باشگاه خبرنگاران جوان - حدود دو دهه قبل بود که پرسشی شرعی را برای تکمیل یک پژوهش، به دفتر آیت‌ا... لطف‌ا... صافی گلپایگانی و دیگر مراجع حاضر ارسال کردم؛ همه بزرگواران به پرسش مطرح شده، پاسخ دادند، اما پاسخ آیت‌ا... صافی گلپایگانی به این پرسش، با دیگران فرق داشت؛ همراه پاسخ، دو جلد کتاب هم برای مطالعه بیشتر ارسال شده‌بود. برای من و احتمالاً بسیاری از افرادی که با چنین برخوردی روبه‌رو می‌شدند، دریافت این کتاب‌ها و مطالعه آن ها، شیرینی و حلاوت خاصی داشت؛ به خصوص این‌که کتاب توسط خودِ آیت‌ا... صافی گلپایگانی به رشته تحریر درآمده‌بود.

بعد‌ها دانستم که او، قلم خود را نه فقط در عرصه وسیع و تخصصی فقاهت، بلکه در ساحت‌های دیگر، از شعر و ادب بگیرید تا تاریخ و مباحث جزئی اعتقادی به کار می‌گیرد؛ نثری جذاب دارد و می‌داند که برای فهم آن‌چه بر قلمش جاری می‌شود، باید از زبان امروز استفاده کند. همیشه برایم عجیب بود که یک مرجع تقلید، با آن سن و سال، چگونه می‌تواند این‌چنین روان و دلنشین بنویسد؟ مقاله او درباره زندگی و ویژگی‌های سیره حضرت خدیجه (س)، در زمره یکی از بهترین مقالات در این زمینه است. دیروز خبر رسید که آیت‌ا... العظمی صافی گلپایگانی، به دلیل عارضه قلبی، دار فانی را وداع گفت؛ این خبر ماتمی سنگین بر دل همه نشاند و آن حدیث شریف را به یاد آورد که معصوم (ع) فرمود:

«إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ».

علم‌آموزی نزد بزرگان معاصر

آیت‌ا... العظمی صافی گلپایگانی در سال ۱۲۹۷ ش، در شهر گلپایگان و در خانواده‌ای اهل علم و ادب متولد شد. پدر آن مرحوم، آیت‌ا... محمدجواد صافی گلپایگانی، از فقهای نامدار دوران خود بود و افزون بر این، نقشی مهم در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی آن عصر داشت. او در دوران پهلوی اول و در شرایطی که متدینان در وضعی ناگوار گرفتار شده‌بودند، مبارزه با فرقه‌های ضاله‌ای مانند بهائیت را آغاز کرد و افزون بر آن، در برابر سیاست‌های ضددینی رضاشاه، به ویژه کشف حجاب ایستاد و متحمل سختی‌های فراوانی شد.

با وجود چنین پدری، واضح است که فرزندان چگونه طی طریق می‌کنند و به ایفای نقش در جامعه می‌پردازند. مرحوم آیت‌ا... لطف‌ا... صافی گلپایگانی، با چنین پشتوانه‌ای، قدم به فضای حوزه علمیه، آن هم در دوران اختناق رضاشاهی گذاشت و پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در زادگاهش، راهی حوزه علمیه قم شد و در آن‌جا مورد توجه استادان و مراجع نامداری مانند آیات عظام بروجردی، حجت، صدر و خوانساری قرار گرفت و چنان مراتب علمی و فقهی را با تسلط پشت سر گذاشت که به جمع علمای مورد مشاوره و توجه ویژه آیت‌ا... العظمی بروجردی راه یافت. آن مرحوم، مدتی را هم در نجف به فراگیری علم پرداخت و شاگردی بزرگانی مانند آیت‌ا... سیدجمال‌الدین گلپایگانی را تجربه کرد و افتخار دامادی آیت‌ا... العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی، از مراجع نامدار و بزرگ حوزه علمیه قم را به دست آورد.

جایگاه علمی و مرجعیت

صحبت کردن درباره مقام علمی و فقاهت مرحوم آیت‌ا... العظمی صافی گلپایگانی نه در حد قلم نگارنده است و نه در این مختصر می‌توان از آن سخن گفت. او از نظر علمی مورد تأیید و حمایت بسیاری از علمای معاصر قرار داشت و بزرگانی همچون آیات عظام بروجردی، امام خمینی، گلپایگانی و ... بر جایگاه علمی و تقوای وی شهادت داده و تصریح کردند. آیت‌ا... صافی گلپایگانی، در دهه ۱۳۳۰ ش، از طرف آیت‌ا... العظمی بروجردی، مأمور گرفتن امتحان از فضلای حوزه علمیه قم شد. مسئولیتی که بعد از رحلت آن مرجع تقلید بزرگ نیز تا مدت‌ها ادامه یافت. آن مرحوم، با وجود این‌که شرایط مرجعیت را داشت، اما تا زمان حیات آیت‌ا... العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی، به این عرصه ورود نکرد و تنها، بعد از درگذشت آن مرجع بزرگ و حسب درخواست و اصرار فضلا و مؤمنان، از سال ۱۳۷۲ ش مقام مرجعیت را پذیرفت.

