به گزارش گروه بین الملل باشگاه خبرنگاران جوان، در حالی که مذاکرات مهم و طولانی مبادله اسرای فلسطینی و صهیونیستی در جریان است و هر روز هم به حساسیت آن افزوده می‌شود، کوچکترین اظهارنظری از سوی مقامات رسمی و ارشد هر دو طرف توجه‌ها را به خود جلب می‌کند. روزنامه قدس چاپ مصر به تازگی و به نقل از یک مقام ارشد حماس گزارش داده که آزادی قهرمانان فلسطینی قطعی است. این منبع که البته هویت وی مخفی مانده، گفته تنها موضوع چالشی پیش‌رو، مسئله «زمان» است. احتمالا معنای این اظهارنظر این است که زمان دقیق بازگشت اسیران فلسطینی به آغوش خانواده‌هایشان قطعی است، هرچند ساعت دقیق آن نامشخص است. اما این طرح تبادل زندانیان چیست؟ چه اهدافی را دنبال می‌کند و چرا با این نام شناخته می‌شود؟ این‌ها سوالاتی هستند که در پایان این گزارش به جواب آن‌ها خواهیم رسید.

طرح مبادله زندانیان «گیلعاد شلیط» که با نام «وفا الاحرار» نیز شناخته می‌شود، توافقی بین رژیم صهیونیستی و حماس است که در سال ۲۰۱۱ و به منظور آزادی گیلعاد شلیط، سرباز رژیم صهیونیستی به ازای ۱۰۲۷ زندانی عمدتا فلسطینی شکل گرفت. دویست و هشتاد نفر از این زندانیان به دلیل برنامه ریزی و انجام حملات مختلف علیه اهداف رژیم صهیونیستی به حبس ابد محکوم شده بودند. طبق اعلام روزنامه الحیات، زندانیان آزاد شده، محکوم به کشتن ۵۶۹ صهیونیست بودند. این توافق، پنج سال و چهار ماه پس از دستگیری شلیط توسط فلسطینیان صورت گرفت.

اولین مرحله از آزادی زندانیان، با آزادی ۴۷۷ اسیر فلسطینی در قبال انتقال شلیط به قاهره انجام شد. در مرحله دوم که در دسامبر ۲۰۱۱ اتفاق افتاد، ۵۵۰ زندانی دیگر آزاد شدند.

این توافق، بزرگترین توافقنامه تبادل زندانیان رژیم صهیونیستی و بالاترین بهایی است که این رژیم برای آزادی یک سرباز پرداخت کرده است. گیلعاد شلیط اولین سرباز رژیم صهیونیستی است که به دست فلسطینیان اسیر شد.

صبح روز یکشنبه، ۲۵ ژوئن ۲۰۰۶، حدود ساعت ۵:۳۰ صبح بود که گروهی مسلح از یگان‌های ویژه فلسطینی با عبور از تونلی به طول ۳۰۰ متر، نوار غزه را به سمت مرز اسرائیل ترک کردند. این نظامیان به سه گروه تقسیم شدند تا به برج مراقبت، یک نفربر زرهی و یک تانک مرکاوا حمله کنند. نظامیان فلسطینی در‌های تانک را با انفجار نارنجک باز و نارنجک‌های دستی را داخل تانک پرتاب کردند. دو نفر از سربازان صهیونیستی کشته، یک سرباز به شدت زخمی و چهارمین عضو تیم، گروهبان گیلعاد شلیط نیز نهایتا تسلیم و از تانک خارج شد. پس از این عملیات موفق و بی سابقه، نیرو‌های فلسطینی با موفقیت وارد خاک سرزمین خود شدند.

شلیط ۱۹۳۴ روز در مکانی نامعلوم در نوار غزه زندانی بود. تنها نشانه حیات وی، یک نوار صوتی، یک فیلم ضبط شده و سه نامه بود. رژیم صهیونیستی که بسیار غافلگیر شده بود، بلافاصله وارد عمل شد. صهیونیست‌ها در ۲۸ ژوئن ۲۰۰۶ برای جستجوی شلیط وارد خان یونس شدند.

به اذعان سخنگوی سفارت رژیم صهیونیستی، مقامات این رژیم با حذف تمامی گزینه‌های دیپلماتیک به محمود عباس اولتیماتوم دادند که شلیط ربوده شده را بازگرداند. در همان روز، چهار جنگنده نیروی هوایی رژیم صهیونیستی بر فراز کاخ بشار اسد در لاذقیه به پرواز درآمدند. صهیونیست‌ها که از عملیات موفق فلسطینی‌ها به شدت عصبانی بودند، دلیل پرواز جنگنده‌های اسرائیلی در آسمان سوریه را حمایت اسد از حماس عنوان کردند. با این وجود صهیونیست‌ها در بازپس گیری شلیط شکست خوردند و تحرکات نظامی شان نیز راه به جایی نبرد.

