمس و تکان‌دادن بدن فرد یا با صدازدن، او را از این حالت خارج کرد.

برای آگاهی بیشتر درباره چگونگی مقابله با این حالت‌ها در خواب با دکتر فاطمه نجات‌بخش، پزشک متخصص طب‌سنتی و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران گفتگو کرده‌ایم. در مورد پدیده فلج خواب، باور‌ها و تفسیر‌های مختلفی در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف مطرح شده است. بعضی‌ها از آن به جن‌زدگی تعبیر می‌کنند و این اتفاقات را به گردن دیو‌های بدسرشت و اجنه می‌اندازند.

ایرلندی‌ها هم بر این باورند که فلج خواب بر اثر بر زبان راندن دروغی بروز می‌کند که روز قبل گفته شده و آنچه بارز است این که طی قرن‌ها باور عمومی بر این بوده که این مشکل با انواع اجنه و نفرین‌ها مرتبط است، اما باید بدانید در این مورد پای شیاطین
در میان نیست. بختک یا فلج‌خواب در علم‌پزشکی در مرحله‌ای از خواب به نام رِم (REM) یعنی مرحله‌ای که فرد خواب می‌بیند، مغز انتقال پیام‌های عصبی به سوی عضلات اسکلتی به استثنای عضله دیافراگم و عضلات چشم را متوقف می‌کند تا انسان رویا‌های خود را برون‌ریزی نکند یعنی مثلا وقتی خواب دویدن می‌بیند، شروع به دویدن نکند.

موقع بیدارشدن، مغز مجدد کنترل عضلات را به دست می‌گیرد، اما گاهی قبل از اینکه مغز کنترل عضلات اسکلتی را به‌دست بگیرد و عضلات از حالت فلج‌بودن خارج شوند، انسان هوشیاری خود را باز می‌یابد که نتیجه آن احساس ترس‌آور فلج‌بودن بدن  خواهد بود.

از علائم و نشانه‌های فلج‌خواب می‌توان به ناتوانی در حرکت‌دادن تنه و دست‌ها و پاها، ناتوانی در صحبت‌کردن، فلج تمام یا بخشی از عضلات اسکلتی بدن، احساس خفگی و نزدیک‌بودن زمان مرگ، وحشت‌زدگی و اضطراب، توهمات خواب مانند توهمات شنیداری، دیداری، لمسی مثل احساس حضور یک انسان دیگر در اتاق، احساس فشردگی در قفسه‌سینه، دیدن سایه افراد، دیدن منبع نورانی، شنیدن صدای افراد، شنیدن صدای قدم‌هایی که نزدیک می‌شوند، دیدن شبح، تجربه خروج از بدن، احساس شناور‌شدن در هوا و...
اشاره کرد.

علت فلج‌خواب در پزشکی نوین هنوز مشخص نیست، اما به‌نظر می‌رسد نتیجه یک اختلال عصبی باشد که عواملی مانند کمبود خواب، خوابیدن به پشت، تغییر در روال خواب، استرس، مصرف برخی دارو‌های خاص و مواد‌مخدر در ایجاد آن دخیل باشند.

بر‌اساس تحقیقی در سال‌۱۳۹۰‌/‌۲۰۱۱ میزان تجربه فلج در خواب افرادی که از اختلالات روحی نظیر دلهره و افسردگی رنج می‌بردند برابر با ۳۱/۹درصد برآورد شده است.

بختک در طب ایرانی

گاهی انسانی که به‌خصوص به سمت پشت خوابیده باشد، احساس می‌کند چیزی سنگین به شکل انسان یا اشکال دیگر روی سینه او قرار گرفته و آن را فشار می‌دهد.
در این حالت فرد احساس تنگی‌نفس و خفگی دارد و نمی‌تواند حرف بزند و حرکت کند. در طب‌سنتی به این پدیده کابوس می‌گویند که با کابوس به معنای خواب‌های ترسناک متفاوت است.

