باشگاه خبرنگاران جوان - اندیشه ساخت دریاچه در این ناحیه به نخستین برنامه‌های شهری توسعه تهران باز می‌گردد که سرانجام در سال ۱۳۸۹ افتتاح شد. اکوسیستم کوهپایه‌ای، مهم‌ترین ویژگی منظرساز بستر پروژه دریاچه شهدای خلیج‌فارس است. دانستن این موضوع که آب این دریاچه مصنوعی بزرگ از کجا و چگونه تأمین می‌شود، خالی از لطف نیست.

منبع تأمین آب دریاچه، رودخانه کن است که ۵ میلیون از ۸۰ میلیون‌مترمکعب دبی سالانه رودخانه را به خود اختصاص داده است. در ساخت این دریاچه بر ۳ معیار آسایش، زیبایی‌شناسی و هویت تأکید شده بود. با توجه به اهمیت عرصه‌های دید در این پروژه، باید چشم‌انداز‌هایی برای هدایت چشم از سمت دریاچه به کوه و جنگل ایجاد می‌شد. این در حالی است که در عمل محوطه‌ای مسطح ایجاد شد که در آن هیچ‌یک از این عناصر وجود ندارد. دریاچه مصنوعی شهدای خلیج‌فارس با حجم ۱۰ میلیون‌مترمکعب آب، مساحت ۲۲۴ هکتار و عمق متوسط ۱۰ متر، بزرگ‌ترین دریاچه انسان‌ساخت محسوب می‌شود.

ساخت انسان یا طبیعت مسئله این است

«علیرضا زمانی» تهران‌شناس و پژوهشگر می‌گوید: «دریاچه شهدای خلیج‌فارس یا چیتگر، گود خیلی بزرگی بود که بعد‌ها در آن دریاچه ساخته شد. برخلاف آنچه همه تصور می‌کنند که این دریاچه مصنوعی و ساخته دست مهندسان است، قبلاً در این بخش، اراضی بسیار گودی وجود داشت که شاخه‌ای از رودخانه کن جدا شده و به رودخانه لتمال کن که در مرز منطقه ۵ و ۲۲ قرار داشت، ریخته می‌شد، اما این رود همیشه جریان نداشت و در بهار، که رودخانه پر آب بود، شاخه‌ای ایجاد می‌کرد و در زمین‌های کشاورزی روان بود. بعد‌ها این آب‌های جاری سرازیر و در گودی جمع می‌شد. اغلب، انتهای این گودی آب وجود داشت و در آبیاری گندم‌زار‌ها از آن استفاده می‌شد.»

رودخانه کن، تغذیه‌کننده آب دریاچه چیتگر

مساحت دریاچه چیتگر حدود ۲۲۰ هکتار و حجم آن ۱۰ میلیون‌مترمکعب برآورد شده است که این حجم آب از طریق رودخانه‌های کن به‌عنوان گزینه مناسب و برتر تأمین می‌شود. پهنه آبی مجموعه فرهنگی و گردشگری دریاچه شهدای خلیج‌فارس، مساحتی بالغ بر ۱۳۰ هکتار دارد که هر ساله به دلیل گرمای هوا مقدار قابل توجهی از حجم آن تبخیر می‌شود. تبخیر آب در فصل گرما باعث شده که برای رساندن آب دریاچه به تراز مطلوب، از رودخانه فصلی کن کمک گرفته شود.

آب از رودخانه کن پس از طی مسیر ۷ کیلومتری کانال سرپوشیده و مراحل تصفیه، وارد مخزن دریاچه شهدای خلیج‌فارس می‌شود و به این‌ترتیب تراز آب دریاچه در سطح مطلوبی از سطح دریای آزاد قرار می‌گیرد. هرچند آب هدایت‌شده از رودخانه کن کیفیت خوبی دارد، اما قبل از انتقال به مخزن دریاچه، با هدف حفظ آبزیان و سازگاری با اکوسیستم دریاچه، در تصفیه‌خانه دریاچه شهدای خلیج‌فارس تصفیه و پس از انجام اقدامات فنی وارد دریاچه می‌شود و همین امر باعث شده آب دریاچه به لحاظ مشخصات زیست‌محیطی دارای کیفیت بسیار بالا و مطابق با استاندارد‌های بین‌المللی باشد.

همه‌گونه‌های موجود دریاچه

تصفیه‌خانه دریاچه شهدای خلیج‌فارس قادر است با ظرفیت ۴۰۰ لیتر بر ثانیه آب رودخانه کن را تصفیه کند و در طول سال به‌صورت مستمر با پشتیبانی سیستم بازچرخانی آب، مراقبت‌های لازم را برای بهبود کیفیت آب به اجرا در آورد. بخش عمده آب دریاچه از محل آب رودخانه کن و مابقی از روان‌آب‌های حوزه میانی و سطحی منطقه تأمین می‌شود. ماهی‌های موجود در دریاچه شهدای خلیج‌فارس با هدف آبزی‌پروری در این پهنه آبی رها نشده‌اند. وظیفه این ماهی‌ها کمک به حفظ کیفیت آب از طریق تغذیه جلبک‌ها و ضایعات است. «قوم‌الدین بزرگیان» مسئول سایت پرنده‌نگری دریاچه چیتگر می‌گوید: در مطالعات قبلی توسط کارشناسان محیط‌زیست، حدود ۱۸‌گونه آبزی و ماهی، مثل قزل‌آلای رنگین‌کمان و کپور سرگنده جزوگونه‌های آبزیان این دریاچه شناسایی شده‌اند. در خصوص اضافه یا کم شدن تعداد آن‌ها هنوز مطالعه‌ای انجام نشده است.

علاوه بر این، ۲ لاک‌پشت ازگونه‌های لاک‌پشت دریایی بار‌ها در دریاچه دیده شده و پرنده‌های مهاجر هم از دیگر مهمانان دریاچه هستند. بیشترگونه‌های ماهیانی که شناسایی شده‌اند متعلق به خانواده کپورماهیان مانند کپور نقره‌ای، کپور سرگنده، علفخوار و کپور معمولی هستند. گونه‌ای از سیاه‌ماهی که از ماهیان بومی رودخانه کن محسوب می‌شود هم از طریق آب ورودی به دریاچه منتقل شده و در این محیط‌زیست می‌کند. گونه سیاه‌ماهی و قزل‌آلای رنگین‌کمان، بومی حوضه آبریز کن و منطقه چیتگر نیست؛ احتمالاً این‌گونه‌ها نیز همراه ماهیان پرورشی یا توسط مردم به دریاچه راه پیدا کرده‌اند.

می‌شود گفت انواع ماهی‌ها از جمله مرواریدماهی، قفقاز، سیاه‌ماهی، سیاه‌ماهی معمولی، کاراس وحشی، کپور معمولی، ماهی حوض، تیزکولی، کپور نقره‌ای، کپور سرگنده، علفخوار، آمورنما، اسکار، گربه‌ماهی رفتگر، گربه‌ماهی سیاه‌گوش، گامبوزیا، پیرانا، ماهی‌طوطی در دریاچه شهدای خلیج‌فارس شناسایی شده‌اند. بستر دریاچه به دلیل جلوگیری از نفوذ آب عایق است و به همین دلیل کیفیت زیستگاهی مناسب را برای جایگزینی بی‌مهرگان پرتولید در دریاچه‌های آب شیرین نظیر دوکفه‌ای، حلزون، میگو، انواع کرم‌های کم‌تار و پرتار و آمفی‌پودا را ندارد.

منبع: همشهری آنلاین

انتهای پیام/