به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از همدان، نفس‌های پاییز برگ ریز هزار رنگ به شماره افتاده و آذر ماه می‌رود تا جای خود را به سردترین فصل سال ۱۴۰۰ بدهد، آخرین پاییز قرن دارد به تاریخ می‌پیوندد.

از دیرباز آداب و سنت‌های دیرینه و باستانی در کهن دیار "ملایر" همراه با اصالت و ماندگاری مام وطن با عقیده و باور‌های مذهبی درآمیخته و ترشی و شیرینی که تلفیق و ترکیب آن دو، شربتی گوارا همچون انگبین می‌سازد را حفظ کرده و در راستای نگهداری و نگهبانی از برای ثبت جهانی شدن تلاش داشته است.

در ملایر، یک هفته مانده به شب چله که همان یلداست، مردم به استقبال این شب خرم و شادمانه می‌روند و خانم‌های خانه بعضی از خرید‌های مورد نیاز را به عهده مردان قرار داده و تعدادی از آن‌ها را خود برعهده می‌گیرند، این حرکت کاملا چهره بازار را عوض کرده و اگر غریبه یا مسافری بی اطلاعی حضور داشته باشد به وضوح جنب و جوش تازه‌ای مشاهده می‌کند که خبر از یک واقعه‌ای استثنائی می‌دهد؛ گونی‌های پر از تنقلات در مغازه‌های خشکبار فروشی و میوه‌ها در میوه فروشی‌ها بیشتر از روز‌های دیگر خود را نشان می‌دهند.

واکاوی آداب شب یلدا و " شِو چلّه " در ملایر

یک مدرس دانشگاه و کارشناس شعر و آداب فولکلوریک در ملایر در مورد آداب شب یلدا یا همان " شِو چلّه "، گفت: آداب و رسوم ملایری‌ها در شب یلدا و نوروز، با وجود هجوم دنیای تجدد برای تغییر فرهنگ‌ها و سنت ها، هنوز رنگ نباخته است و با وجه اشتراکی که میان فرهنگ این دیار و اقوام لر موجود است کماکان با تغییراتی جزئی در روستا‌های ملایر و در شهرستان برگزار می‌شود.

فریدون محمودی افزود: بلندترین شب سال، شب اول زمستان، آخرین شب پاییز نخستین بار، ره آورد مسیحیان سریانی است که به عنوان رسمی پایدار در آداب ایرانیان ریشه دوانیده است، مفهوم سریانی یلدا مفهوم " تولد" را دارد و در منابع تاریخی ایران و اسلام، یلدا شب آمدن مسیح به جهان و یلدا میلاد مهر و زایش خورشید بوده است.

او با بیان اینکه ایرانیان بر رنگ و لعاب این آیین با ذوق و سلیقه نکاتی را افزودند، ادامه داد: بلندترین شب سال را ملایری‌ها در کنار خانواده و آشنایان به صبح می‌برند، خواندن داستان، واگویه متل‌های قدیمی و حافظ خوانی توسط پدر بزرگ، مادر بزرگ‌ها از دیرباز مرسوم بوده است.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه امروز اگرچه سیطره رسانه‌های مجازی گسلی مهیب میان سنت‌ها و توده مردم به وجود آورده است، اما مردم دست از آیین شادمانه نوروز و یلدا بر نداشته اند، اظهارکرد: در کهن دیار ملایر، کمی پیشتر " شِو چله" را چله زری هم می‌گفتند.

محمودی خاطرنشان کرد: از روزگاران قدیم، پس از تناول شام چرب چله، دو بشقاب از نقل‌های گشنیزی (نقل‌های رنگارنگ) روی کرسی می‌گذاشتند و به بهانه این که تا چله سال دیگر چونان شمع روشن باشند هر یک از افراد خانواده شمعی را برمی افروختند و در سینی روی کرسی می‌نهادند.

این کارشناس شعر و آداب فولکلوریک افزود: آنگاه قرعه می‌کشیدند و یکی از دختران دم بخت با لباس عروس بر تخت می‌نشانیدند و آن دختر را " چله زری " می‌نامیدند و در کنارش به خواندن ترانه و پایکوبی می‌پرداختند و روی نور شمع‌ها دست می‌کشیدند و می‌گفتند:"چله زری، زردی ایما بِری تو، سرخی تو بِرِی ایما: (زردی ما برای تو، سرخی تو برای ما) ... "

او با بیان اینکه روح همه این جشن‌ها تجربه در کنارهم بودن و گفتگو و گرمی بخشیدن به سرمای طاقت فرسای زمستان هاست چراکه آن زمان مردم امکانات گرامایشی امروز را نداشتند، گفت: هنوز هم رسم است در شب یلدا برای دخترانی که دوره نامزدی را می‌گذرانند از سوی خانواده داماد " شوچره" و هدیه می‌برند.

این مدرس دانشگاه یادآورشد: این هدایا و " شوچره" شامل قواره پارچه، تکه‌ای طلا، یا هدایای دیگر به انضمام انواع میوه ها، هندوانه، انار، نخودچی کشمش، سایه خشک، گردو، روغن و برنج، مرغ نپخته و معمولا شقی از گوسفند، حلبی روغن و کیسه‌ای برنج بود، آن روزگار که مسیر‌ها کوتاه بود هدایا را در خُنچه‌ای می‌گذاشتند و توسط بانوان طایفه داماد به خانه عروس برده می‌شد، البته هدایای شب چله بستگی به تمکن خانواده داماد داشت.