علل بختک یا فلج‌خواب در طب‌ایرانی می‌تواند ناشی از تصاعد بخارات غلیظ ناشی از خون یا بلغم یا سودا که ناشی از امتلاء (پری) و سوءمزاج (خارج‌شدن مزاج بدن از حالت تعادل) یا رسیدن سرمای شدید و ناگهانی به سر، مصرف مشروبات الکلی، سوءهاضمه، خوردن زیاد غذا‌های غلیظ، تحرک بدنی پایین و استحمام کم باشد.

در مواردی که فلج‌خواب تکرار می‌شود، شایع‌ترین علت، سر مزاج‌های دموی (گرم و تر) و سوداوی (سرد و خشک) و بلغمی (سرد و تر) است.

فلج‌خواب ناشی از امتلاء از اخلاط زاید یا همان سوءمزاج‌های گفته شده، فرد را مستعد صرع، سکته، مانیا و فلج می‌کند. افرادی که ضعف مغز دارند مستعد تاثیرپذیری از عوامل فوق بوده و معمولا دچار فلج‌خواب می‌شوند. فعالیت بدنی و ورزش و به‌خصوص استحمام سبب تحلیل اخلاط زاید می‌شود و انجام ندادن آنها، تجمع اخلاط و تصاعد بخارات را بیشتر می‌کند.

تدابیر درمانی و تغذیه‌ای در طب‌ایرانی

​​​​​​​تقویت مغز با فندق، پسته، بادام، مویز و تخم‌مرغ، ایجاد لینت مزاج، پرهیز از مصرف خوراکی‌هایی نظیر سیر و پیاز خام، تره، شاهی، تربچه، پیازچه، انواع کلم، گردو و خرما، پرهیز از خوردن غذا‌های غلیظ مانند ماکارونی، لازانیا، فست‌فود، پیتزا، آش‌های غلیظ، حلیم، کله‌پاچه و حلوا، اصلاح حبوبات با خیساندن و طبخ آن‌ها با زیره و پرهیز از مصرف حبوبات هنگام شب، درمان سوءمزاج از سوی متخصص طب ایرانی و رعایت آداب خوردن و آشامیدن. مهم‌ترین آداب خوردن و آشامیدن این است که تا گرسنه نشدید غذا نخورید، قبل از سیری کامل دست از غذا بکشید، غذا را خوب بجوید، از پرخوری، درهم‌خوری و بر‌هم‌خوری بپرهیزید، از یک ساعت قبل تا دو ساعت بعد از غذا آب ننوشید مگر سنگ‌کلیه یا سابقه آن را داشته باشید، صبح ناشتا، شب قبل از خواب، وسط خواب، بعد از حمام و میوه، پس از نزدیکی و حین و بلافاصله بعد از ورزش آب ننوشید.

