به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، از قدیم گفته اند حکایت امروز و دیروز نیست؛ ضرب المثلی که این روزها بر تن یکی از طرح‌های مجلس نشسته، طرحی که البته حکایت دیروز و امروز نیست و فعلا خاک می خورد.

آذرماه سال ۹۶ بود. در آن سال شاید بتوان محمدجواد فتحی را اولین نماینده‌ای دانست که وعده شفافیت آرا را مطرح کرده بود. خود او در این باره گفته است که  پنج ماه از زمانی که ایده نخستین آن به ذهنم رسید، روی طرح کار کردم تا ابعاد حقوقی این طرح شفاف باشد، البته در کشور‌های دیگر هم شفافیت آراء متداول است؛ معتقدم هر نماینده‌ای باید مسئولیت رای خودش را برعهده بگیرد، مجلس تاریک خانه نیست که آراء در حالت محرمانه باقی بماند.

از جمله مهم ترین شفافیت‌هایی ‌که این طرح در فرایند قانون‌گذاری و انتشار آرای نمایندگان انجام می‌دهد، الزامی شدن انتشار مشروح مذاکرات کمیسیون‌های تخصصی و آرای نمایندگان به تفکیک آرائشان است که یکی از مهم ترین گام های نظام جمهوری اسلامی برای شفافیت محسوب می‌شود و تاکنون در سایر قوا سابقه ندارد. 

مهم ترین بخش های طرح شفافیت آراء:

الزامی شدن انتشار عمومی مشروح مذاکرات ظرف حداکثر یک ماه

الزامی شدن انتشار عمومی برنامه هفتگی مجلس سه روز قبل از برگزاری جلسات

امکان حضور سایر نمایندگان در جلسات هیئت رئیسه

الزامی شدن انتشار مشروح مذاکرات هیئت رئیسه برای نمایندگان

امکان انتشار آراء هیئت رئیسه به تفکیک موافق، مخالف و ممتنع برای نمایندگان.

الزام به برگزاری علنی جلسات کمیسیون های تخصصی مجلس. الزام به انتشار عمومی دستور کار کمیسیون ها تا سه روز قبل از تشکیل جلسه

الزام به انتشار عمومی مشروح مذاکرات جلسات کمیسیون های تخصصی.  ایجاد بستر قانونی پخش زنده مذاکرات جلسات کمیسیون های تخصصی از صداوسیما

الزام به انتشار عمومی حاضران و غایبان و آراء مخالف، موافق، ممتنع و بدون رای در جلسات کمیسیون. الزام به برگزاری علنی جلسات بررسی طرح ها و لوایحی که وفق اصل ۸۵ قانون اساسی برگزار می شوند

الزامی شدن انتشار گزارش سفر، هزینه ها و نتایج ماموریت کاری نمایندگان. الزامی شدن انتشار عمومی اسامی غایبان و حاضران

 الزامی شدن انتشار آرای نمایندگان در صحن علنی به تفکیک مخالف، موافق، ممتنع و رای نداده.

با این حال یک فوریت طرح شفافیت آراء نمایندگان، نخستین بار ۱۴ شهریور سال ۹۷ در جلسه علنی مجلس دهم به رأی گذاشته شد، اما در نهایت با ۵۹ رای موافق، ۱۰۸ رای مخالف و پنج رای ممتنع از مجموع ۱۹۴ نماینده حاضر در مجلس وقت با آن مخالفت شد. این طرح در حالی رد شد که اندکی قبل از آن، اکثر نمایندگان مجلس در رسانه‌ها از آن حمایت کرده بودند. 

علی‌اکبر کریمی نماینده مردم اراک، خنداب و کمیجان در این باره گفته بود که طرح شفافیت آرای نمایندگان در مجلس دهم به تأیید تعدادی از نمایندگان رسیده؛ ولی متأسفانه زمانی که فوریت این طرح به رأی گذاشته شد، تعداد کمی از نمایندگان به آن رأی دادند که این امر باعث شد فوریت این طرح، رأی مورد نیاز را کسب نکند. این مسئله باعث شد طرح مذکور به‌صورت عادی به کمیسیون ارجاع داده شود و در دور دهم به تصویب نرسد.