محمودی تصریح کرد: در ملایر معمولا تنقلات شب چله شامل گندم شاهدانه (گَنم شادُنَه)، سنجد (سِرنجَه)، تخمه هندوانه (چنجه‌ی هندوانه) سایه خشک، فخری (فرخی)، شیر شیره انگور (شیشیرَه) و باسلق (باسُق) را بر روی کرسی می‌چینند، البته در سال‌های اخیر نارگیل و موز، کیوی و لیمو و پرتقال را به آن افزوده اند.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: در قرن‌های گذشته " یلدا " شبی به یادماندنی و خاطره آمیز برای اقوام ملایری بوده و هست و به عنوان سنتی شبانه، چونان نوروز، اندوه از دل‌ها می‌کاهد و تجمع یک شب گرم را درکنار هم همدلی اقوام ملایری بیشتر می‌کند.

او با بیان اینکه معمولا در شب یلدا مروری بر ادبیات و قصه‌های فولکلوریک و متل‌های ملایری و ترانه‌های محلی توسط بزرگان خانواده‌ها رقم می‌خورد، گفت: امروز رسانه‌های مجازی پای ثابت ترویج این آداب کهن هستند و در نگاهداشت مواریث کهن نقشی بسزا و خیره کننده ایفا می‌کنند.

در ادامه شعری با گویش ملایری در همین رابطه از استاد فریدون محمودی (متخلص به فریور) آورده می‌شود:

"شِوِه چلَه"

یادِتهَ چلچلیایِ اُقدیما، شِوهِ چلَه...

پَسِلَه پَنُمَه دیدن، تُونِ صافی لِوِه پلَه..

زلف شِوگار درازهِ خالَه یلدایِ کشیدَن

کُلِ کرسی طُمِ خربازهُ شامینِ چشیدن

گَنُمِ شادونَ با چَق چَقِ اِشکِسَن چِنجَه

فرخی شیر شیرهُ بادُمُ یِی بارِ سِرنجَه

بِلِ بورِ دخترِ پاییزِ هَشتَن دمِ دِیرا ...

بَسَن دل به خیال مِتِلای نَنَه لیلا

سیل الماس ستارهَ کِردن و هفتا بُراره

تَرکُنَن با اُدسات، برمُون، تنگ اِ ناره

تورهِ اِسپی دِ سَرِ کوچهُ دیوار قِلامُن

هَمَه دورهُ هم نِشِسَن، همهِ‌ی دردهُ دلامُون

قوریای گل سرخی که مِکِردن، چاییِ دَم

سَموَرِ ذغالی و سُختنِ آتیشای نَم نَم ...

کاسه یِ سبزهِ سُفالی دِ مینش دُونِ اِ نار

دِلامِو ن تازَه تَره اَ بَلگای باغای چنار ...

کاشکی اُ لِاحاف چِل تیکُه کرسیا بیدن

آدما عین قدیما بِری هم گل مِچیدن

مالِ دُنیا نِمِشُد، دردِ دِلایِ آدِما ...

خالی از غُصَه مِشد خشت و گِلایِ آدما

دودهِ اُ شِوایِ کردهَ به خدا تُنگه دِلِم ...

بی تو حتا، دِ مینِ باغ بهشتَم، کِسِلِم

رفتی و یادِ تو مِونَ دِ خیالِم شِوهِ چلَه

هَنیم ناز تو، انگار مِثه اُ وَختا، مِچلَه

یادِتهَ چلچلیایِ اُ قدیما، شِوهِ چلَه

نکُنَه! گُلای یادِت، زیرِ دسُ پا بَتِلَه

کرونا در کمین " یلدا"!

اما در کنار همه این شور و هیجان‌ها یک هشدار جدی وجود دارد؛ این روز‌ها ششمین موج سهمگین کرونا در کمین دورهمی‌های بلندترین شب سال نشسته تا قربانی بگیرد و داغ روی دل‌ها بگذارد... پس اجازه ندهید سهم ما از شب یلدای امسال، قصه پر غصه دلتنگی‌های بعد و جای خالی عزیزانمان باشد.

‌رییس دانشگاه علوم پزشکی استان همدان نسبت به افزایش انتقال کرونا در دورهمی شب یلدا هشدار داد و گفت: با توجه به برگزاری دورهمی‌های خانوادگی در شب یلدا احتمال افزایش ویروس کرونا زیاد است، بنابراین به خانواده‌ها توصیه می‌شود حتما نسبت به رعایت شیوه نامه ها بهداشتی دقت نظر کافی و لازم را داشته باشند.

محمد مهدی مجذوبی افزود: آمار مبتلایان به ویروس کرونا در این استان کاهشی است با این وجود به علت افزایش ابتلا به بیماری در سایر کشور‌ها باید احتیاط کرده و نسبت به رعایت پروتکل‌های بهداشتی اهتمام ورزید.

 از سوی دیگر انتظار می‌رود همچون سال‌های گذشته در آستانه شب یلدا، خیرین، واقفین و نیکوکاران با نگاهی نو با پویش‌های مختلف در راستای حفظ سنت‌های اصیل ایران زمین، برای شاد کردن دل خانواده‌های مستمند، گام‌های ماندگاری بردارند.

منبع ایسنا

انتهای پیام/غ