گستره میراث مکتوب

در میان آثار پرتعدادی که توسط آیت‌ا... العظمی صافی گلپایگانی به رشته تحریر درآمده‌است، چنان‌که اشاره کردیم، می‌توان گستره‌ای وسیع از علوم و معارف را یافت. در بین بیش از ۱۵۰ اثری که از او باقی مانده‌است، افزون بر آثار تخصصی فقهی، می‌توان موضوعات ادبی، تاریخی، اعتقادی و اجتماعی را مشاهده کرد؛ «راه اصلاح یا امر به معروف و نهی از منکر»، «سفرنامه حج»، «نیایش در عرفات»، «پرتوی از عظمت امام حسین علیه السلام»، «بزم حضور» (دفتر شعر رضوی)، «نغمه مشتاقان» (دفتر شعر)، «آفتاب مشرقین» (دفتر شعر عاشورایی)، «دیوان اشعار»، «تجلی توحید در نظام امامت»، «نظام امامت و رهبری»، «سیر حوزه‌های علمی شیعه»، «رمضان در تاریخ»، «الهیات در نهج البلاغه»، «نگرشی بر فلسفه و عرفان»، «ندای اسلام از اروپا» و «پیرامون روز تاریخی غدیر» تنها بخشی از این آثار پرتعداد است که با قلم توانمند مرحوم آیت‌ا... صافی گلپایگانی، به رشته تحریر درآمده است.

کتاب «التعزیر؛ أنواعُه و ملحقاتُه»، اثر این مرجع بزرگ تقلید، در سال ۱۳۶۴ به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برگزیده شد. به نثر روان وی در آثار فقهی و غیرفقهی‌اش، پیشتر اشاره کردیم؛ اما شاید بد نباشد به توانمندی‌های ادبی و اشعار آن مرجع عالی‌قدر نیز، توجهی داشته‌باشیم. حدود ۱۰ مجموعه شعری بازمانده از او، نشانه‌ای از قریحه ادبی اصیلی است که آیت‌ا... العظمی صافی گلپایگانی از خاندان ادیب خود به ارث برده‌است. آن مرحوم، این توانایی را مانند دیگر توانایی‌ها و استعداد‌های شگرفش، در خدمت دین و آیین قرار داد. بخش اعظم اشعار به جا مانده از آیت‌ا... صافی گلپایگانی، مضمون دینی دارد. او در ابتدای یکی از مشهورترین سروده‌هایش، با عنوان «سلطان عشق»، چنین می‌سراید: «هلال ماه محرّم ز نو هویدا شد / بیا که رایت سلطان عشق بر پا شد / درآ به مکتب حرّیت و فداکاری / بیا که دین ز قیام حسین احیا شد».

فقیه سیاسی

درباره زندگی سیاسی و اجتماعی آیت‌ا... صافی گلپایگانی می‌توان گزارشی پربار و جامع ارائه کرد. او از آغاز نهضت اسلامی، حامی آن بود و از هر فرصتی برای اعتراض به رژیم پهلوی و مفاسد آن بهره می‌برد. حساسیت ساواک نسبت به سخنان و نوشته‌های آیت‌ا... صافی گلپایگانی باعث شد انتشار تعدادی از کتاب‌های او، ممنوع شود و دارندگان این آثار، با بازداشت و دردسر‌های مختلف روبه‌رو می‌شدند.

همراهی آن مرحوم با نهضت اسلامی، پس از پیروزی انقلاب و در قالب عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی در سال ۱۳۵۸ و پس از آن، عضویت و دبیری شورای نگهبان از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ قابل توجه است. آیت‌ا... صافی گلپایگانی، طبق نامه مورخ ۲۲ خرداد ۱۳۶۵ امام خمینی (ره) برای انتصاب مجدد فقهای شورای نگهبان، مُتَّصف به صفاتی همچون «لیاقت»، «تعهد» و «آشنایی وافر به مسائل جاریه» است که باعث برجستگی شخصیت و جایگاه برجسته علمی و عملی آن مرحوم می‌شود. آیت‌ا... صافی گلپایگانی طی دوران پس از دبیری شورای نگهبان نیز، همواره درباره به مسائل سیاسی و اجتماعی ایران و جهان اسلام حساس بود و در مواقع ضروری از ابراز نظر خودداری نمی‌کرد.

او در دیدار با مسئولان نظام، همچون ناصحی خیرخواه بود و آن‌چه را برای بهبود اوضاع به ذهنش می‌رسید، به آن‌ها یادآوری می‌کرد. آیت‌ا... صافی گلپایگانی توجه ویژه‌ای به وضعیت شیعیان در اقصی‌نقاط جهان داشت و از طلاب و علمایی که رنج تبلیغ را در شرایط سخت و دشوار مناطقی مانند آفریقا به جان می‌خریدند، همیشه تقدیر می‌کرد. آن مرحوم از علمای بزرگی بود که بعد از شهادت مظلومانه آیت‌ا... شیخ نمر به دست سعودی‌ها، به شدت به آن اعتراض کرد و این، تنها نمونه‌ای از آن شجاعت، صراحت و ظلم‌ستیزی نهادینه شده در تفکر او به عنوان یک مرجع تقلید بزرگ بود. سلام و درود خداوند بر او و روحش با صالحین محشور باد.

در پی ارتحال آیت ا... صافی گلپایگانی انجام شد / حوزه علمیه در سوگ آیت ا...

کلاس‌های درس حوزه علمیه استان‌های خراسان در سوگ ارتحال آیت‌ا... صافی گلپایگانی از مراجع معظم تقلید، تا پایان هفته جاری تعطیل شد. به گزارش تسنیم، حجت الاسلام علی روشندل، مدیر روابط عمومی حوزه علمیه خراسان اظهار کرد: این تعطیلی شامل تمامی مقاطع تحصیلی حوزه علمیه همگام با حوزه‌های علمیه سراسر کشور است.

منبع: خراسان

انتهای پیام/