پس از شکست نظامی، تل آویو به پای میز مذاکره آمد

مذاکرات غیر رسمی رژیم صهیونیستی و حماس در ۱ ژوئیه ۲۰۰۶، شش روز پس از ربوده شدن شلیط آغاز شد. در آن روز، گرشون باسکین، رئیس هیئت مدیره مرکز تحقیقات و اطلاعات اسرائیل-فلسطین، یک تماس تلفنی بین دکتر غازی حمد، سخنگوی حماس و نوام شلیط، پدر این سرباز ترتیب داد. باسکین با اولمرت نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی تماس گرفت و او را از این تماس مطلع کرد. اواخر دسامبر ۲۰۰۶، مصریان فرمول مورد توافق برای تبادل زندانیان را ارائه کردند که طی آن رژیم صهیونیستی هزار زندانی فلسطینی را در ازای آزادی شلیط در دو مرحله آزاد می‌کرد. این توافق پنج سال بعد محقق شد. روزنامه هاآرتص گزارش داد که رژیم صهیونیستی پیشنهاد مبادله زندانیان را مطرح کرده و تهدید کرده است که اگر حماس این پیشنهاد را رد کند، هیچگونه مبادله‌ای انجام نخواهد شد. حماس نیز در پاسخ هشدار داد که پایان مذاکرات منجر به «ناپدید شدن» شلیط می‌شود.

چرا آزادی سازی شلیط این اندازه برای رژیم صهیونیستی ضروری بود؟

طرفداران طرح تبادل اسرا می‌ترسیدند که در صورت عدم دستیابی به توافق، سرنوشت گیلعاد شلیط به سرنوشت ران آراد، ناوبر نیروی هوایی رژیم صهیونیستی گره بخورد. آراد، ۲۵ سال پیش حین پرواز با هواپیمای جنگی در لبنان سقوط کرد. وی توسط نیرو‌های جنبش امل دستگیر و به حزب الله تحویل داده شد. علیرغم تلاش‌های انجام شده برای مذاکره، صهیونیست‌ها نتوانستند آراد را آزاد کنند. سرانجام، در ژوئن ۲۰۰۸ حزب الله اعلام کرد که آراد مرده است. ران آراد نمادی از شکست‌های پی در پی رژیم صهیونیستی در دستیابی به توافق محسوب می‌شود.

تصویب تواقفنامه و واکنش‌های پس از آن

۱۱ اکتبر ۲۰۱۱، شبکه العربیه گزارش داد که رژیم صهیونیستی و حماس بر سر آزادی گیلعاد شلیط به توافق رسیده اند. نتانیاهو برای تصویب توافقنامه، جلسه ویژه کابینه تشکیل داد. سرانجام این قرارداد با واسطه گری آلمان و مصر در قاهره به امضا رسید.
با اعلام تصویب تواقفنامه، مطبوعات رژیم صهیونیستی به طور گسترده به موضوع ورود کردند. دان شوفتان، تحلیلگر صهیونیستی، توافق مبادله احتمالی را «بزرگترین پیروزی فلسطینیان از زمان تأسیس رژیم صهیونیستی» دانست.

آوی پازنر، سخنگوی رژیم صهیونیستی در گفتگو با شبکه تلویزیونی فرنس ۲۴ گفت: آزادی شلیط «یکی از فجایع بزرگ اسرائیل در پنج سال گذشته» است.

بر اساس نظرسنجی که در سال ۲۰۱۱ توسط روزنامه یدیعوت آحارانوت منتشر شد، ۷۹ درصد صهیونیست‌ها از این مبادله حمایت کردند و ۱۴ درصد با آن مخالف بودند. عده‌ای نیز مبادله‌ی بیش از هزار فلسطینی با یک سرباز ساده رژیم صهیونیستی را تحقیرآمیز تلقی کردند.

واکنش فلسطینی‌ها به توافق مثبت بود و برخی معتقد بودند حماس می‌تواند از این پس به توافقات بهتری دست یابد.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی گفت که این توافق بین خطرات امنیتی رژیم صهیونیستی و بازگشت شلیط به خانواده «توازن درستی» ایجاد کرده است.

شیمون پرز، رئیس وقت رژیم صهیونیستی نیز از نتانیاهو به دلیل آنچه که وی تصمیم شجاعانه نخست وزیر نامید، تشکر کرد.

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز از این توافق حمایت کرد و گفت تلاش‌ها برای آزادی زندانیان باقی مانده در زندان‌های رژیم صهیونیستی ادامه خواهد یافت. خالد مشعل، رهبر حماس نیز این توافق را یک پیروزی برای مردم فلسطین دانست.

گردان‌های عزالدین قسام، در بیانیه تلویزیونی اعلام کرد: «تا زمانی که زندان‌های صهیونیستی تعطیل نشوند، تسلیم نمی‌شویم. یک فصل به پایان رسید، اما فصل‌های دیگری وجود دارد.» اخیرا نیز تصویری از چهار زندانی اسرائیلی در رسانه گردان‌های عزالدین قسام به نمایش درآمد و اعلام شد که تلاش برای آزادی زندانیان فلسطینی ادامه خواهد داشت.

ترجمه و تنظیم: عباس نوری

منابع:

• https://www.france۲۴.com/en/۲۰۱۱۱۰۱۹-winners-losers-deal-release-gilad-shalit-israel-palestinians-fatah-hamas
• https://english.alaraby.co.uk/news/israel-palestinian-prisoner-swap-happen-sooner-or-later
• https://en.wikipedia.org/wiki/Gilad_Shalit
• https://en.wikipedia.org/wiki/Gilad_Shalit_prisoner_exchange
• https://www.britannica.com/biography/Gilad-Shalit
• https://edition.cnn.com/۲۰۱۱/۱۰/۱۷/world/meast/israel-prisoner-swap-explainer/index.html
• "French diplomats: Kidnapped soldier holds French citizenship", Israelinsider, ۲۰۰۶-۰۶-۲۶ Retrieved on ۲۰۰۸-۰۶-۳۰.
• https://www.cfr.org/blog/implications-shalit-deal