به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، مبارزات شهید مدرس با استبداد رضاخانی و سپس رضاشاهی، یکی از ابعاد بسیار مهم و قابل مطالعه دوران حیات این مجتهد آگاه و مبارز است. او در شرایطی به نوعِ وابستگی و طرح‌های طولانی مدتی که در پس حمایت از قدرت گرفتن رضاخان وجود داشت پی برد که حتی بسیاری از رجال ظاهراً بی‌طرف و حتی وطن‌دوست، در این زمینه هیچ ذهنیتی نداشتند.

در واقع شهید مدرس با بینش سیاسی خود و نیز، با تکیه بر ایمان و شجاعتی که داشت، به عرصه مبارزه با استبداد و دیکتاتوری رضاخانی ورود کرد. دهم آذرماه، یادآور سالروز شهادت مظلومانه آیت‌ا... سیدحسن مدرس در سال ۱۳۱۶ خورشیدی است؛ او را پس از ۹ سال تبعید در خواف، در دو ماه پایانی عمرش به کاشمر منتقل کردند و در همین شهر به شهادت رساندند. سالروز شهادت شهید مدرس فرصتی است مغتنم برای بازخوانی ویژگی‌های شخصیتی و مبارزاتی او. به همین مناسبت، در گفتگو با دکتر مسعود رضایی، پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی و نویسنده کتاب «سیاست و تاریخ معاصر ایران»، به بررسی این ویژگی‌ها پرداختیم.

شهید مدرس اهل مماشات نبود

دکتر رضایی معتقد است که شهید مدرس عالمی کاملاً سیاسی بود و این در دورانی که سیاست طرفداران زیادی در میان علما نداشت، یک نکته مهم و برجسته در بررسی شخصیت علمی و سیاسی اوست: «مدرس وظیفه خودش می‌دانست در اموری که با زندگی مردم و وضعیت آن ارتباط مستقیم و غیرمستقیم دارد، ورود کند. همین مسئله باعث شد که او به فعالیت‌های سیاسی رو بیاورد و در مسیر اصلاح امور گام بردارد.»

وی با اشاره به این‌که ورود شهید مدرس به مجلس، نخستین بار به عنوان یکی از مجتهدان تراز اول و در راستای نظارت بر اسلامی بودن مصوبات رقم خورد، می‌افزاید: «شهید مدرس اصولاً اهل مماشات با مفاسد سیاسی و اقتصادی نبود. اگر در جایی می‌دید که مفسده‌ای در جریان است یا با تصمیم‌هایی که گرفته می‌شود، راه را به روی فساد و سوءاستفاده باز می‌کنند، آرام نمی‌نشست. او کسی نبود که در مقابل زورگویان و مفسدان، سکوت کند و با همه توان در برابر آن‌ها می‌ایستاد. به این ترتیب، شخصی مانند رضاخان نمی‌توانست با هیچ وسیله‌ای، توجه شهید مدرس را به خود جلب کند و آن مرحوم، تمام قد در برابر مفاسد و اقدامات وی ایستاد.»

سیاستمدار مستقل و قائل به اسلام سیاسی

پژوهشگر تاریخ معاصر ایران، با اشاره به ابعاد گسترده فعالیت‌های شهید مدرس، وی را سیاستمداری مستقل می‌داند و می‌گوید: «نکته بسیار مهمی که باعث شد رضاشاه نتواند در برابر شهید مدرس کاری از پیش ببرد و در نهایت به تقلب در انتخابات و سپس تبعید و به شهادت رساندن او دست زد، استقلال آیت‌ا... مدرس بود؛ او ابداً خودش را در چارچوب هیچ حزب و دسته‌ای قرار نمی‌داد؛ البته با گروه‌های مختلفی تعامل داشت، اما وقتی بر سر اصول یا اموری، روش آن‌ها را درست نمی‌دانست، بدون تعارف کنار می‌کشید و از آن‌ها فاصله می‌گرفت. در واقع می‌شود جلوه کامل اسلام سیاسی را در شخصیت شهید مدرس ملاحظه کرد.

اسلامی که پیش از او و در همین دوره معاصر نیز، نماد‌های بزرگی مانند میرزای شیرازی و ملا علی کنی داشت و در این زمینه بی‌سابقه نبود. شهید مدرس، به اسلام سیاسی باور کامل داشت؛ او دیانت را عین سیاست می‌دانست و خود را در مباحث متفرقه فقهی یا امور شخصی محدود نمی‌کرد و معتقد بود که اسلام باید در همه زوایای زندگی مردم، فردی و اجتماعی، ورود و حضور داشته‌باشد.»

تقابل مدرس با رضاخان

دکتر رضایی به موضوع تقابل شهید مدرس و رضاخان و دلایل بروز آن می‌پردازد و می‌گوید: «این‌که رضاشاه یک دیکتاتور به تمام معنا بود، موضوعی است که هیچ مورخی، صرف نظر از نوع نگاه سیاسی و ... منکر آن نیست. حتی خود محمدرضا پهلوی هم، در کتاب پاسخ به تاریخ، تلویحاً دیکتاتور بودن پدر خودش را تأیید می‌کند و بعد از شهریور ۱۳۲۰، به مردم قول واهی می‌دهد که اعمال وی را تکرار نکند. در عصر پرخفقان و سراسر اختناق سلطنت رضاشاه، تمام مخالفان او یا گرفتار تبعید می‌شدند یا در زندان قصر، طعم آمپول هوای پزشک احمدی را می‌چشیدند و در هر صورت، از بین می‌رفتند. این موضوع که در دهه ۱۳۱۰ به اوج خودش رسید، پیش از آن‌که رضاشاه به سلطنت برسد، یعنی در دوران سردار سپهی او، مورد توجه مدرس قرار گرفت و وی درباره این رویه و نتایج تلخ و وحشتناک آن هشدار داد.

شهید مدرس با شهامت تمام در برابر رضاخان که در آن زمان داشت به یک قدرت بدون قابلیت مهار تبدیل می‌شد، ایستاد و با هشدار‌های مکرر در مجلس، برای پهلوی دردسر‌های متعددی به وجود آورد. به همین دلیل بود که رضاشاه در مجلس ششم، با تقلب گسترده مانع انتخاب شهید مدرس شد و بعد‌ها با تبعید وی به خواف و سپس کاشمر، زمینه شهادتش را به وجود آورد.»

منبع: خراسان

انتهای پیام/