به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، در کوچه پس کوچه‌های محله قدیمی طوقچی اصفهان؛ زیارتگاهی است که شیفتگان اهل بیت (ع) را مشتاقانه به سمت خود می‌کشاند؛ آرامگاه صاحب بن عباد دانشمند و ادیب نامدار دوره آل بویه؛ جایی که اهل محل به قبر اسماعیل بن عباد، بابا اسماعیل یا پیراسماعیل نیز می‌شناسند.

صاحب بن عباد طالقانی اصفهانی" متولد سال ۳۲۶ هـجری قمری است. وی از وزرای مشهور مویدالدوله و برادرش فخرالدوله دیلمی، سلاطین آل بویه بوده‌است.

صاحب دوستدار علم بود و تلاش فراوانی برای تشویق علما و دانشمندان و ترویج مذهب شیعه کرد. شاید بتوان گفت پس از شیخ ابومسعود رازی، وی بزرگترین عامل ترویج مذهب تشیع در اصفهان بوده است.

مقبره صاحب با گنبدی به ارتفاع ۶ متر شامل گنبد خانه، رواق و حیاط است. فضای داخلی مقبره مسقف به طاق گنبدی و داخل آن شبیه چهار ایوانی است. دیوار‌های بقعه از کاشی ساده مینایی رنگ بدون نقش و نگار، فرش شده و قبر صاحب در وسط بقعه زیر گنبد واقع است.

دانشمندی که در وصف او ناتوان می‌مانید

در بیان شخصیت والای صاحب بن عبّاد همین بس که علامه امینى (ره) صاحب الغدیر درباره مقام او می‌گوید: صاحب از کسانى است که شرح حال نویس هراندازه هم که ادیب و سخندان باشد از بیان فضایل و مکارم او ناتوان بوده، زبانش در کام مى‌‏خشکد!

صاحب در اصفهان، فقه، حدیث، تفسیر، کلام و دیگر علوم رایج را آموخت و سپس به رى که از مراکز علم و ادب آن زمان بود، مهاجرت کرد و در آن شهر به حلقه درس «ابن عمید» وزیر دانشمند آل بویه پیوست و توانایی خود را به استاد ثابت کرد.

وی در دولت آل بویه هجده سال مقام وزارت را بر عهده داشت و نخستین اقدام او در دوران وزارتش مبارزه با بدعت‌های ناپسند و رسوم ظالمانه بود. وزیری که راه و رسمش، اجرای عدالت، آبادانی شهرها، مرمت و بازسازی ویرانی‌ها و بنای آثار نیک بود؛ صاحب با اقداماتش به شهر‌های قزوین، کاشان، قم و اصفهان رونقی دوباره داد.

این سیاستمدار، ورزش دوست هم بود، کار را به کاردان می‌سپرد و هرگاه آگاه می‌شد فردی شایسته از کار برکنار شده، یک شغل از کسانی که چند شغل داشتند، می‌گرفت و به او واگذار می‌کرد.

صاحب روز‌های آخر عمرش را در بستر بیمارى گذراند. او در بستر هم از امور کشور با اطلاع مى‌‏شد. مردم در ایام بیمارى به عیادتش می‌رفتند و براى بهبودى‏‌اش هر روز مقابل سراى او به درگاه خداوند دعا مى‏‌کردند. سرانجام این دانشمند فرهیخته ۲۴ صفر سال ۳۸۵ هجری قمری در شهرری جان به جان آفرین تسلیم کرد. پیکر وی با شکوه و تجلیل فراوان به اصفهان منتقل و در زادگاهش به خاک سپرده شد.

مقبره‌ای که به حال خود رها شده است

اکنون که مشتاقانه به سمت مقبره صاحب می‌رفتم با دیوار مقبره مواجه شدم که جای خالی برای تبلیغات روی آن باقی نمانده بود، دیوار‌هایی که تخریب شده بود، محیطی پرتردد و پرسروصدا و رهگذرانی که بسیاری از آن‌ها از وجود چنین مقبره با ارزشی بی خبر بودند.

یکی از مغازه داران محل گفت: کسانی که کار تبلیغات انجام می‌دهند بیشتر از دیوار این مقبره استفاده می‌کنند و گاهی جای خالی هم باقی نمی‌گذارند.

وی گفت: بسیار پیش آمده که افراد نمی‌دانند اینجا چه کسی دفن است و بسیاری حتی اسم صاحب را نشنیده اند.