 علی مطهری نائب رئیس مجلس دهم که یکی از مخالفان این طرح بود درباره علت مخالفت خود گفته بود که «من موافق این طرح نیستم. با توجه به نظارت استصوابی شورای نگهبان ممکن است در برخی مسائل مهم کشور نمایندگان ملاحظاتی داشته باشند که اگر رأی‌گیری‌ها علنی شود، نمایندگان مجبور شوند رأی واقعی خودشان را اعلام نکنند».

عدم تصویب این طرح باعث انتقادهای بسیاری به عملکرد مجلس دهم شد. برای مثال حجت الاسلام والمسلمین پناهیان در محرم سال ۹۸ ، نمایندگان مجلس را به علت عدم اهتمام به تصویب این طرح، قویا مواخذه کرد.

«شفافیت» مهم ترین وعده مجلس یازدهم 

در انتخابات مجلس یازدهم یکی از وعده‌های اصلی لیست شورای ائتلاف نیروهای انقلاب در تهران، تصویب طرح شفافیت آرا نمایندگان بود.

طرح شفافیت آراء نمایندگان یکی از اولین طرح‌هایی بود که در مجلس یازدهم مطرح شد، اما کلیات آن در صحن علنی رد و به کمیسیون آئین‌نامه داخلی مجلس ارجاع شد تا پیشنهادات جدید نمایندگان هم در آن طرح گنجانده شود و طرحی پخته‌تر به صحن مجلس بازگردد.

مالک شریعتی از نماینده‌های تهران در مجلس یازدهم در توضیح چگونگی تدوین طرح شفافیت پیش از آغاز به کار رسمی مجلس یازدهم می گوید: «بنده از جمله طراحان اصلی این طرح بودم. ۱۷۶ نفر طرح را روز اول امضا کردند و این طرح نیز از اولین طرح‌های مجلس بود. وقتی خواستیم آن را ثبت کنیم مشورت کردیم که آیا آن را به عنوان طرح عادی بدهیم یا یک فوریتی یا دو فوریتی؟

دوستان گفتند در حال حاضر هیچ طرحی در دستور کار مجلس نیست و شفافیت نیز چون طرح مهمی است، بهتر است کارشناسی شود؛‌ پس آن را عادی به مجلس تقدیم کردیم و انتظار داشتیم خیلی سریع بررسی شود، اما یک دفعه حجم بسیار زیادی از طرح ها در دستور کار مجلس قرار گرفت و این طرح خیلی عقب افتاد ».

در نهایت در ۱۵ بهمن ماه این طرح به رأی گذاشته شد و نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ۱۵۳ رأی موافق، ۶۳ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۴ نماینده حاضر در جلسه علنی با کلیات طرح شفافیت آرای نمایندگان مخالفت کردند. (تصویب این طرح به دو سوم آراء نیاز داشت).

۱۶ آذرماه بود که مجلس یازدهم نشستی غیرعلنی درباره طرح شفافیت آراء نمایندگان برگزار کرد تا برای بررسی و نهایی کردن آن به جمع بندی برسد. سید نظام‌الدین موسوی در این باره گفته بود که طرح شفافیت آرا برای تعمیم شفافیت به دستگاه‌های دیگر کشور و جامع‌تر شدن محتوای آن، به کمیسیون آیین نامه داخلی رفته. البته پیش‌تر هم کلیات طرح شفافیت آراء در صحن علنی رد شد و انتقادهای بسیاری را از سوی افکار عمومی در پی داشت. پس از رد کلیات این طرح در مجلس یازدهم، عده‌ای از نمایندگان درخواست کردند تا شفافیت آراء نمایندگان دوباره در دستور کار قرار بگیرد.