منبع: جام‌جم

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱۹
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
حسین
۱۵:۵۸ ۱۱ تير ۱۴۰۱
سلام
هر وقت این حالت به شما دست داد چون هوشیار هستید ذکر یاعلی بگید اول داخل ذهنتان بگید سعی کنید به زبان بیارید بعد از چند ثانیه کوتاه قفل زبانتان باز میشه و از این حالت خارج میشد
واقعا اثر بخشه
Iran (Islamic Republic of)
حسن
۲۱:۴۹ ۰۵ تير ۱۴۰۱
کسانی که تو خواب حرف می زنند یا بختک میاد سراغشون‌..موقع خواب یه انگشتر که فلزی باشه تو انگشت دست راست بندازند.تظمینی تست کردم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۱:۴۲ ۲۱ خرداد ۱۴۰۱
سلام من شاید هفته ای دوباریاشایدم ماهی یبار میشه افرادی ک باتغذیه مناسب ورعایت غذایی خوب شدن سطحی توضیح بدن چجوری وچه کارایی انجام دادن ممنونم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۲۰ ۰۳ ارديبهشت ۱۴۰۱
برای من زیاد اتفاق میفته به زحمت خودمو بیدار میکنم ولی تجربه‌چندین ساله من ثابت کرده که با خوردن غذاهای سرد در شب این حالت بیشتربرام پیش میاد
بعد از بلند شدن از خواب حتمن باید یه چیز شیرن مثل شکلات یا عسل ...بخورم تل خواب راحتی داشته باشم
Iran (Islamic Republic of)
زهرا
۱۸:۱۹ ۲۳ اسفند ۱۴۰۰
من سه روزی یبار اینم بیشتر عصرا میترسم نمیدونم چیکا کنم
Iran (Islamic Republic of)
اکرامی
۲۱:۴۵ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
من بر عکس همه از اینکه بختک در خواب برایم اتفاق بیافتد خیلی شاد میشوم..چون با رسیدن به تجربه بختک در خواب هر ارزویی که بتوانم در آن حالت بختک به زبان بیاورم هرچند بزرگ باشد برایم در بیداری پس از آن ،دست یافتنی میشود
به تجربه دریافتم بختک چیزی بجز شبیه سازی مرگ نیست .که در جان آدمها اتفاق میافتد .یا به امر خدا یا به شبیه سازی مغز یابه هر دلیل دیگر. بختک یعنی مرگ شبیه سازی شده .والسلام
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۳۶ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
من وقتی نوجوان بودم خیلی این اتفاق برام می‌افتاد. یه بار خیلی بد بود. سرم که روی بالشت بود احساس کردم یکی دیگه سرش رو روی بالشتم گذاشته، میگه نمیذارم زنده بمانی. اون موقع ها عادت کرده بودن تو همچین حالاتی نام خدا رو بیارم سریع خوب میشدم. حالا خدا رو شکر چند سال هست که دیگه سراغم نیامده.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۱۰ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
من یه بار که بختگ گرفتم سعی کردم که به پهلو بشم بعد دیدم که دارم به پهلو میشم و از حالت بختک بیدار شدم و اطرافیانمو دیدم بعدش یهویی از خواب بیدار شدم (قبلش هنوز خواب بودم)
خیلی برام عجیب بود با این کار تونستم از بختک به خواب کاملا واقعی برم انگار که کاملا بیدارم
Iran (Islamic Republic of)
محمود
۲۰:۲۵ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
قبلن زیاد میشدم ازوقتی شب هاقبل ازخواب آیت الکرسی رامیخوانم اصلن نمیشوم
Iran (Islamic Republic of)
حمید
۱۹:۵۴ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
. تغذیه سالم داشته باشید و عصبانیت رو کم کنید آرام بخوابید.
Iran (Islamic Republic of)
علی
۱۹:۳۶ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
وحشتناک نیست ولی همینکه تو خواب فلج میشی و نمیتونی بلند شی خیلی حال ادمو بد میکنه.
باید وقتی اینطوری میشی به خودت مسلط بشی و به خودت بگی که فقط فلج خوابه و سعی کنی نوک انگشتات رو تکون بدی با این کار بدنت بیدار میشه و تموم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۰۷ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
به پهلو بخوابید. تنها راه همینه
Iran (Islamic Republic of)
من
۱۷:۱۷ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
خیلی هم وحشتناکه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۴۴ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
پیامبر (ص) فرمودن.:این مثل تجربه مرگ هست که هر انسانی نباید مرگ رو فراموش کنه.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۲۴ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
خیلی بده من هفته ایی ۳ الی ۴ بار ایم اتفاق برام رخ میده ک شدیدا وحشتناکه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۰۶ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
هوای اتاقت کم نیست؟ سعی کن هواشو تازه کنی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۴۵ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
بروید پیش دکتر خوب
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۵۸ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
من چند سال پیش خیلی بختک سراغم میامد. ولی از زمانی که آداب غذاخوردن واشامیدن در‌شب رو رعایت میکنم دیگه بختک سراغم نیامد. البته حضرت علی شاید بخاطرهمین از آداب غذا خوردن درشب سخن گفتن.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۰۱ ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
خدا بهت صبر بده برای من این اتفاق معمولا ماهی ۱ الی دوبار و اگر شدید باشه ممکنه در یک هفته دوبار این اتفاق بیوفته