یکی دیگر از مغازه داران گفت: بیشتر اوقات به دلیل تردد زیاد وسایل نقلیه افراد جلوی در بنا، خودروی خود را متوقف می‌کنند و گاه خودرو‌ها ها در جلو و عقب رفتن با دیوار مقبره برخورد می‌کنند.

وی گفت: دیوار‌های بیشتر مکان‌های این محل قدیمی است و مگر چقدر تاب‌آوری دارند؟ نباید فراموش کرد که احتمال تخریب چنین مکانی بالاست.

یکی از اهالی محل گفت: این محله از مناطق پرتردد است، اگر مغازه‌های اطراف متعلق به مقبره بود به راحتی می‌توانستند تخریب کنند تا ورودی مقبره صاحب از سمت خیابان باشد، اما افسوس که مغازه‌های اطراف مالک دولتی دارد.

یکی دیگر از اهالی محل هم گفت: صد حیف که قدردان داشتن چنین شخصیت‌هایی نیستیم، طلاب و مورخان نباید ساده از چنین افراد و مقبره‌هایی گذر کنند، تنها در ایران است که بزرگان را به حال خود رها می‌کنند.

وی گفت: میراث، اوقاف، شهرداری و هر دستگاهی که مسئولیتی دارد باید برای حفاظت از چنین بنا‌هایی تلاش کند، چون با این کار در واقع فرهنگ و هویت ما حفظ و معرفی می‌شود.

با خود فکر کردم چرا باید مقبره دانشمندی کم نظیر که باید بهانه‌ای برای معرفی او به جهانیان باشد، اینگونه غبار فراموشی به خود گرفته است.

داشتن مقبره شخصیتی همچون صاحب، آرزوی دیگر ملل

عباش شیشه‌گر استاد تاریخ اسلام دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در گفتگو با خبرنگار ما، گفت: صاحب بن عباد که حدود هزار سال پیش در اصفهان زندگی می‌کرد، وزیر حکومت شیعی آل بویه و بانی اولین کتابخانه متمرکز اسلامی بوده و توانسته فرهنگ اهل بیت علیهم السلام را در مرکز ایران به پایتختی اصفهان به اثبات برساند و گسترش دهد.

وی گفت: تنها شخصیتی مانند صاحب بن عباد توانست همزمان با خلافت ظالمانه عباسیان، دولتی شیعه مذهب به نام آل بویه را تثبیت کند، صاحب از پایتختی اصفهان استفاده و فرهنگ شیعه دوازده امامی را پایه گذاری کرد.

این استاد دانشگاه گفت: فقط ۳۰۰ شتر کتاب‌های صاحب بن عباد را جابجا می‌کردند، این موضوع بسیار حائز اهمیت است که او می‌توانست یک کتابخانه بزرگ را با این کتاب‌ها تشکیل دهد آن هم در زمانی که حکومت عباسیان در بغداد قدرت داشت.

شیشه گر گفت: حفظ آرامگاه صائب تلاشی برای صیانت از شخصیتی است که فرهنگ و تاریخ شهر اصفهان می‌تواند در مدار او به گردش در بیاید.

وی گفت: تفاوتی ندارد که حفظ این میراث به عهده چه دستگاهی است: شهرداری، اوقاف و میراث فرهنگی همه باید کمک کنند تا میراث ارزشمند صاحب حفظ شود.

استاد تاریخ اسلام دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: بسیاری از کشور‌ها تلاش می‌کنند بنا یا شخصیتی تاریخی را برای خودشان ایجاد کنند تا بتوانند ارزش خود را با آن میراث به رخ بکشند و به مردم دنیا بگویند که به واسطه چنین دانشمندی ما چنین پایه علمی در دنیا داریم.

شیشه گر گفت: البته مقبره صاحب بن عباد در دوره‌های مختلف تاریخی مرمت و بازسازی شده است، اما این بنای تاریخی بیش از این شایسته توجه است.

مقبره صاحب، باید موقوفی باشد

رضا موسوی پژوهشگر تاریخ اسلام گفت: معمولاً در زمان‌های دور شخصیت‌های فرهنگی مذهبی مثل شیخ صدوق یا صاحب بن عباد، مکانی را که در آن می‌زیستند و وصیت کره بودند بعد از مرگ در آن به خاک سپرده شوند؛ خریداری می‌کردند و چون آن محل مکانی برای تحصیل علم افراد بسیاری بوده؛ به موقوفه تبدیل می‌شده است.

وی گفت: شما هر کجای ایران بروید و آستان امامزادگان را ببینید، آن بقعه، زمین‌ها و مغازه‌های اطرافش موقوفه آن مکان متبرک است مقبره صاحب بن عباد هم مسلما به همین صورت است.