البته موافقان و مخالفان این طرح نظراتی هم داشتند که مرور آنها قابل توجه است.

ادله مخالفان و موافقان طرح شفافیت چیست؟

محمد باقری نماینده بناب در مخالفت با کلیات طرح شفافیت آراء نمایندگان گفته که این طرح برای عوام‌فریبی به مجلس آمده است. این طرح حاوی تبصره‌هایی است که عملاً آن را از شفافیت خارج می‌کند و به یقین عقلانیت را از مجلس خواهد گرفت. به عبارت دیگر با تصویب این طرح منافع ملی را زیر سوال خواهیم برد، این طرح با لابی‌گری به مجلس آمده است، افراد و گروه‌های فشار برای تصویب آن فشار می‌آورند، این در حالی است که تمامی حاکمیت باید در بحث‌های سیاسی، مالی، فرهنگی، اجتماعی و ... شفاف باشد.

همچنین علی بابایی کارنامی نماینده مردم ساری و میاندرود در مجلس گفت که قطعا طرح شفافیت آرا در مجلس به سرانجام خواهد رسید، اما نمایندگان هم برخی دغدغه‌ها را دارند که باید در حین بررسی این طرح به آنها توجه شود. برای مثال دغدغه اصلی ما در مجلس این است که موضوع شفافیت در کشور صرفا متعلق به قوه مقننه نیست، بلکه باید در تمام قوای سه گانه انجام شود؛ برای مثال اگر قرار است استاندار انتخاب شود باید آرای همه وزرا شفاف باشد که به  استاندار فلان شهر رای داده است یا خیر.

با این حال محمد وحیدی دیگر نماینده مجلس در موافقت با کلیات این طرح بیان کرد: پنهان ماندن آرای نمایندگان هیچ‌گاه در تصمیمات تخصصی به نفع کشور نیست. مردم باید از آرای نمایندگان مطلع باشند؛ از آنجا که این طرح جامع است بهتر است به صورت دو شوری بررسی شود، شفافیت رابطه مستقیمی با تعارض منافع دارد.

اقبال شاکری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی هم که موافق این طرح است گفته «نمایندگان مجلس یازدهم از ابتدا به دنبال اجرای طرح شفافیت بودند. در این راستا برخی از نمایندگان اموال و دارایی‌های خود را به صورت شفاف اعلام کردند.»

وی معتقد است که شفافیت آراء مانع بزرگی در مقابل حبس، احتکار و رانت‌خواری اطلاعاتی است و یکی دیگر از محاسن تصویب این طرح آن است که زمانی که نمایندگان بدانند آرای آنان اطلاع‌رسانی می‌شود، برای رأی دادن به طرح‌ها و لوایح بررسی دقیق انجام می‌دهند.

البته به نقل از علی بابایی کارنامی محمدباقر قالیباف رئیس مجلس هم در  انتهای یکی از جلسات غیر علنی مجلس در مورد بحث و نظر درباره شفافیت آرا گفته است که همزمان با شفافیت آرا باید قانون انتخابات مجلس را هم اصلاح کنیم، یعنی قانون انتخابات استانی باشد و معتقدم که این حرف درست است، زیرا در تمام دنیا وقتی موضوع شفافیت مطرح می شود بحث احزاب مطرح است یعنی نماینده درگیر روزمرگی دستگاه های اجرایی نیست. وقتی نماینده هم می خواهد طرح شفافیت آرا که یک طرح ملی است را به سرانجام برساند و هم از سوی دیگر باید روزانه آسفالت فلان روستا را به سرانجام برساند اشتباه است.

حالا باید دید که در نهایت عمر مجلس یازدهم به دیدن قامت شفافیت باز خواهد شد یا این مجلس هم مانند مجلس دهم دستش از دامن شفافیت باز خواهد ماند و خاک می خورد؛ زمان همه چیز را مشخص می کند.

فاطمه تورانلو

انتهای پیام/