این پژوهشگر تاریخ اسلام گفت: بنابراین به نظر می‌رسد زمین‌های اطراف، موقوفه صاحب ابن عباد بوده، چون آن مکان مدرس و محل تحصیل طلاب بود.

موسوی گفت: با توجه به اینکه در حکومت‌های مختلف با نگرش‌های متفاوت این مکان‌ها دست به دست و تغییرات زیادی در آن‌ها ایجاد شده، ممکن است خیلی از آن زمین‌ها اکنون به تاریخ خودشان تعلق نداشته و به شکل دیگری تبدیل شده باشند.

وی گفت: اکنون باید میراث فرهنگی یا اوقاف پاسخگوی این مسئله باشد و در این زمینه اقدامی جدی کنند.

اداره اوقاف برای پیگیری مشکلات راسا ورود نمی‌کند

حسن قیصری کارشناس مسئول امور اوقافی ناحیه یک شهرستان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما  گفت: تاجایی که ما اطلاع داریم زمین‌های اطراف و مغاره‌های مقبره صاحب بن عباد متعلق به آن مقبره و اوقاف نیست مگر اینکه در اسناد پیگیری کنند و مشخص شود این زمین‌ها جزو پلاک‌های مقبره هستند.

وی گفت: مقبره صاحب بن عباد، گورستانی بوده که بخشی از آن به کتابخانه تبدیل شده و متعلق به یک خیر است و بخشی دیگر فضای سبز و به نام و در اختیار شهرداری است.

کارشناس مسئول امور اوقافی ناحیه یک شهرستان اصفهان گفت: این مقبره مدیر اجرایی دارد و اگر مشکلی را اطلاعی دهند قطعا رسیدگی می‌شود، اوقاف راسا نمی‌تواند برای حل مشکلات ورود کند.

مقبره صاحب قطب فرهنگی محل

حجت الاسلام مهدی امینی مدیر اجرایی مقبره صاحب بن عباد در خصوص مشکلات این مکان گفت: مقبره صاحب به دلیل محلی و زائر پذیر بودن، نزد اهالی احترام خاص و جایگاه والایی دارد و به وضع نظافت آن هم نگاه ویژه‌ای می‌شود.

وی گفت: این مقبره قطب فرهنگی دانش آموزی به خصوص برای دختران است، هر هفته ۴۰۰ تا ۵۰۰ دانش آموز به این مقبره می‌آیند و در موضوعات معرفتی و مهارتی آموزش می‌بینند که در هیچ کدام از مقبره‌ها و بقاع امامزادگان اصفهان برنامه‌هایی برای این گروه سنی با این قوت برگزار نمی‌شود.

شهرداری، مقصر بی نام و نشانِ کور کردن مسیر زائران

مدیر اجرایی مقبره صاحب بن عباد گفت: در این بقعه دو مزار وجود دارد، اینکه مسیر زائرپذیر این مقبره باید از سمت خیابان باشد و اینگونه نیست، کم کاری شهرداری است، شهرداری یک زمانی مغازه‌های نزدیک به خیابان را آزاد سازی کرد و طرحی داد که در مقبره از سمت خیابان باز شود.

حجت الاسلام امینی گفت: اما بار دیگر همان مغازه‌ها را به کسانی واگذار کردند که برای آزادسازی طرح میدان امام علی مغازه هایشان خراب شده بود و به این افراد اجازه ساخت و ساز دادند.

وی گفت: به این ترتیب زائرپذیر این مقبره که تا خیابان ۴۰۰ متر است کور شد و تا زمانی که شهرداری آزادسازی نکند، وضع بنا همین خواهد بود.

مدیر اجرایی مقبره صاحب بن عباد گفت: در کوچه این مقبره جایی برای توقف خودرو نیست و اگر حل نشود همین مشکلات باقی می‌ماند، تبلیغات هم در مکان‌هایی که تابلو‌های شهرداری است مجاز است.

تاریخ را که مرور کنیم افرادی همچون صاحب بن عباد را کم پیدا می‌کنیم، افرادی که باید یادگارهایشان را قدر دانست و از وجود آن‌ها برای معرفی بهتر این شخصیت‌ها استفاده کرد، اما در اصفهان پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی، به صورت مکرر خبر‌هایی می‌خوانیم و می‌شنویم و تصاویری می‌بینیم از آسیب‌هایی که به بنا‌ها و آرامگاه‌های تاریخی وارد می‌شود و کسی پاسخگوی این خسارات نیست.

گزارش از فائزه عباسپور
انتهای پیام/ص